Rocznik Historii Sztuki (14.1984)

ŚREDNIOWIECZNE CHRZCIELNICE KAMIENNE W POLSCE

31

zycję chrzcielnicy wpłynęły niewątpliwie wzory złotnicze. Przypomina ona bowiem niektóre kielichy
późnoromańskie i wczesnogotyckie. To wrażenie musiało być dawniej silniejsze, gdy pierwotnie osiem
liści ujmowało czaszę tworząc jakby koszyczek kielicha131. Do systemu dekoracji romańskiej nawiązuje
płasko rzeźbiony, szeroki fryz zdobiący czaszę. Składają się nań motywy zbliżone do medalionów,
których pola wypełnia szereg przedstawień. Z nich czytelne są tylko: znak krzyża łacińskiego
i ludzka maska. Cechy gotyckie wyrażają się w smukłym kielichowym kształcie chrzcielnicy, zbudo-
wanej w dolnej części na planie oktogonu. i w podziale powierzchni czaszy laskami, które przechodzą
na trzon i nodus.

Chrzcielnica w Rudzie jest zabytkiem odosobnionym tak w sztuce polskiej, jak i obcej i tego
oryginalnego dzieła nie można połączyć z żadnym środowiskiem kamieniarskim. Jej datowanie
nastręcza duże trudności. Mogła być wykonana w okresie od przełomu w. XIII na XIV do
końca XIV w.

4. CHRZCIELNICE GOTLANDZKIE I POKREWNE

Całkowicie odrębną, przy tym zwartą grupę stanowi sześć chrzcielnic znajdujących się na Pomorzu
Zachodnim i na ziemiach ówczesnego Państwa Krzyżackiego: w Kamieniu Pomorskim, Rogowie
koło Torunia, Malborku (il. 23). Miłoradzu, Koszalinie i w Łęknie. Chrzcielnice te są kontynuacją
romańskich chrzcielnic gotlandzkich o arkadkowej dekoracji czaszy. Arkada zmieniła tu swój
charakter przechodząc w ostrołuk (Kamień Pomorski), a w pozostałych przypadkach w ostro-
lukowy trójliść.

1,1 W. Łuszczkiewicz. Romańskie szczegóły kościoła Św. Wojciecha w Rudzie pod Wieluniem. „Sprawozdania Komisji
do Badania Historii Sztuki w Polsce" t. 4. 1891. s. XXXVII.