DOI Artikel:
Mikocka-Rachubowa, Katarzyna: Nagrobki Stefana Batorego i Anny Jagiellonki w katedrze wawelskiej. Kilka uwag i hipotez
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14265#0102
NAGROBKI STFFANA BATORFGO I ANNY JAGI! LLONKI
99
dzin od 1548 r. do połowy XVII w. - w krypcie pod Kaplicą Zygmuntowską - ale w osobnej
komorze grobowej pod kaplicą Mariacką,y. Trudno dociec, czy królowa, która nie będąc jeszcze
zamężna myślała o Kaplicy Zygmuntowskiej jako miejscu swego wiecznego spoczynku, w chwili pogrze-
bu męża traktowała osobną kryptę pod kaplicą Mariacką jako grób dla siebie i męża. W chwili
jego śmierci, w 1586 г.. wiedziała już jednak, że jej nagrobek nie stanie w Kaplicy Zygmuntowskiej —
może właśnie dlatego kazała tam umieścić swój portret.
Wydaje się, że Anna Jagiellonka zaczęła urzeczywistniać ideę przekształcenia kaplicy w grobowe
mauzoleum wkrótce po pogrzebie Batorego. Przekazała kapitule krakowskiej pozostałe po królu
srebrne naczynia i szaty liturgiczne, przeznaczając je do użytku w kaplicy40 i zajęła się sprawą
fundacji swego nagrobka, pozostawiając realizację pomnika męża jego bratankowi, kardynałowi Andrze-
jowi Batoremu.
Nie wiadomo, kiedy królowa ufundowała swój nagrobek — może od razu w 1586 г., a może
dopiero w początkach lat dziewięćdziesiątych, kiedy to prowadzono z jej inicjatywy prace w ka-
tedrze przy odnawianiu Kaplicy Zygmuntowskiej (ukończone w 1592 r.)41. Wówczas wzmiankę
0 pobycie Gucciego w Warszawie około 1591 r.42 należy może związać z tym właśnie zamówieniem?
W 1594 г., gdy postanowiła ostatecznie dokończyć sprawy konstrukcji mauzoleum, jej nagrobek
był już zapewne w większej części ukończony gotowa była na pewno płyta z jej wizerunkiem
1 może pewne partie obudowy i dekoracji.
Zawarta z Santi Guccim umowa określa szereg prac. jakie miano wykonać we wnętrzu kaplicy
Mariackiej w latach 1594-95. ostatecznie przekształcając ją na kaplicę grobową. Z tekstu tej umowy,
jak również z opisu wnętrza kaplicy, zawartego w późniejszej, z 1602 r„ wizytacji katedry4^ wy-
nika, że przy pozostawieniu prawie nienaruszonej gotyckiej struktury - we wnętrzu zachowano dawne
sklepienia i arkady wejściowe 44 przeprowadzono wówczas prace polegające na umieszczeniu między
arkadami wejściowymi niewielkiego kamiennego chóru, pod którym znalazły się stalle królewskie,
powiększeniu okien, w których umieszczono nowe szyby ze szkła weneckiego z herbami Polski,
Litwy, Wilczymi Zębami - Batorego i herbem Sforzów, ułożeniu nowej posadzki z kamienia myśle-
nickiego i pomalowaniu krat w wejściowych gotyckich arkadach. Prócz tego w kaplicy stanęły
wówczas drewniane stalle dla mansjonarzy. trzy tryptykowe ołtarze oraz wprowadzono tam portrety
króla i królowej 4-\ Herby i portrety obojga królestwa dostarczają dodatkowych argumentów przema-
wiających za tym, że kaplica przeznaczona była na podwójne mauzoleum.
Nie wiadomo dokładnie, czy również na lata 1594 - 95 należy datować polichromię pochodzącą
z końca XVI w., która pokryła sklepienie i ściany kaplicy, a według Andrzeja Fischingera wyko-
nana została przez malarza krakowskiego Kaspra Kurczą * Przedstawiała ona na sklepieniu Chrystu-
sa w otoczeniu apostołów, ewangelistów i czterech doktorów Kościoła, a na ścianach sceny zwycięstw
Stefana Batorego47.
