Rocznik Historii Sztuki (14.1984)

ŚREDNIOWIECZNE CHRZCIELNICE KAMIENNE W POLSCE

37

29. Iwanowice, kościół par. p.w. Św. Katarzyny. 30. Odechów,

chrzcielnica kościół par. p.w. Zwiastowania NMarii Panny,

chrzcielnica

elementów składowych, pewne różnice. Zazwyczaj masywna czasza przeważa nad całością. Tylko
w Mircu dominuje trzon. Stopa wykazuje często tendencje zanikowe. Dekoracja występuje na czaszy
i trzonie. W jednym przypadku — w Mircu — jest zdobiony tylko trzon. W skład dekoracji wchodzą
płasko rzeźbione motywy maswerkowe na czaszy, liściaste, ostrolukowe zazwyczaj, na trzonie oraz
przedstawienia heraldyczne na czaszy. W czterech przypadkach uzupełniają dekorację inskrypcje
(Iwanowice: chrzcielnica i kropielnica, Bodzentyn, Grójec).

Do najstarszych przykładów grupy należą: chrzcielnica w Odechowie, w Bninie i dwa dzieła
iwanowickie.

Chrzcielnica w Odechowie odznacza się wyjątkową lekkością budowy, rzadko spotykaną w tego
rodzaju sprzętach liturgicznych. Zdobiące czaszę arkadki maswerkowe mają tutaj wydłużone laski.
Czas wykonania chrzcielnicy łączy się niewątpliwie z ukończeniem przed 1460 r.!54 budowy kościoła
w Odechowie, fundacji Jana Długosza. Wolno sądzić, że Jan Długosz był również fundatorem
chrzcielnicy.

Chrzcielnica w Bninie dzięki swej harmonijnej budowie najpełniej reprezentuje grupę radomsko-
-kielecką. Maswerkom na czaszy nadano czystą formę architektoniczną. Chrzcielnica w Bninie
pochodzi z czasów budowy kościoła w Bninie, fundacji Andrzeja z Bnina, biskupa poznańskiego,
ukończonej w 1463 r. 155 Jej fundatorem jest także zapewne Andrzej z Bnina.

Dzieła iwanowickie mają bardziej rozbudowaną dekorację. Maswerki na czaszy zmieniły tu swój
charakter, zapewne ze względu na miejsce dla inskrypcji. Znalazły się również na trzonie, ujmując go

154 J. Smoleńska. Działalność budowlana Jana Długosza. „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki", R. XIV: 1969,
z. 34. s. 163.

155 J. Łukaszewicz. Krótki opis historyczny kościołów parochialnych. kościółków, kaplic, klasztorów, szkółek parochial-
nych, szpitali i innych zakładów dobroczynnych w dawnej diecezji poznańskiej, X. 1, Poznań 1858, s. 331.