DOI article:
Kosiewski, Piotr: "Matejko i Historia": Sprawozdanie z przebiegu obrad i dyskusji
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.27409#0037
ROCZNIKI HUMANISTYCZNE
Tom XLIII, zeszyt 4 - 1995
SEMINARIUM „MATEJKO I HISTORIA”
SPRAWOZDANIE Z PRZEBIEGU OBRAD I DYSKUSJI
Okazją do zorganizowania seminarium, z którego materiały publikujemy w
pierwszej części niniejszego zeszytu „Roczników Humanistycznych KUL”, stało
się wydanie w roku 1990 przez Instytut Sztuki PAN książki Jarosława Kraw-
czyka Matejko i Historia. Praca ta, realizująca słynne wezwanie Wojciecha
Gersona z 1883 r., postulujące, by „dzieło każde rozbierać według tego, jakim
je artysta prawdopodobnie mieć chciał, nie zaś, jakim by je może pomyślał
późniejszy krytyk”, jest próbą rekonstrukcji wyobraźni historycznej tego
ważnego dla sztuki polskiej malarza. Równocześnie na przykładzie wybranych
dzieł (.Kazanie Skargi, Bitwa pod Grunwaldem, Hołd pruski, Konstytucja
3 maja) rewiduje wiele wcześniejszych sądów na temat twórczości Matejki.
Autor dokonuje w niej przeglądu dzieł „historycznych” i „rozliczeniowych”
malarza w ramach skończonej i zamkniętej całości, co pozwala mu umieścić
twórcę w kontekście formacji intelektualnej i sytuacji artystycznej jego czasu.
Zarazem Krawczyk zwraca uwagę na liczne manipulacje ideologiczne, którym
wielokrotnie podlegał dorobek Matejki.
Książka Matejko i Historia w zamierzeniu organizatorów seminarium miała
stać się pretekstem do podjęcia szerszego tematu: kwestii nurtu akademickiego
w sztuce polskiej dziewiętnastego stulecia, a zwłaszcza twórczości artystów
czerpiących swoje inspiracje z historii. Związany z tym jest także problem
badania stylów odbioru sztuki minionego wieku. W tej przede wszystkim per-
spektywie we wprowadzeniu do dyskusji starał się ukazać książkę Krawczyka
Marek Wacławek (.Matejko czytany na nowo). Zestawił ją z pracami Marii
Poprzęckiej (Czas wyobrażony. O sposobach opowiadania w polskim malarstwie
XIX wieku. Warszawa 1986) i Waldemara Okonia (zwłaszcza z jego książką
Sztuka i narracja. O narracji wizualnej w malarstwie polskim 2 połowy XIX
wieku, Wrocław 1988, oraz artykułem O niektórych kryteriach wartościowania
sztuki polskiej w XIX wieku, czyli o nie napisanej historii polskiego malarstwa
dziewiętnastowiecznego, opublikowanym w tomie Sztuka i wartość, pod red.
M. Poprzęckiej, Warszawa 1988). Tekst Marka Wacławka przedrukowaliśmy w
niniejszym zbiorze. Płynące z niego konkluzje, a także głosy dyskutantów już
pierwszego dnia seminarium skierowały uwagę na uczestników - wbrew założę-
Tom XLIII, zeszyt 4 - 1995
SEMINARIUM „MATEJKO I HISTORIA”
SPRAWOZDANIE Z PRZEBIEGU OBRAD I DYSKUSJI
Okazją do zorganizowania seminarium, z którego materiały publikujemy w
pierwszej części niniejszego zeszytu „Roczników Humanistycznych KUL”, stało
się wydanie w roku 1990 przez Instytut Sztuki PAN książki Jarosława Kraw-
czyka Matejko i Historia. Praca ta, realizująca słynne wezwanie Wojciecha
Gersona z 1883 r., postulujące, by „dzieło każde rozbierać według tego, jakim
je artysta prawdopodobnie mieć chciał, nie zaś, jakim by je może pomyślał
późniejszy krytyk”, jest próbą rekonstrukcji wyobraźni historycznej tego
ważnego dla sztuki polskiej malarza. Równocześnie na przykładzie wybranych
dzieł (.Kazanie Skargi, Bitwa pod Grunwaldem, Hołd pruski, Konstytucja
3 maja) rewiduje wiele wcześniejszych sądów na temat twórczości Matejki.
Autor dokonuje w niej przeglądu dzieł „historycznych” i „rozliczeniowych”
malarza w ramach skończonej i zamkniętej całości, co pozwala mu umieścić
twórcę w kontekście formacji intelektualnej i sytuacji artystycznej jego czasu.
Zarazem Krawczyk zwraca uwagę na liczne manipulacje ideologiczne, którym
wielokrotnie podlegał dorobek Matejki.
Książka Matejko i Historia w zamierzeniu organizatorów seminarium miała
stać się pretekstem do podjęcia szerszego tematu: kwestii nurtu akademickiego
w sztuce polskiej dziewiętnastego stulecia, a zwłaszcza twórczości artystów
czerpiących swoje inspiracje z historii. Związany z tym jest także problem
badania stylów odbioru sztuki minionego wieku. W tej przede wszystkim per-
spektywie we wprowadzeniu do dyskusji starał się ukazać książkę Krawczyka
Marek Wacławek (.Matejko czytany na nowo). Zestawił ją z pracami Marii
Poprzęckiej (Czas wyobrażony. O sposobach opowiadania w polskim malarstwie
XIX wieku. Warszawa 1986) i Waldemara Okonia (zwłaszcza z jego książką
Sztuka i narracja. O narracji wizualnej w malarstwie polskim 2 połowy XIX
wieku, Wrocław 1988, oraz artykułem O niektórych kryteriach wartościowania
sztuki polskiej w XIX wieku, czyli o nie napisanej historii polskiego malarstwa
dziewiętnastowiecznego, opublikowanym w tomie Sztuka i wartość, pod red.
M. Poprzęckiej, Warszawa 1988). Tekst Marka Wacławka przedrukowaliśmy w
niniejszym zbiorze. Płynące z niego konkluzje, a także głosy dyskutantów już
pierwszego dnia seminarium skierowały uwagę na uczestników - wbrew założę-