Najważniejszym jednak elementem wyposażenia kaplicy miały być dwa królewskie nagrobki. Po-
jawia się tu jednak pewna niejasność. Otóż nagrobek królowej, projektowany do kaplicy jako pierwszy.
38 M. Rożek. Groby królewskie w Krakowie. Kraków 1977. s. 120-121 oraz 148. 186. 188: w 1877 r. do Grobów
Królewskich dołączono kryptę, do której przeniesiono trumnę Stefana Batorego spod kaplicy Mariackiej.
411 Fischinger. Przebudowa____ s. 350.
41 Fischinger. Santi Gucci____ s. 56: autor podaje tę datę opierając się na pracy: A. Bochnak. J. Lepiarczyk.
B. Przybyszewski. O pierwotnym wyglądzie wnętrza kaplicy Zygmuntowskiej i jego przemianach. Kraków 1954 (ma-
szynopis); też A. Bochnak. Kaplica Zygmuntowską. Warszawa i960, s. 0. W przekazach współczesnych (H. Barycz.
Kronika mieszczanina krakowskiego z lat 1575- 1595. Kraków 1930. s. 135) podawany jest jako data ukończenia robót rok
1593.
4: Por. Fischinger. Santi Gucci____ s. 147 aneks 28 (pismo Santi Gucciego do Jana Zamoyskiego, datowane
w Książu Wielkim 7 VIII 1591 г.).
45 Por. aneks I niniejszej pracy oraz: Archiwum Kapituły Metropolitalnej w Krakowie. Acta visitationis... cardi-
nalis Maczieiowski... ecclesiae cathedralis Cracoviensis. s. 186-187 (cyt.: Fischinger. Santi Gucci.... s. 164. aneks 55).
44 Na zewnątrz polynkowano wówczas mury. wprowadzono nowe okna oraz nowy gzyms koronujący - Fischinger.
Santi Gucci____ s. 39.
* Fischinger. Przebudowa____ s. 360-361.
46 Fischinger. Przebudowa____ s. 354—359: też: A. Fischinger. Kasper Kurcz, renesansowy malarz krakowski. |w:]
Studia Renesansowe, t. 2. Wrocław '957. s. 224- 227.
4" Fischinger. Przebudowa____ s. 360.
99
dzin od 1548 r. do połowy XVII w. - w krypcie pod Kaplicą Zygmuntowską - ale w osobnej
komorze grobowej pod kaplicą Mariacką,y. Trudno dociec, czy królowa, która nie będąc jeszcze
zamężna myślała o Kaplicy Zygmuntowskiej jako miejscu swego wiecznego spoczynku, w chwili pogrze-
bu męża traktowała osobną kryptę pod kaplicą Mariacką jako grób dla siebie i męża. W chwili
jego śmierci, w 1586 г.. wiedziała już jednak, że jej nagrobek nie stanie w Kaplicy Zygmuntowskiej —
może właśnie dlatego kazała tam umieścić swój portret.
Wydaje się, że Anna Jagiellonka zaczęła urzeczywistniać ideę przekształcenia kaplicy w grobowe
mauzoleum wkrótce po pogrzebie Batorego. Przekazała kapitule krakowskiej pozostałe po królu
srebrne naczynia i szaty liturgiczne, przeznaczając je do użytku w kaplicy40 i zajęła się sprawą
fundacji swego nagrobka, pozostawiając realizację pomnika męża jego bratankowi, kardynałowi Andrze-
jowi Batoremu.
Nie wiadomo, kiedy królowa ufundowała swój nagrobek — może od razu w 1586 г., a może
dopiero w początkach lat dziewięćdziesiątych, kiedy to prowadzono z jej inicjatywy prace w ka-
tedrze przy odnawianiu Kaplicy Zygmuntowskiej (ukończone w 1592 r.)41. Wówczas wzmiankę
0 pobycie Gucciego w Warszawie około 1591 r.42 należy może związać z tym właśnie zamówieniem?
W 1594 г., gdy postanowiła ostatecznie dokończyć sprawy konstrukcji mauzoleum, jej nagrobek
był już zapewne w większej części ukończony gotowa była na pewno płyta z jej wizerunkiem
1 może pewne partie obudowy i dekoracji.
