DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.42397#0037
Język historii sztuki a język polityki
W latach dwudziestych krytyka niechętna sztuce Picassa pisała o nim:
„bolszewik”. Sam artysta nie objawiał wówczas skrystalizowanych po-
glądów politycznych. Słowo „bolszewik” nie miało zresztą wcale okre-
ślać politycznych nastawień ani sztuki Picassa, ani jego samego. Było
agresywnym epitetem, obelgą, niesprecyzowanym, ale groźnym slowem-
-straszakiem. Znacznie później, w 1944 roku, gdy Picasso na łamach
„L’Humanite” deklarował, „dlaczego wstąpi! do Partii Komunistycznej”,
nazywając rysunek i kolor swoim „orężem”, mówił: „jestem przeświad-
czony, że malarstwem moim walczyłem jak rewolucjonista. Ale dziś zro-
zumiałem, że nawet i to nie wystarcza. Te straszne lata ucisku pokazały mi,
że powinienem walczyć nie tylko za pomocą sztuki, ale całym sobą”1.
W tym zdaniu, prostym i dosadnym jak większość jego wypowiedzi,
Picasso dokonuje jasnego rozgraniczenia między rewolucyjnością poj-
mowaną jako polityczna metafora i jako polityczna rzeczywistość. Do-
konuje go zresztą nie pojęciowo, lecz praktycznie: wstępując do FPK,
z rewolucjonisty w sztuce staje się rewolucjonistą „całym sobą”.
Wypowiedź Picassa mogłaby się stać punktem wyjścia do różnego ro-
dzaju rozważań. Można by pytać, jak się polityczny i społeczny radyka-
lizm ma do radykalizmu estetycznego i artystycznego, w jaki sposób
poglądy polityczne artystów znajdowały wyraz w ich sztuce, jak się mają
polityczne zapatrywania artystów i teoretyków sztuki do ich środowi-
ska, jakie są przyczyny politycznego zaangażowania artystów i tym po-
dobnie. Na pytania te próbowano nieraz odpowiadać, wychodząc z róż-
nych stanowisk, czego przykładem może być obszerna książka Donalda
Egberta o społecznym radykalizmie w sztuce, bogata w materiał, mniej,
niestety, we wnioski2. W tym miejscu chcę zwrócić uwagę na inną spra-
wę, także zasygnalizowaną w cytowanej na wstępie deklaracji Picassa -
mianowicie na obecność politycznych i militarnych metafor w języku
mówiącym o sztuce.
W latach dwudziestych krytyka niechętna sztuce Picassa pisała o nim:
„bolszewik”. Sam artysta nie objawiał wówczas skrystalizowanych po-
glądów politycznych. Słowo „bolszewik” nie miało zresztą wcale okre-
ślać politycznych nastawień ani sztuki Picassa, ani jego samego. Było
agresywnym epitetem, obelgą, niesprecyzowanym, ale groźnym slowem-
-straszakiem. Znacznie później, w 1944 roku, gdy Picasso na łamach
„L’Humanite” deklarował, „dlaczego wstąpi! do Partii Komunistycznej”,
nazywając rysunek i kolor swoim „orężem”, mówił: „jestem przeświad-
czony, że malarstwem moim walczyłem jak rewolucjonista. Ale dziś zro-
zumiałem, że nawet i to nie wystarcza. Te straszne lata ucisku pokazały mi,
że powinienem walczyć nie tylko za pomocą sztuki, ale całym sobą”1.
W tym zdaniu, prostym i dosadnym jak większość jego wypowiedzi,
Picasso dokonuje jasnego rozgraniczenia między rewolucyjnością poj-
mowaną jako polityczna metafora i jako polityczna rzeczywistość. Do-
konuje go zresztą nie pojęciowo, lecz praktycznie: wstępując do FPK,
z rewolucjonisty w sztuce staje się rewolucjonistą „całym sobą”.
Wypowiedź Picassa mogłaby się stać punktem wyjścia do różnego ro-
dzaju rozważań. Można by pytać, jak się polityczny i społeczny radyka-
lizm ma do radykalizmu estetycznego i artystycznego, w jaki sposób
poglądy polityczne artystów znajdowały wyraz w ich sztuce, jak się mają
polityczne zapatrywania artystów i teoretyków sztuki do ich środowi-
ska, jakie są przyczyny politycznego zaangażowania artystów i tym po-
dobnie. Na pytania te próbowano nieraz odpowiadać, wychodząc z róż-
nych stanowisk, czego przykładem może być obszerna książka Donalda
Egberta o społecznym radykalizmie w sztuce, bogata w materiał, mniej,
niestety, we wnioski2. W tym miejscu chcę zwrócić uwagę na inną spra-
wę, także zasygnalizowaną w cytowanej na wstępie deklaracji Picassa -
mianowicie na obecność politycznych i militarnych metafor w języku
mówiącym o sztuce.