DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.42397#0067
Miejsce dzieła ^63
mentacyjną, jak też interpretacyjną, co więcej, w znacznej mierze nieza-
leżnie od przyjętych metodologicznych założeń. Jego celem jest bowiem
przede wszystkim „umiejscowienie” dzieła - w czasie, w przestrzeni,
w tradycji, w oeuvre artysty, w kontekście, w ramach, na tle, wobec...
etc. Tryb badawczego postępowania to w wielkiej mierze właśnie wyty-
czanie bliskości lub odległości, wyczuwanie styku, odnajdowanie są-
siedztwa, określanie wzajemnego położenia. Owo „umiejscawianie” czy
„umieszczanie” może mieć zarówno statyczny, jak dynamiczny charak-
ter, operować synchronią i diachronią, czasem i przestrzenią. Może być
unieruchomieniem na chronologicznej siatce, zamknięciem w stylową
kategorię, wpasowaniem w synchroniczne tablice, zrytmizowaniem
w powtarzalnych cyklach, złowieniem w pojęciowe sieci. Ale może być
także płynnym wtapianiem w strumień „dziejów”, doczepianiem ogni-
wa procesu, włączeniem w etapy ewolucji, w przebiegi rozwojowych
ciągów, w wielkie i małe historyczne narracje. Nie zastanawiamy się na
ogół nad paradoksalnym brzmieniem potocznego określenia „miejsce
w czasie”, będącego czasoprzestrzenną zbitką. A umiejscawianie w cza-
sie to przecież główny żywioł historii sztuki, która beztrosko wymija
wszystkie czasowo-przestrzenne dylematy, sięgając chociażby po unie-
ruchamiającą i ujednolicającą czas kalendarzową miarę. Jej jawna nie-
przystawalność wobec nierytmicznego i niejednoliniowego „życia sztu-
ki” sprawia, że nasza nauka zwracała się i zwraca ku innym, bardziej
„naturalnym” czasowym jednostkom i podziałom: dynastycznym, poli-
tycznym, generacyjnym. Historia sztuki wypracowała także własną, au-
tonomiczną wobec kalendarza periodyzację - stylową, z jej wszystkimi
modyfikacjami, fazami, okresami etc. Z rozpatrywanego tu punktu wi-
dzenia istota sprawy pozostaje wszakże niezmieniona - zawsze chodzi
o lokalizację dzieła w czasie, niezależnie od przyjętych czasowych kon-
wencji i podziałów.
Na „umiejscawianie” dzieła jest wiele sposobów. Najpowszechniej przy-
jęte - to te wpajane akademickim nauczaniem. Podręcznikowa historia
sztuki oferuje kilka siatek, w które od dawna schwycone są dzieła: chro-
mentacyjną, jak też interpretacyjną, co więcej, w znacznej mierze nieza-
leżnie od przyjętych metodologicznych założeń. Jego celem jest bowiem
przede wszystkim „umiejscowienie” dzieła - w czasie, w przestrzeni,
w tradycji, w oeuvre artysty, w kontekście, w ramach, na tle, wobec...
etc. Tryb badawczego postępowania to w wielkiej mierze właśnie wyty-
czanie bliskości lub odległości, wyczuwanie styku, odnajdowanie są-
siedztwa, określanie wzajemnego położenia. Owo „umiejscawianie” czy
„umieszczanie” może mieć zarówno statyczny, jak dynamiczny charak-
ter, operować synchronią i diachronią, czasem i przestrzenią. Może być
unieruchomieniem na chronologicznej siatce, zamknięciem w stylową
kategorię, wpasowaniem w synchroniczne tablice, zrytmizowaniem
w powtarzalnych cyklach, złowieniem w pojęciowe sieci. Ale może być
także płynnym wtapianiem w strumień „dziejów”, doczepianiem ogni-
wa procesu, włączeniem w etapy ewolucji, w przebiegi rozwojowych
ciągów, w wielkie i małe historyczne narracje. Nie zastanawiamy się na
ogół nad paradoksalnym brzmieniem potocznego określenia „miejsce
w czasie”, będącego czasoprzestrzenną zbitką. A umiejscawianie w cza-
sie to przecież główny żywioł historii sztuki, która beztrosko wymija
wszystkie czasowo-przestrzenne dylematy, sięgając chociażby po unie-
ruchamiającą i ujednolicającą czas kalendarzową miarę. Jej jawna nie-
przystawalność wobec nierytmicznego i niejednoliniowego „życia sztu-
ki” sprawia, że nasza nauka zwracała się i zwraca ku innym, bardziej
„naturalnym” czasowym jednostkom i podziałom: dynastycznym, poli-
tycznym, generacyjnym. Historia sztuki wypracowała także własną, au-
tonomiczną wobec kalendarza periodyzację - stylową, z jej wszystkimi
modyfikacjami, fazami, okresami etc. Z rozpatrywanego tu punktu wi-
dzenia istota sprawy pozostaje wszakże niezmieniona - zawsze chodzi
o lokalizację dzieła w czasie, niezależnie od przyjętych czasowych kon-
wencji i podziałów.
Na „umiejscawianie” dzieła jest wiele sposobów. Najpowszechniej przy-
jęte - to te wpajane akademickim nauczaniem. Podręcznikowa historia
sztuki oferuje kilka siatek, w które od dawna schwycone są dzieła: chro-