Zawarta z Santi Guccim umowa określa szereg prac. jakie miano wykonać we wnętrzu kaplicy
Mariackiej w latach 1594-95. ostatecznie przekształcając ją na kaplicę grobową. Z tekstu tej umowy,
jak również z opisu wnętrza kaplicy, zawartego w późniejszej, z 1602 r„ wizytacji katedry4^ wy-
nika, że przy pozostawieniu prawie nienaruszonej gotyckiej struktury - we wnętrzu zachowano dawne
sklepienia i arkady wejściowe 44 przeprowadzono wówczas prace polegające na umieszczeniu między
arkadami wejściowymi niewielkiego kamiennego chóru, pod którym znalazły się stalle królewskie,
powiększeniu okien, w których umieszczono nowe szyby ze szkła weneckiego z herbami Polski,
Litwy, Wilczymi Zębami - Batorego i herbem Sforzów, ułożeniu nowej posadzki z kamienia myśle-
nickiego i pomalowaniu krat w wejściowych gotyckich arkadach. Prócz tego w kaplicy stanęły
wówczas drewniane stalle dla mansjonarzy. trzy tryptykowe ołtarze oraz wprowadzono tam portrety
króla i królowej 4-\ Herby i portrety obojga królestwa dostarczają dodatkowych argumentów przema-
wiających za tym, że kaplica przeznaczona była na podwójne mauzoleum.
Nie wiadomo dokładnie, czy również na lata 1594 - 95 należy datować polichromię pochodzącą
z końca XVI w., która pokryła sklepienie i ściany kaplicy, a według Andrzeja Fischingera wyko-
nana została przez malarza krakowskiego Kaspra Kurczą * Przedstawiała ona na sklepieniu Chrystu-
sa w otoczeniu apostołów, ewangelistów i czterech doktorów Kościoła, a na ścianach sceny zwycięstw
Stefana Batorego47.
Najważniejszym jednak elementem wyposażenia kaplicy miały być dwa królewskie nagrobki. Po-
jawia się tu jednak pewna niejasność. Otóż nagrobek królowej, projektowany do kaplicy jako pierwszy.
38 M. Rożek. Groby królewskie w Krakowie. Kraków 1977. s. 120-121 oraz 148. 186. 188: w 1877 r. do Grobów
Królewskich dołączono kryptę, do której przeniesiono trumnę Stefana Batorego spod kaplicy Mariackiej.
411 Fischinger. Przebudowa____ s. 350.
41 Fischinger. Santi Gucci____ s. 56: autor podaje tę datę opierając się na pracy: A. Bochnak. J. Lepiarczyk.
B. Przybyszewski. O pierwotnym wyglądzie wnętrza kaplicy Zygmuntowskiej i jego przemianach. Kraków 1954 (ma-
szynopis); też A. Bochnak. Kaplica Zygmuntowską. Warszawa i960, s. 0. W przekazach współczesnych (H. Barycz.
Kronika mieszczanina krakowskiego z lat 1575- 1595. Kraków 1930. s. 135) podawany jest jako data ukończenia robót rok
1593.
4: Por. Fischinger. Santi Gucci____ s. 147 aneks 28 (pismo Santi Gucciego do Jana Zamoyskiego, datowane
w Książu Wielkim 7 VIII 1591 г.).
45 Por. aneks I niniejszej pracy oraz: Archiwum Kapituły Metropolitalnej w Krakowie. Acta visitationis... cardi-
nalis Maczieiowski... ecclesiae cathedralis Cracoviensis. s. 186-187 (cyt.: Fischinger. Santi Gucci.... s. 164. aneks 55).
44 Na zewnątrz polynkowano wówczas mury. wprowadzono nowe okna oraz nowy gzyms koronujący - Fischinger.
Santi Gucci____ s. 39.
* Fischinger. Przebudowa____ s. 360-361.
46 Fischinger. Przebudowa____ s. 354—359: też: A. Fischinger. Kasper Kurcz, renesansowy malarz krakowski. |w:]
Studia Renesansowe, t. 2. Wrocław '957. s. 224- 227.
4" Fischinger. Przebudowa____ s. 360.