DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.42397#0211
Boznańska i inne -&207
(tu nie sposób oprzeć się chęci przypomnienia, że w 1950 roku ta zbliża-
jąca się do siedemdziesiątki kobieta została za działalność AK-owską aresz-
towana i spędziła w więzieniu sześć lat). Rodzinne poświęcenie prowa-
dziło czasem do całkowitego zaniechania twórczości, jak w wypadku Emilii
Majewskiej (około 1850-1919), matki Leona Chwistka, która wraz z sio-
strą Antoniną (około 1845-1910), modelem ekscentrycznej hrabiny Ma-
tyldy z 622 upadków Bunga Witkacego, prowadziła w Zakopanem za-
kład wodoleczniczy „Gerlach”, zaniedbywany przez jej męża, doktora
Bronisława Chwistka, znanego zakopiańskiego bon vivanta. Sztukę po-
święcały też kobiety na rzecz działalności publicznej (Dulębianka) czy
wreszcie życia zakonnego. Teofila Certowicz (1862-1918), wiatach 1902-
-1903 przewodnicząca Koła Artystek Polskich w Krakowie, w 1904 roku
wstąpiła do Zgromadzenia Panien Kanoniczek i oddała się filantropii;
Maria Gażycz (1860-1935) porzuciła malarstwo dla opieki nad chorym
mężem, a po jego śmierci w 1906 roku wstąpiła do zakonu nazaretanek.
Do klasztoru wstąpiła też Amelia Wysocka.
Twórcza pozycja kobiet podlegała więc licznym uwarunkowaniom i za-
grożeniom. Uwarunkowania miały swe źródło przede wszystkim w pro-
fesjonalizacji i instytucjonalizacji życia artystycznego, które, przynajmniej
dla kobiet tego pokolenia, były utrudnieniem artystycznej kariery. Za-
grożenia płynęły natomiast nie ze strony instytucji, lecz życia po prostu,
życia niosącego osobiste tragedie, finansowe krachy, rodzinne ciężary,
obyczajowe konwenanse. Jak niepewny był status ówczesnych kobiet-ar-
tystek, świadczy nawet nasz dzisiejszy nawyk językowy - przedstawiając je,
bezwiednie niemal sytuujemy je wobec znanego mężczyzny, mówiąc: cór-
ka Sienkiewicza, córka Gersona, córka Podlewskiego, żona Stabrowskie-
go, żona Krzyżanowskiego, żona Lorentowicza (Ewa), kochanka Przyby-
szewskiego (Pająkówna), matka Chwistka, bratowa brata Alberta (Maria
Chmielowska), szwagierka Sienkiewicza (Jadwiga Janczewska-Glinka).
Przykłady odwrotne są wyjątkowe. Tylko doktor Antoni Bohdanowicz
jest dla nas mężem Bilińskiej. Boznańskiej zaś nie da się związać z żadnym
mężczyzną - całe życie była sama.
(tu nie sposób oprzeć się chęci przypomnienia, że w 1950 roku ta zbliża-
jąca się do siedemdziesiątki kobieta została za działalność AK-owską aresz-
towana i spędziła w więzieniu sześć lat). Rodzinne poświęcenie prowa-
dziło czasem do całkowitego zaniechania twórczości, jak w wypadku Emilii
Majewskiej (około 1850-1919), matki Leona Chwistka, która wraz z sio-
strą Antoniną (około 1845-1910), modelem ekscentrycznej hrabiny Ma-
tyldy z 622 upadków Bunga Witkacego, prowadziła w Zakopanem za-
kład wodoleczniczy „Gerlach”, zaniedbywany przez jej męża, doktora
Bronisława Chwistka, znanego zakopiańskiego bon vivanta. Sztukę po-
święcały też kobiety na rzecz działalności publicznej (Dulębianka) czy
wreszcie życia zakonnego. Teofila Certowicz (1862-1918), wiatach 1902-
-1903 przewodnicząca Koła Artystek Polskich w Krakowie, w 1904 roku
wstąpiła do Zgromadzenia Panien Kanoniczek i oddała się filantropii;
Maria Gażycz (1860-1935) porzuciła malarstwo dla opieki nad chorym
mężem, a po jego śmierci w 1906 roku wstąpiła do zakonu nazaretanek.
Do klasztoru wstąpiła też Amelia Wysocka.
Twórcza pozycja kobiet podlegała więc licznym uwarunkowaniom i za-
grożeniom. Uwarunkowania miały swe źródło przede wszystkim w pro-
fesjonalizacji i instytucjonalizacji życia artystycznego, które, przynajmniej
dla kobiet tego pokolenia, były utrudnieniem artystycznej kariery. Za-
grożenia płynęły natomiast nie ze strony instytucji, lecz życia po prostu,
życia niosącego osobiste tragedie, finansowe krachy, rodzinne ciężary,
obyczajowe konwenanse. Jak niepewny był status ówczesnych kobiet-ar-
tystek, świadczy nawet nasz dzisiejszy nawyk językowy - przedstawiając je,
bezwiednie niemal sytuujemy je wobec znanego mężczyzny, mówiąc: cór-
ka Sienkiewicza, córka Gersona, córka Podlewskiego, żona Stabrowskie-
go, żona Krzyżanowskiego, żona Lorentowicza (Ewa), kochanka Przyby-
szewskiego (Pająkówna), matka Chwistka, bratowa brata Alberta (Maria
Chmielowska), szwagierka Sienkiewicza (Jadwiga Janczewska-Glinka).
Przykłady odwrotne są wyjątkowe. Tylko doktor Antoni Bohdanowicz
jest dla nas mężem Bilińskiej. Boznańskiej zaś nie da się związać z żadnym
mężczyzną - całe życie była sama.