DOI Artikel:
Staniszewska, Wiesława: Kapiści wobec awangardy
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28182#0035
Wiesława Staniszewska
Kapiści wobec awangardy
Kiedy w 1921 r. Jan Cybis przybył do Krakowa, w krakowskiej Akademii
wykładali jeszcze: Jacek Malczewski, Józef Mehoffer, Teodor Axentowicz,
Wojciech Weiss, a więc artyści, których twórczość związana była w więk-
szości z tradycją młodopolską. Jednocześnie był to czas spektakularnych
wystąpień kształtującej się wówczas grupy krakowskich modernistów, po-
kolenia młodszego, bliższego wiekiem Janowi Cybisowi. Wkrótce też ze-
tknął się z nimi bliżej, a stało się to za sprawą wspólnych „biesiad" w ka-
wiarni Gałka Muszkatołowa, gdzie ówcześnie koryfeusze polskiego futu-
ryzmu i formizmu w osobach Tytusa Czyżewskiego, Stanisława Młodożeń-
ca, Brunona Jasieńskiego, Tadeusza Peipera, Leona Chwistka i Stanisława
Ignacego Witkiewicza-Witkacego gorąco dyskutowali o nowych kierun-
kach i tendencjach w sztuce, tj. modnych „izmach": futuryzmie, kubizmie,
formizmie, puryzmie, strefizmie, dadaizmie czy też surrealizmie. Młodzi
studenci krakowskiej Akademii (prócz J. Cybisa także Józef Jarema i Zyg-
munt Waliszewski) zrealizowali wówczas według własnego pomysłu kom-
pozycje ozdabiające ściany lokalu. Jak pisze Jerzy Lau, powołując się na
relacje bywalców kawiarni i wzmianki prasowe, jaskrawe te malowidła
przedstawiały tłum zdeformowanych figur i twarzy pośród form geome-
trycznych1. Należy więc przypuszczać, iż stanowiły swoiste połączenie
ekspresjonizmu z konstruktywizmem. Dobra komitywa późniejszych ka-
pistów z formistami trwała jakiś czas. Łączyła ich nie tylko przyjaźń lecz
również, jak w wypadku J. Cybisa, wspólne wystawy prac oraz organizo-
wane z inicjatywy L. Chwistka „koncerty malarskie", czyli objazdowe po-
kazy nowej sztuki mające w sobie coś z działań późniejszych akcjonistów
(połączenie prezentacji malarstwa, recytacji poetyckich itp.). W „koncer-
tach" brali udział również Marian Szczyrbuła i J. Jarema. Jednakże, jak
mogą to sugerować wypowiedzi J. Cybisa, stan ten nie trwał długo, a stało
się tak za sprawą, m.in. odmiennego stosunku do tradycji malarskiej, do
której kapiści przywiązywali wielką wagę. Oni też, jako pierwsi w Polsce,
1 J. Lau, Teatr artystów „Cricot", Kraków 1967, s. 30.
33
Kapiści wobec awangardy
Kiedy w 1921 r. Jan Cybis przybył do Krakowa, w krakowskiej Akademii
wykładali jeszcze: Jacek Malczewski, Józef Mehoffer, Teodor Axentowicz,
Wojciech Weiss, a więc artyści, których twórczość związana była w więk-
szości z tradycją młodopolską. Jednocześnie był to czas spektakularnych
wystąpień kształtującej się wówczas grupy krakowskich modernistów, po-
kolenia młodszego, bliższego wiekiem Janowi Cybisowi. Wkrótce też ze-
tknął się z nimi bliżej, a stało się to za sprawą wspólnych „biesiad" w ka-
wiarni Gałka Muszkatołowa, gdzie ówcześnie koryfeusze polskiego futu-
ryzmu i formizmu w osobach Tytusa Czyżewskiego, Stanisława Młodożeń-
ca, Brunona Jasieńskiego, Tadeusza Peipera, Leona Chwistka i Stanisława
Ignacego Witkiewicza-Witkacego gorąco dyskutowali o nowych kierun-
kach i tendencjach w sztuce, tj. modnych „izmach": futuryzmie, kubizmie,
formizmie, puryzmie, strefizmie, dadaizmie czy też surrealizmie. Młodzi
studenci krakowskiej Akademii (prócz J. Cybisa także Józef Jarema i Zyg-
munt Waliszewski) zrealizowali wówczas według własnego pomysłu kom-
pozycje ozdabiające ściany lokalu. Jak pisze Jerzy Lau, powołując się na
relacje bywalców kawiarni i wzmianki prasowe, jaskrawe te malowidła
przedstawiały tłum zdeformowanych figur i twarzy pośród form geome-
trycznych1. Należy więc przypuszczać, iż stanowiły swoiste połączenie
ekspresjonizmu z konstruktywizmem. Dobra komitywa późniejszych ka-
pistów z formistami trwała jakiś czas. Łączyła ich nie tylko przyjaźń lecz
również, jak w wypadku J. Cybisa, wspólne wystawy prac oraz organizo-
wane z inicjatywy L. Chwistka „koncerty malarskie", czyli objazdowe po-
kazy nowej sztuki mające w sobie coś z działań późniejszych akcjonistów
(połączenie prezentacji malarstwa, recytacji poetyckich itp.). W „koncer-
tach" brali udział również Marian Szczyrbuła i J. Jarema. Jednakże, jak
mogą to sugerować wypowiedzi J. Cybisa, stan ten nie trwał długo, a stało
się tak za sprawą, m.in. odmiennego stosunku do tradycji malarskiej, do
której kapiści przywiązywali wielką wagę. Oni też, jako pierwsi w Polsce,
1 J. Lau, Teatr artystów „Cricot", Kraków 1967, s. 30.
33