DOI Artikel:
Konstantynów, Dariusz: Polsko-łotewskie kontakty artystyczne w latach 30. XX w. Wystawy sztuki polskiej w rydze (1934) i łotewskiej w Warszawie (1936)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.28181#0282
Dariusz Karlisa Żale38. Na wskazaniu tego rodzaju powierzchownych podobieństw
Konstantynów kończyły się porównania sztuki polskiej i łotewskiej. Żaden z krytyków piszą-
cych o polskiej wystawie nie pokusił się o to, by rozwinąć myśl Julijsa Mader-
nieksa, który swój przegląd kończył stwierdzeniem, że na wystawie polskiej
można zobaczyć „wiele nowatorskich poczynań, a pouczające spostrzeżenia
mogą nam dopomóc w ocenie własnego dorobku”39.
Ogólna ocena sztuki polskiej wystawiona przez łotewską krytykę była pozy-
tywna. Wyjątkiem była tylko wypowiedź krytyka pisma „Aizkulises”. Wystawio-
ne prace artystów polskich przekonywały go, że w Polsce nie udało się jeszcze
stworzyć odrębnej sztuki nowoczesnej, takiej, jakiej podwaliny na Łotwie poło-
żyli Voldemars Matvejs i Jekabs Kazaks: „Naród polski nie jest w stanie od woj-
ny stworzyć swojej sztuki, o własnym charakterze, mając tak wspaniałą trady-
cję i ośrodki jak Kraków i Lwów, znacznie bliższe stosunki z Paryżem (...)”40.
Pozostali recenzenci eksponowali właśnie odrębny, „narodowy” charakter
współczesnej sztuki polskiej. Julijs Madernieks, krytyk i artysta, od począt-
ku XX w. skupiony na kreowaniu „łotewskiego stylu narodowego”, podkreślał,
że przy całej różnorodności nurtów i tendencji współczesna sztuka polska jest
„zabarwiona duchem narodowym”, co uważał za największą jej wartość i źród-
ło atrakcyjności41. Podobnie Edvarts Virza, dla którego największą wartością
polskiej wystawy była możliwość zobaczenia, jak w sztuce w pełni europejskiej
może przejawiać się „dorobek geniuszu polskiego”42. W tym samym duchu
utrzymana była opinia krytyka z pisma „Latvija”. Jego zdaniem sztuka polska
zasługuje na uznanie przede wszystkim dlatego, że dąży do tworzenia dzieł,
w których „przebija już czysty duch polski, nie tylko w samej treści obrazu,
lecz także w kolorycie i kompozycji obrazu. Tu uwidacznia się stałość wysiłku
uniezależnienia się od wpływów obcych i tworzenia sztuki narodowej, która
jest ściśle, jak nam się wydaje, związana z odrodzeniem niepodległości Polski43.
Siłą „polskiego ducha” wyczuwalną w sztuce zachwycony był także recenzent
rosyjskojęzycznego pisma „Swoboda”. Polska wystawa - pisał - to „przejaw
ducha narodu, jego kultury, jego geniusza, poszukiwań, zdobyczy, twórczego
życia, niezależności i talentu”44.
W wypowiedziach łotewskich krytyków jako walory sztuki polskiej wymie-
nione są „odwaga ujęta w karby dyscypliny”45, wysoka kultura ugruntowa-
na wielowiekową tradycją, wielka erudycja, wielość kierunków oraz bardzo
38 Skulme, Poju mahkslas...
39 Julijs Madernieks, Utjaunotas Polijas glezneeziba un skulptura 15 gados, „Jaunakas Zinas”
1934, nr 17 (z 221).
40 Ka polu pani „eekaro” Latwiju, „Aizkulises” 1934, nr 4 (z 26 I).
41 Madernieks, Utjaunotas Polijas...
42 ed. V. [Edvarts Virza], Dailo mahkslu musas - leelas tautu weenotojas. Polu mahkslas
isstahdes atklahschana Riga, „Briva Zeme” 1934, nr 17 (z 22 I), s. 6.
