DOI Artikel:
Verschoor, Gerdien: Kapiści - dyskurs o sztuce
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28182#0027
zaatakowany nawet w przybliżeniu rekord maksymalnego w Polsce osiąg-
nięcia najwyższych celów łącznych w sztuce"10.
Jednym z celów badań XIX w. przez kapistów było odnalezienie ciągło-
ści genealogicznej, tworzenie własnej „przyszłości artystycznej"11. Tytus
Czyżewski na przykład, umieścił Zygmunta Waliszewskiego wśród arty-
stów cenionych przez kapistów: „Stanowi on [Wałiszewski] ciąg dalszy tej
linii artystów polskich, którą tworzą Michałowski, Gierymscy, Podkowiń-
ski, Slewiński, Tadeusz Makowski — malarze, których zajmowały zagad-
nienia czysto plastyczne"12.
Pod koniec lat trzydziestych, „kapistowski" obraz malarstwa XIX w. zo-
stał spopularyzowany. Ilustruje to wystawa Aleksandra Gierymskiego w Mu-
zeum Narodowym w 1938 r.
Zainteresowanie kapistów „zapomnianymi" artystami XIX w. jest waż-
ne nie tylko ze względu na nadanie im nowego miejsca w historii polskiej
sztuki. Artykuły kapistów dotyczą bowiem poglądów na temat natury, ko-
loru, polskości, wpływu obcej sztuki, przez co dają nam wgląd w ich my-
ślenie o sztuce.
2. Rola i znaczenie natury
Pisząc o naturalizmie w 1938 r., Jan Cybis powołuje się na artykuł Gra-
niczne punkty sztuki u naturalistów Jerzego Stempowskiego w „Głosie Plasty-
ków"13. Cybis twierdzi za Stempowskim, że naturalizm to nie podobień-
stwo dzieła sztuki do natury. Ważna jest koncepcja „rełigii piękności"
sformułowana przez Edmunda de Goncourta i Gustave'a Flauberta. „Od
sztuki oczekujemy pocieszenia, jak od filozofii lub religii oczekujemy zmia-
ny porządku rzeczy, jak od magii. Tak pojęta sztuka przesuwa swój punkt
graniczny na teren zarezerwowany zazwyczaj dla religii lub metafizyki.
W każdej operacji magicznej forma odgrywa pierwszorzędną rolę"14. Za-
gadnienia „stylu" jak u Flauberta, faktury, czyli tzw. ecriture artiste u Gon-
courtów, znajdują się na pierwszym planie i ta właściwość odróżnia utwory
naturalistów od prac reportażowych i społecznych.
Myślenie Stempowskiego jest zbliżone do kapistowski ej koncepcji natu-
ry. Stwierdzenie, że sztuka opiera się na naturze, ma istotne znaczenie.
W momencie jednak, kiedy artysta dokonał wyboru tematu swego dzieła,
temat więcej do natury nie należy. Nie wolno imitować natury, artysta
powinien wybierać pewne elementy z tych, które oferuje natura i powiązać
je ze swą wizją artystyczną, z „magią", czyli z własnym odczuciem i wy-
obrażeniem, oraz wyrazić w materiale — farbie.
10 T. Pruszkowski, O wielką popularną sztukę, „Wiadomości Literackie" 1934, nr 4, s. 2.
11 J. Pollakówna, Tytus Czyżewski, Warszawa 1971, s. 42.
12 T. Czyżewski, Zygmunt Wałiszewski, „Wiadomości Literackie", 13:1936, nr 47, s. 5.
13 J. Stempowski, Graniczne punkty sztuki u naturalistów, „Gazeta Literacka" 1938, nr 1, s. 5-11.
14 Ibidem, s. 11.
Kapiści
— dyskurs
o sztuce
25
nięcia najwyższych celów łącznych w sztuce"10.
Jednym z celów badań XIX w. przez kapistów było odnalezienie ciągło-
ści genealogicznej, tworzenie własnej „przyszłości artystycznej"11. Tytus
Czyżewski na przykład, umieścił Zygmunta Waliszewskiego wśród arty-
stów cenionych przez kapistów: „Stanowi on [Wałiszewski] ciąg dalszy tej
linii artystów polskich, którą tworzą Michałowski, Gierymscy, Podkowiń-
ski, Slewiński, Tadeusz Makowski — malarze, których zajmowały zagad-
nienia czysto plastyczne"12.
Pod koniec lat trzydziestych, „kapistowski" obraz malarstwa XIX w. zo-
stał spopularyzowany. Ilustruje to wystawa Aleksandra Gierymskiego w Mu-
zeum Narodowym w 1938 r.
Zainteresowanie kapistów „zapomnianymi" artystami XIX w. jest waż-
ne nie tylko ze względu na nadanie im nowego miejsca w historii polskiej
sztuki. Artykuły kapistów dotyczą bowiem poglądów na temat natury, ko-
loru, polskości, wpływu obcej sztuki, przez co dają nam wgląd w ich my-
ślenie o sztuce.
2. Rola i znaczenie natury
Pisząc o naturalizmie w 1938 r., Jan Cybis powołuje się na artykuł Gra-
niczne punkty sztuki u naturalistów Jerzego Stempowskiego w „Głosie Plasty-
ków"13. Cybis twierdzi za Stempowskim, że naturalizm to nie podobień-
stwo dzieła sztuki do natury. Ważna jest koncepcja „rełigii piękności"
sformułowana przez Edmunda de Goncourta i Gustave'a Flauberta. „Od
sztuki oczekujemy pocieszenia, jak od filozofii lub religii oczekujemy zmia-
ny porządku rzeczy, jak od magii. Tak pojęta sztuka przesuwa swój punkt
graniczny na teren zarezerwowany zazwyczaj dla religii lub metafizyki.
W każdej operacji magicznej forma odgrywa pierwszorzędną rolę"14. Za-
gadnienia „stylu" jak u Flauberta, faktury, czyli tzw. ecriture artiste u Gon-
courtów, znajdują się na pierwszym planie i ta właściwość odróżnia utwory
naturalistów od prac reportażowych i społecznych.
Myślenie Stempowskiego jest zbliżone do kapistowski ej koncepcji natu-
ry. Stwierdzenie, że sztuka opiera się na naturze, ma istotne znaczenie.
W momencie jednak, kiedy artysta dokonał wyboru tematu swego dzieła,
temat więcej do natury nie należy. Nie wolno imitować natury, artysta
powinien wybierać pewne elementy z tych, które oferuje natura i powiązać
je ze swą wizją artystyczną, z „magią", czyli z własnym odczuciem i wy-
obrażeniem, oraz wyrazić w materiale — farbie.
10 T. Pruszkowski, O wielką popularną sztukę, „Wiadomości Literackie" 1934, nr 4, s. 2.
11 J. Pollakówna, Tytus Czyżewski, Warszawa 1971, s. 42.
12 T. Czyżewski, Zygmunt Wałiszewski, „Wiadomości Literackie", 13:1936, nr 47, s. 5.
13 J. Stempowski, Graniczne punkty sztuki u naturalistów, „Gazeta Literacka" 1938, nr 1, s. 5-11.
14 Ibidem, s. 11.
Kapiści
— dyskurs
o sztuce
25