DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.42397#0061
Złudzenia szkicu 57
mentarycznych, które „powinny bardziej działać na umysł widza, po-
nieważ widz uzupełnia ów wytwór o swoją cząstkę, nie przestając pod-
dawać się wrażeniu”24. Wyobraźnia, według Delacroix „pierwsza zaleta
artysty, nie mniej jest konieczna dla miłośnika malarstwa”25. Jak w wie-
lu wypadkach, tak i tu Delacroix przyswaja poglądy dawnych teorety-
ków26. Lista ich nazwisk pokrywa się z nazwiskami cytowanych już au-
torów wypowiedzi o szkicu. A zatem de Piłeś: „szorstki styl daje dziełu
żywość i każe wybaczać niedbalość; gładki - wszystko doprowadza do
końca i do połysku; nie pozostawia pola dla wyobraźni widza, znajdują-
cego przyjemność w odkrywaniu i dopełnianiu w myśli rzeczy, które
przypisuje artyście, chociaż w rzeczywistości wywodzą się one z niej
samej”27. Następnie hrabia de Caylus: „ciekawszemu oku i żywej inteli-
gencji podoba się i pochlebia dopełniać to, co jest ledwie szkicem”28.
Pilnie czytany przez Delacroix Reynolds w mowie ku czci Gainsbo-
rough: „zakładam, że z pobieżnej maniery rodzi się efekt ogólny, wy-
starczający, aby widz przypomniał sobie oryginał. Imaginacja dostarczy
mu resztę, milej może dla niego, jeśli nie dokładniej niżby to uczynił
artysta przy całym swym staraniu [...] nieokreśloność daje wielką ima-
ginacyjną swobodę w dowolnym domyślaniu się form niemal wszelkie-
go rodzaju”29. I najważniejszy oczywiście Diderot: „Myśl szybuje do
swego przedmiotu i przybiera kształt uderzenia pędzla, ale w sztuce im
bardziej ulotny wyraz, tym więcej miejsca dla wyobraźni [...]. W obra-
zie dostrzegam wyraźnie poszczególny kształt; ale w szkicu ileż rzeczy
mogę sobie wyobrazić, które są ledwie muśnięte!”30.1 jeszcze myśl Dela-
croix, najbardziej lapidarnie rzecz ujmująca: „malarstwo w sensie mate-
rialnym to tylko most rzucony pomiędzy umysłem widza a malarza”31.
Tak jak inne pojęcia szkicu w dawnej myśli o sztuce, tak i ta idea prze-
trwała we współczesnej historii sztuki. Na niej opiera się jedna z kla-
sycznych książek naszej dyscypliny, którą jest Sztuka i złudzenie Ernsta
Gombricha. Zdaniem Gombricha „uznanie roli odbiorcy mogło naro-
dzić się dopiero z chwilą, gdy sztuka wyzwolona z kontekstów rytual-
nych, zwróciła się świadomie ku wyobraźni człowieka”32. Ów zwrot ku
mentarycznych, które „powinny bardziej działać na umysł widza, po-
nieważ widz uzupełnia ów wytwór o swoją cząstkę, nie przestając pod-
dawać się wrażeniu”24. Wyobraźnia, według Delacroix „pierwsza zaleta
artysty, nie mniej jest konieczna dla miłośnika malarstwa”25. Jak w wie-
lu wypadkach, tak i tu Delacroix przyswaja poglądy dawnych teorety-
ków26. Lista ich nazwisk pokrywa się z nazwiskami cytowanych już au-
torów wypowiedzi o szkicu. A zatem de Piłeś: „szorstki styl daje dziełu
żywość i każe wybaczać niedbalość; gładki - wszystko doprowadza do
końca i do połysku; nie pozostawia pola dla wyobraźni widza, znajdują-
cego przyjemność w odkrywaniu i dopełnianiu w myśli rzeczy, które
przypisuje artyście, chociaż w rzeczywistości wywodzą się one z niej
samej”27. Następnie hrabia de Caylus: „ciekawszemu oku i żywej inteli-
gencji podoba się i pochlebia dopełniać to, co jest ledwie szkicem”28.
Pilnie czytany przez Delacroix Reynolds w mowie ku czci Gainsbo-
rough: „zakładam, że z pobieżnej maniery rodzi się efekt ogólny, wy-
starczający, aby widz przypomniał sobie oryginał. Imaginacja dostarczy
mu resztę, milej może dla niego, jeśli nie dokładniej niżby to uczynił
artysta przy całym swym staraniu [...] nieokreśloność daje wielką ima-
ginacyjną swobodę w dowolnym domyślaniu się form niemal wszelkie-
go rodzaju”29. I najważniejszy oczywiście Diderot: „Myśl szybuje do
swego przedmiotu i przybiera kształt uderzenia pędzla, ale w sztuce im
bardziej ulotny wyraz, tym więcej miejsca dla wyobraźni [...]. W obra-
zie dostrzegam wyraźnie poszczególny kształt; ale w szkicu ileż rzeczy
mogę sobie wyobrazić, które są ledwie muśnięte!”30.1 jeszcze myśl Dela-
croix, najbardziej lapidarnie rzecz ujmująca: „malarstwo w sensie mate-
rialnym to tylko most rzucony pomiędzy umysłem widza a malarza”31.
Tak jak inne pojęcia szkicu w dawnej myśli o sztuce, tak i ta idea prze-
trwała we współczesnej historii sztuki. Na niej opiera się jedna z kla-
sycznych książek naszej dyscypliny, którą jest Sztuka i złudzenie Ernsta
Gombricha. Zdaniem Gombricha „uznanie roli odbiorcy mogło naro-
dzić się dopiero z chwilą, gdy sztuka wyzwolona z kontekstów rytual-
nych, zwróciła się świadomie ku wyobraźni człowieka”32. Ów zwrot ku