DOI Artikel:
Paszylka-Glaza, Małgorzata: "Kapizm" Zygmunta Waliszewskiego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28182#0141
Małgorzata Paszylka
„Kapizm"
Zygmunta Waliszewskiego
„Kochał tylko malarstwo, znał tylko malarstwo, na wszystkie wydarze-
nia w życiu patrzył jak malarz i wierzył, że tylko sztuka zdolna jest prze-
obrazić i ulepszyć świat" — tak o Zygmuncie Waliszewskim pisał Kon-
stanty Paustowski1. Rzeczywiście sztuka Waliszewskiego odpowiada jego
uczuciowości, bujnemu temperamentowi, a malarstwu zdaje się być od-
dany na wzór wielkich geniuszy sztuki. Oglądaniu jego obrazów towarzy-
szy uczucie wyjątkowości, wielkości, oryginalności, a przede wszystkim
zaskoczenia.
Waliszewski swoim malarstwem nie dokonał przełomu w dziejach sztu-
ki polskiej, ale niezależność i siła twórczej wizji zapewniła mu odrębne
miejsce w historii malarstwa dwudziestolecia międzywojennego. Obok Ja-
na Cybisa był centralną postacią wśród członków „Komitetu Paryskiego".
Podzielał ich kryteria artystyczne, ale jego obrazy wykraczają poza reguły
koncepcji absolutyzującej kolor. Emocjonalny i treściowy aspekt obrazu był
dla niego tak samo ważny jak ekspresja koloru i formy. Jego sztuka powsta-
ła: „z ruchu, błyskawicznej gwałtowności różnych reakcji (...) na wszystkich
i wszystko, z napięcia sprzecznych pierwiastków: hojności serca i drapież-
ności, dzikiego egotyzmu i najlepszego koleżeństwa, uporu, bohaterstwa
w walce o swoje oblicze, chwil bezsilności i niemocy, tragizmu i tak rzadko
go opuszczającego wspaniałego humoru"2.
Urodzony w Petersburgu w 1897 r., dzieciństwo i młodość spędził w Gru-
zji, na Kaukazie i Tyflisie. W Tyflisie rozpoczął też naukę malarstwa i rysun-
ku u Mikołaja Sklifasowskiego i Borysa Fogla3. Jego pierwsze prace poka-
zane na wystawie Cudowne dziecko (1908 r.) łączyły pasję z nieco naiwną,
nieposkromioną fantazją. Dużo portretował, ilustrował i dekorował, malu-
jąc kurtynę Teatru Gruzińskiego w Tyflisie oraz tamtejszą „tawernę poe-
1 K. Paustowski, Skok w południe, Warszawa 1962, s. 241-244.
2 J. Czapski, O Zygmuncie Waliszewskim, [w:] Patrząc, Kraków 1983, s. 65-66.
3 J. Pollakówna, Malarstwo polskie między wojnami 1918-1939, Warszawa 1982, s. 378.
139
„Kapizm"
Zygmunta Waliszewskiego
„Kochał tylko malarstwo, znał tylko malarstwo, na wszystkie wydarze-
nia w życiu patrzył jak malarz i wierzył, że tylko sztuka zdolna jest prze-
obrazić i ulepszyć świat" — tak o Zygmuncie Waliszewskim pisał Kon-
stanty Paustowski1. Rzeczywiście sztuka Waliszewskiego odpowiada jego
uczuciowości, bujnemu temperamentowi, a malarstwu zdaje się być od-
dany na wzór wielkich geniuszy sztuki. Oglądaniu jego obrazów towarzy-
szy uczucie wyjątkowości, wielkości, oryginalności, a przede wszystkim
zaskoczenia.
Waliszewski swoim malarstwem nie dokonał przełomu w dziejach sztu-
ki polskiej, ale niezależność i siła twórczej wizji zapewniła mu odrębne
miejsce w historii malarstwa dwudziestolecia międzywojennego. Obok Ja-
na Cybisa był centralną postacią wśród członków „Komitetu Paryskiego".
Podzielał ich kryteria artystyczne, ale jego obrazy wykraczają poza reguły
koncepcji absolutyzującej kolor. Emocjonalny i treściowy aspekt obrazu był
dla niego tak samo ważny jak ekspresja koloru i formy. Jego sztuka powsta-
ła: „z ruchu, błyskawicznej gwałtowności różnych reakcji (...) na wszystkich
i wszystko, z napięcia sprzecznych pierwiastków: hojności serca i drapież-
ności, dzikiego egotyzmu i najlepszego koleżeństwa, uporu, bohaterstwa
w walce o swoje oblicze, chwil bezsilności i niemocy, tragizmu i tak rzadko
go opuszczającego wspaniałego humoru"2.
Urodzony w Petersburgu w 1897 r., dzieciństwo i młodość spędził w Gru-
zji, na Kaukazie i Tyflisie. W Tyflisie rozpoczął też naukę malarstwa i rysun-
ku u Mikołaja Sklifasowskiego i Borysa Fogla3. Jego pierwsze prace poka-
zane na wystawie Cudowne dziecko (1908 r.) łączyły pasję z nieco naiwną,
nieposkromioną fantazją. Dużo portretował, ilustrował i dekorował, malu-
jąc kurtynę Teatru Gruzińskiego w Tyflisie oraz tamtejszą „tawernę poe-
1 K. Paustowski, Skok w południe, Warszawa 1962, s. 241-244.
2 J. Czapski, O Zygmuncie Waliszewskim, [w:] Patrząc, Kraków 1983, s. 65-66.
3 J. Pollakówna, Malarstwo polskie między wojnami 1918-1939, Warszawa 1982, s. 378.
139