DOI Artikel:
Skibiński, Franciszek: Kilka uwag o Hansie Strakowskim, Simonie Herle i architekurze gdańskiej przełomu XVI i XVII w.
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.28181#0140
Franciszek Przykład kolońskiej przybudówki wskazuje też na to, że ostateczny kształt
Skibiński budowli mógł być wypadkową różnych projektów. Przywołane tu przed-
sięwzięcia budowlane dowodzą ponadto, iż projektantem mogła być osoba
czynna w znacznej odległości od miejsca realizacji. Już około 1500 r. istniała
praktyka poszukiwania zewnętrznych projektantów w drodze bezpośrednich
konsultacji bądź otwartych konkursów, do których zgłaszać się mogły osoby
gotowe do podjęcia pracy62. Podobnie zresztą działo się w przypadku wyko-
nawców, o czym świadczy przykład cieśli z Damme, Inghelle Baerta, wysłane-
go przez władze miasta z gotowym projektem do Gandawy, Brukseli, Meche-
len i Antwerpii, by tam znalazł rzemieślników zdolnych do jego realizacji63.
O ile problem szeroko pojętej organizacji budownictwa w czasach nowożyt-
nych jest trudno uchwytny w skali ogólnoeuropejskiej, to wydaje się, iż sytuacja
w mieście nad Motławą w sposób szczególny wymyka się łatwej kategoryzacji.
Z jednej strony ciągły napływ nowych impulsów, szczególnie silny w drugiej
połowie XVI w., z drugiej zaś obecność struktury lokalnej, zwłaszcza cecho-
wej, z którą integrowali się przybysze z różnych krajów wnoszący zapewne ele-
menty własnych tradycji, w tym szczególnie o genezie niderlandzkiej, mogły
przyczyniać się do wytworzenia się tu specyficznych warunków pracy, powią-
zanych jednak z sytuacją w innych ośrodkach. Tym bardziej więc w badaniach
nad architekturą i sztuką nowożytnego Gdańska musi być brana pod uwagę
złożoność procesu budowlanego oraz wszechstronność zaangażowanych weń
osób, obserwowana w całej ówczesnej Europie. W świetle przedstawionego
tu materiału szczególną uwagę należy zwrócić na niejednoznaczność zazwy-
czaj zbyt sztywno postrzeganych specjalizacji zawodowych.
Niniejsze uwagi odnoszące się do działalności Hansa Strakowskiego i Si-
mona Herlego, a pośrednio także innych zagadnień, przypominają o ogra-
niczeniach obecnej wiedzy dotyczącej architektury i sztuki Gdańska prze-
łomu XVI i XVII w. Dogłębna analiza źródeł, bywa, że używanych jedynie
za pośrednictwem dawnych publikacji uczonych niemieckich, oznacza często
konieczność podważenia utrwalonych w literaturze hipotez uznawanych zwy-
kle za udowodnione fakty. Stąd też w obecnej chwili konieczne jest podjęcie
gruntownej weryfikacji dotychczasowego stanu wiedzy. Dopiero systematycz-
ne studia nad materiałami archiwalnymi - do których niniejszy tekst jest tylko
zachętą - pozwolą właściwie określić charakter działalności poszczególnych
mistrzów, a także organizację pracy i proces decyzyjny w działalności archi-
tektonicznej na terenie miasta w okresie jego „złotego wieku”, prowadząc tym
samym do pogłębienia wiedzy o jednym z czołowych ośrodków artystycznych
basenu Morza Bałtyckiego i dawnej Rzeczpospolitej.
Nufibaum, Regensburg 2008, s. 320-349. Odnośnie do samego Vernukkena por. Martin Muller,
Wilhelm Vernucken, [w:] Die Baumeister der „Deutschen Renaissance”s. 111-142.
62 Por. m.in. Philipp, Eyn Huys... oraz De Jonge/Ottenheym, Unity and Discontinuity..., s. 217-222.
63 Philipp, Eyn Huys..., s. 72.
134
Skibiński budowli mógł być wypadkową różnych projektów. Przywołane tu przed-
sięwzięcia budowlane dowodzą ponadto, iż projektantem mogła być osoba
czynna w znacznej odległości od miejsca realizacji. Już około 1500 r. istniała
praktyka poszukiwania zewnętrznych projektantów w drodze bezpośrednich
konsultacji bądź otwartych konkursów, do których zgłaszać się mogły osoby
gotowe do podjęcia pracy62. Podobnie zresztą działo się w przypadku wyko-
nawców, o czym świadczy przykład cieśli z Damme, Inghelle Baerta, wysłane-
go przez władze miasta z gotowym projektem do Gandawy, Brukseli, Meche-
len i Antwerpii, by tam znalazł rzemieślników zdolnych do jego realizacji63.
O ile problem szeroko pojętej organizacji budownictwa w czasach nowożyt-
nych jest trudno uchwytny w skali ogólnoeuropejskiej, to wydaje się, iż sytuacja
w mieście nad Motławą w sposób szczególny wymyka się łatwej kategoryzacji.
Z jednej strony ciągły napływ nowych impulsów, szczególnie silny w drugiej
połowie XVI w., z drugiej zaś obecność struktury lokalnej, zwłaszcza cecho-
wej, z którą integrowali się przybysze z różnych krajów wnoszący zapewne ele-
menty własnych tradycji, w tym szczególnie o genezie niderlandzkiej, mogły
przyczyniać się do wytworzenia się tu specyficznych warunków pracy, powią-
zanych jednak z sytuacją w innych ośrodkach. Tym bardziej więc w badaniach
nad architekturą i sztuką nowożytnego Gdańska musi być brana pod uwagę
złożoność procesu budowlanego oraz wszechstronność zaangażowanych weń
osób, obserwowana w całej ówczesnej Europie. W świetle przedstawionego
tu materiału szczególną uwagę należy zwrócić na niejednoznaczność zazwy-
czaj zbyt sztywno postrzeganych specjalizacji zawodowych.
Niniejsze uwagi odnoszące się do działalności Hansa Strakowskiego i Si-
mona Herlego, a pośrednio także innych zagadnień, przypominają o ogra-
niczeniach obecnej wiedzy dotyczącej architektury i sztuki Gdańska prze-
łomu XVI i XVII w. Dogłębna analiza źródeł, bywa, że używanych jedynie
za pośrednictwem dawnych publikacji uczonych niemieckich, oznacza często
konieczność podważenia utrwalonych w literaturze hipotez uznawanych zwy-
kle za udowodnione fakty. Stąd też w obecnej chwili konieczne jest podjęcie
gruntownej weryfikacji dotychczasowego stanu wiedzy. Dopiero systematycz-
ne studia nad materiałami archiwalnymi - do których niniejszy tekst jest tylko
zachętą - pozwolą właściwie określić charakter działalności poszczególnych
mistrzów, a także organizację pracy i proces decyzyjny w działalności archi-
tektonicznej na terenie miasta w okresie jego „złotego wieku”, prowadząc tym
samym do pogłębienia wiedzy o jednym z czołowych ośrodków artystycznych
basenu Morza Bałtyckiego i dawnej Rzeczpospolitej.
Nufibaum, Regensburg 2008, s. 320-349. Odnośnie do samego Vernukkena por. Martin Muller,
Wilhelm Vernucken, [w:] Die Baumeister der „Deutschen Renaissance”s. 111-142.
62 Por. m.in. Philipp, Eyn Huys... oraz De Jonge/Ottenheym, Unity and Discontinuity..., s. 217-222.
63 Philipp, Eyn Huys..., s. 72.
134