DOI article:
Madej, Agnieszka: Narracja w malarstwie polskim drugiej połowy XV wieku na przykładzie Tryptyku Dominikańskiego
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.27407#0083
NARRACJA W MALARSTWIE POLSKIM DRUGIEJ POŁOWY XV WIEKU
79
ZŁOŻENIE DO GROBU
Kompozycję sceny organizuje ażurowa architektura grobu Chrystusa oraz
same postacie. Dynamicznym, tworzącym akcję ośrodkiem zdarzenia są czyn-
ności trzech mężczyzn składających Ciało Zbawiciela do grobu. Ich ruchy są
cełowe i w pełni oddane działaniu, a poważne, nieruchome twarze sugerują
wewnętrzne na nim skupienie. Postacie Józefa z Arymatei i Nikodema umiesz-
czone zostały na pierwszym pianie, po obu stronach centralnie usytuowanego
grobowca. Józef poprzez przerzucony wokół szyi - jak stuła - pas płótna ujmu-
je nogi Chrystusa. Ciężar zmusza go do pochyienia całej syiwetki i przyklęknię-
cia na jedno kołano. Nikodem, również z dłońmi owiniętymi płótnem, w podob-
nej, łecz nieco bardziej wyprostowanej postawie, zbliża się, by pomóc
św. Janowi, który stojąc wewnątrz grobu, podtrzymuje Jezusa za ramiona. Usta-
wione profilem i ugięte pod ciężarem sylwetki, sugestywnie oddające ruch, po-
twierdzają przynależność postaci Józefa i Nikodema do akcji. Jednak ich pozy
są jednocześnie postawami hołdu składanego Ciału Zbawiciela. Świadczą o tym
zwłaszcza uniesione w górę twarze i fakt, że w przypadku Nikodema jego po-
zycja w znacznie mniejszym stopniu umotywowana jest wykonywaną czynnoś-
cią. Układ długich, obszernych płaszczy wydaje się kompromisem między pod-
daniem go logice ruchu a ukryciem szczegółów tegoż ruchu w dekoracyjnym
układzie fałdów. Białe płótno, poprzez które mężczyźni dotykają Jezusa, tworzy
wokół Niego ramę stylizowanych draperii i wprowadza symboliczne napięcie.
Jeszcze silniej sygnalizuje obecność symbolu niezwykła architektura przedsionka
grobu o wyglądzie gotyckiego cyborium^.
Ciało Chrystusa poddaje się biernie działaniu mężczyzn, reagując na nie
naturalnym, logicznym układem. Z otworu grobowca wyłania się jedynie po-
piersie Jezusa. Nogi, owinięte całunem, widoczne są w silnym skrócie i tylko
do kolan. Za to górna połowa ciała, znajdująca się w geometrycznym środku
kwatery, zdaje się wychylać w stronę widza (zwłaszcza okolona nimbem, opa-
dająca na ramiona głowa)^. Pośmiertne zesztywnienie rysów oddane zostało
pogrubionym, schematyzującym konturem, jednak twarz pozostaje wyidealizo-
wana.
Spoza głowy Chrystusa wyłania się fragment twarzy św. Jana. Ściągnięte
brwi i zmrużone oczy składają się na wyraz bólu, wzrok nie kontaktuje się z
nikim, ale mimo to ta zwrócona w stronę widza twarz pośredniczy między nim
^ K ę b ł o w s k i, dz. cyt., s. 8t.
^ Znaczenie ujęcia popiersiowego jako ustaionego typu ikonowego i formy o okreśionym
oddziaływaniu - R i n g b o m, zwłaszcza s. 39 nn.; B e ł t i n g, Giovanni Beiiini Pieta...(p.
' 22), passim; B e ł t i n g, !990, passim, zwłaszcza s. 393 n., 4)1, 480, 526.
79
ZŁOŻENIE DO GROBU
Kompozycję sceny organizuje ażurowa architektura grobu Chrystusa oraz
same postacie. Dynamicznym, tworzącym akcję ośrodkiem zdarzenia są czyn-
ności trzech mężczyzn składających Ciało Zbawiciela do grobu. Ich ruchy są
cełowe i w pełni oddane działaniu, a poważne, nieruchome twarze sugerują
wewnętrzne na nim skupienie. Postacie Józefa z Arymatei i Nikodema umiesz-
czone zostały na pierwszym pianie, po obu stronach centralnie usytuowanego
grobowca. Józef poprzez przerzucony wokół szyi - jak stuła - pas płótna ujmu-
je nogi Chrystusa. Ciężar zmusza go do pochyienia całej syiwetki i przyklęknię-
cia na jedno kołano. Nikodem, również z dłońmi owiniętymi płótnem, w podob-
nej, łecz nieco bardziej wyprostowanej postawie, zbliża się, by pomóc
św. Janowi, który stojąc wewnątrz grobu, podtrzymuje Jezusa za ramiona. Usta-
wione profilem i ugięte pod ciężarem sylwetki, sugestywnie oddające ruch, po-
twierdzają przynależność postaci Józefa i Nikodema do akcji. Jednak ich pozy
są jednocześnie postawami hołdu składanego Ciału Zbawiciela. Świadczą o tym
zwłaszcza uniesione w górę twarze i fakt, że w przypadku Nikodema jego po-
zycja w znacznie mniejszym stopniu umotywowana jest wykonywaną czynnoś-
cią. Układ długich, obszernych płaszczy wydaje się kompromisem między pod-
daniem go logice ruchu a ukryciem szczegółów tegoż ruchu w dekoracyjnym
układzie fałdów. Białe płótno, poprzez które mężczyźni dotykają Jezusa, tworzy
wokół Niego ramę stylizowanych draperii i wprowadza symboliczne napięcie.
Jeszcze silniej sygnalizuje obecność symbolu niezwykła architektura przedsionka
grobu o wyglądzie gotyckiego cyborium^.
Ciało Chrystusa poddaje się biernie działaniu mężczyzn, reagując na nie
naturalnym, logicznym układem. Z otworu grobowca wyłania się jedynie po-
piersie Jezusa. Nogi, owinięte całunem, widoczne są w silnym skrócie i tylko
do kolan. Za to górna połowa ciała, znajdująca się w geometrycznym środku
kwatery, zdaje się wychylać w stronę widza (zwłaszcza okolona nimbem, opa-
dająca na ramiona głowa)^. Pośmiertne zesztywnienie rysów oddane zostało
pogrubionym, schematyzującym konturem, jednak twarz pozostaje wyidealizo-
wana.
Spoza głowy Chrystusa wyłania się fragment twarzy św. Jana. Ściągnięte
brwi i zmrużone oczy składają się na wyraz bólu, wzrok nie kontaktuje się z
nikim, ale mimo to ta zwrócona w stronę widza twarz pośredniczy między nim
^ K ę b ł o w s k i, dz. cyt., s. 8t.
^ Znaczenie ujęcia popiersiowego jako ustaionego typu ikonowego i formy o okreśionym
oddziaływaniu - R i n g b o m, zwłaszcza s. 39 nn.; B e ł t i n g, Giovanni Beiiini Pieta...(p.
' 22), passim; B e ł t i n g, !990, passim, zwłaszcza s. 393 n., 4)1, 480, 526.