43 Puke, Polijas tagadnes...
44 P. P-skij, Wystawka...
45 Ibidem.
276
Konstantynów kończyły się porównania sztuki polskiej i łotewskiej. Żaden z krytyków piszą-
cych o polskiej wystawie nie pokusił się o to, by rozwinąć myśl Julijsa Mader-
nieksa, który swój przegląd kończył stwierdzeniem, że na wystawie polskiej
można zobaczyć „wiele nowatorskich poczynań, a pouczające spostrzeżenia
mogą nam dopomóc w ocenie własnego dorobku”39.
Ogólna ocena sztuki polskiej wystawiona przez łotewską krytykę była pozy-
tywna. Wyjątkiem była tylko wypowiedź krytyka pisma „Aizkulises”. Wystawio-
ne prace artystów polskich przekonywały go, że w Polsce nie udało się jeszcze
stworzyć odrębnej sztuki nowoczesnej, takiej, jakiej podwaliny na Łotwie poło-
żyli Voldemars Matvejs i Jekabs Kazaks: „Naród polski nie jest w stanie od woj-
ny stworzyć swojej sztuki, o własnym charakterze, mając tak wspaniałą trady-
cję i ośrodki jak Kraków i Lwów, znacznie bliższe stosunki z Paryżem (...)”40.
Pozostali recenzenci eksponowali właśnie odrębny, „narodowy” charakter
współczesnej sztuki polskiej. Julijs Madernieks, krytyk i artysta, od począt-
ku XX w. skupiony na kreowaniu „łotewskiego stylu narodowego”, podkreślał,
że przy całej różnorodności nurtów i tendencji współczesna sztuka polska jest
„zabarwiona duchem narodowym”, co uważał za największą jej wartość i źród-
ło atrakcyjności41. Podobnie Edvarts Virza, dla którego największą wartością
polskiej wystawy była możliwość zobaczenia, jak w sztuce w pełni europejskiej
może przejawiać się „dorobek geniuszu polskiego”42. W tym samym duchu
utrzymana była opinia krytyka z pisma „Latvija”. Jego zdaniem sztuka polska
zasługuje na uznanie przede wszystkim dlatego, że dąży do tworzenia dzieł,
w których „przebija już czysty duch polski, nie tylko w samej treści obrazu,
lecz także w kolorycie i kompozycji obrazu. Tu uwidacznia się stałość wysiłku
uniezależnienia się od wpływów obcych i tworzenia sztuki narodowej, która
jest ściśle, jak nam się wydaje, związana z odrodzeniem niepodległości Polski43.
Siłą „polskiego ducha” wyczuwalną w sztuce zachwycony był także recenzent
rosyjskojęzycznego pisma „Swoboda”. Polska wystawa - pisał - to „przejaw
ducha narodu, jego kultury, jego geniusza, poszukiwań, zdobyczy, twórczego
życia, niezależności i talentu”44.
W wypowiedziach łotewskich krytyków jako walory sztuki polskiej wymie-
nione są „odwaga ujęta w karby dyscypliny”45, wysoka kultura ugruntowa-
na wielowiekową tradycją, wielka erudycja, wielość kierunków oraz bardzo
38 Skulme, Poju mahkslas...
39 Julijs Madernieks, Utjaunotas Polijas glezneeziba un skulptura 15 gados, „Jaunakas Zinas”
1934, nr 17 (z 221).
40 Ka polu pani „eekaro” Latwiju, „Aizkulises” 1934, nr 4 (z 26 I).
41 Madernieks, Utjaunotas Polijas...
42 ed. V. [Edvarts Virza], Dailo mahkslu musas - leelas tautu weenotojas. Polu mahkslas
isstahdes atklahschana Riga, „Briva Zeme” 1934, nr 17 (z 22 I), s. 6.
43 Puke, Polijas tagadnes...
44 P. P-skij, Wystawka...
45 Ibidem.
276