DOI article:
Paszkiewicz, Mieczysław: Tematyka polska w twórczości Stefano della Belli, Część I
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.14265#0191
188
MIECZYSŁAW PASZKIEWICZ
w Muzem Narodowym w Warszawies jak i w Muzeum Narodowym w Krakowie4, obydwie wyposa-
żone w katalogi. :
Chętnie też kopiowano i adaptowano polonika delia Belli. I tak Ferdinando Maria Campani,
dekorator majoliki w Sienie wzorował się na nich w pierwszej połowie XVIII wieku |0, a w XIX
i w początkach XX wieku służyły do ilustrowania polskich czasopism: „Tygodnika Ilustrowanego",
„Biesiady Literackiej", „Kroniki Powszechnej", „Wsi Ilustrowanej", „Wsi i Dworu", „Sztuki" W dziele
B. Gembarzewskiego Żołnierz polski. Ubiór, uzbrojenie i oporządzenie od wieku XI do roku 1960,
w tomie I (wiek XI - XVII) na szeregu tablicach nie trudno wyśledzić postacie czerpane z rycin
Florentyńczyka '-.
Popularność artysty w Polsce była raczej jednostronna, do niedawna reprodukowane były prawie
wyłącznie jego akwaforty. Przed połową XX wieku nie łatwo znaleźć w literaturze polskiej ślady
znajomości rysunków Stefano delia Belli o tematyce polskiej. Rysunków tych w wielkich zbiorach
publicznych, jak choćby we florenckich Uffizi, w paryskim Luwrze, w wiedeńskiej Albertinie, w lon-
dyńskim British Muséum, oraz w kolekcjach prywatnych zachowało się przecież wiele.
Z akwafort szczególną popularnością cieszy się tylko sześć arkuszy przedstawiających,uroczysty
wjazd Jerzego Ossolińskiego do Rzymu'-\ oraz Jeźdźcy polscy z późniejszej o lat kilkanaście serii14.
Inne pozostają do dziś prawie nie zauważone, poza nielicznymi wyjątkami, wśród których wyróżnia
się wspomniany już katalog wystawy krakowskiej opracowany przez H. Kiciankę15.
W rozprawie stawiam sobie za zadanie uwzględnienie w możliwie najszerszym zakresie zasobu
poloników w twórczości Stefano delia Belli. Jeśli chodzi o akwaforty, to mam nadzieję (oby/uspra-
wiedliwioną!), że jest to katalog kompletny, uwzględniający kolejne „stany" rycin, a także znane mi
kopie. Omówienie rysunków będzie wymagało dodatków i uzupełnień. Wątpię jednak, by uzupełnienia
te miały w sposób istotny zmienić artystyczną i historyczną ocenę artysty pod względem jego
zainteresowań tematyką polską.
W opracowaniu przyjąłem w zasadzie układ chronologiczny, na tyle na ile to jest możliwe
w obecnym stanie wiedzy o twórczości florenckiego artysty. W wypadku serii akwafort, które wedle de
Vesme powstawały w tym samym roku, uwzględniam je w takiej kolejności, w jakiej występują w jego
katalogu. Wyjątek stanowi tu seria, której datowanie wydaje mi się w katalogu de Vesme błędne.
Uznałem za celowe omówienie rysunków w powiązaniu z rycinami. Za takim układem materiału
przemawia ścisłe powiązanie ogromnej większości rysunków artysty z jego grafiką, oraz dużo lepsza
znajomość tej ostatniej. Istnieje przy tym precedens, wzorowo opracowany przez Françoise Viatte katalog
rysunków S. delia Belli w zbiorach Luwru16.
Rysunki powstają na ogół wcześniej i dopiero wzorując się na nich, artysta wykonuje ryciny. Zasada ta
s Stefano delia Bella Wystawa akwafort. Katalog wystawy, oprać. H. Domaszewska. Muzeum Narodowe w Warszawie.
18 kwiecień — 31 lipiec 1972.
" H. Kicianka. Stefano delia Bella 1610 1644. Polonica. Kraków 1972.
W M. Paszkiewicz. Muzeum polskie, t. 1. Londyn 1973. 4. s. 177—182; Jeźdźcy polscy na sieneńskiej majolice.
11 L. Gra jewski. Bibliografia ilustracji w czasopismach polskich XIX i pocz. XX w. (do 191H r.i. Warszawa 1972. s. 63.
B. Gembarzewski, Żołnierz polski. Ubiór, uzbrojenie i oporządzenie od wieku Xl do roku i960, t. 1 : Wieki
XI-XVII. Warszawa 1960. tabl. 162. 166. 167. 172-174. 180. Określenie i datowanie poszczególnych rycin delia Belli
w tekście objaśniającym tablice jest niekiedy błędne. W wyniku tego niektóre przedstawione na podstawie akwafort florenckiego
artysty stroje są nieco późniejsze niż omawiany okres w dziejach ubioru polskiego. Proponowane uściślenia podam przy
opisie używanych przez Gembarzewskiego rycin.
13 A. de Vesme. Le Peintre-graveur italien. Ouvrage faisant suite au peintre-graveur de Barlsch. Milan 1906, s. 100—103
(nry 44 — 49). Książka zawiera katalog rycin Stefana delia Belli w powszechnym dziś użyciu i uznany za podstawowy.
Został on ponownie wydany przez P. D. Massar pt. Stefano delia Bella. Catalogue raisonné Alexandre de Vesme,
Introduction i Additions P. D. Massar. New York 1971 (dwa tomy. z których drugi zawiera ilustracje wszystkich rycin
artysty). Wydanie zawiera poprawki, dodatkowe informacje oraz bogatą bibliografię. W obecnej pracy ryciny Stefano delia
Belli określane będą zasadniczo numerami katalogu de Vesme. W niektórych wypadkach dodane zostaną nieznane A. de Vesme
i P. D. Massar stany rycin.
i-1 De Vesme. op. cit.. 270- 280.
i' Kicianka. op. cit.
!" F. Viatte. Musée du Louvre, Cabinet des Dessins. Inventaire général des dessins italiens, II: Dessins de Stefano Della
Bella 1610- 1664. par [...], Paris 1974. Katalog zawiera reprodukcje dużej większości znajdujących się w zbiorach Luwru
rysunków artysty o tematyce polskiej.
MIECZYSŁAW PASZKIEWICZ
w Muzem Narodowym w Warszawies jak i w Muzeum Narodowym w Krakowie4, obydwie wyposa-
żone w katalogi. :
Chętnie też kopiowano i adaptowano polonika delia Belli. I tak Ferdinando Maria Campani,
dekorator majoliki w Sienie wzorował się na nich w pierwszej połowie XVIII wieku |0, a w XIX
i w początkach XX wieku służyły do ilustrowania polskich czasopism: „Tygodnika Ilustrowanego",
„Biesiady Literackiej", „Kroniki Powszechnej", „Wsi Ilustrowanej", „Wsi i Dworu", „Sztuki" W dziele
B. Gembarzewskiego Żołnierz polski. Ubiór, uzbrojenie i oporządzenie od wieku XI do roku 1960,
w tomie I (wiek XI - XVII) na szeregu tablicach nie trudno wyśledzić postacie czerpane z rycin
Florentyńczyka '-.
Popularność artysty w Polsce była raczej jednostronna, do niedawna reprodukowane były prawie
wyłącznie jego akwaforty. Przed połową XX wieku nie łatwo znaleźć w literaturze polskiej ślady
znajomości rysunków Stefano delia Belli o tematyce polskiej. Rysunków tych w wielkich zbiorach
publicznych, jak choćby we florenckich Uffizi, w paryskim Luwrze, w wiedeńskiej Albertinie, w lon-
dyńskim British Muséum, oraz w kolekcjach prywatnych zachowało się przecież wiele.
Z akwafort szczególną popularnością cieszy się tylko sześć arkuszy przedstawiających,uroczysty
wjazd Jerzego Ossolińskiego do Rzymu'-\ oraz Jeźdźcy polscy z późniejszej o lat kilkanaście serii14.
Inne pozostają do dziś prawie nie zauważone, poza nielicznymi wyjątkami, wśród których wyróżnia
się wspomniany już katalog wystawy krakowskiej opracowany przez H. Kiciankę15.
W rozprawie stawiam sobie za zadanie uwzględnienie w możliwie najszerszym zakresie zasobu
poloników w twórczości Stefano delia Belli. Jeśli chodzi o akwaforty, to mam nadzieję (oby/uspra-
wiedliwioną!), że jest to katalog kompletny, uwzględniający kolejne „stany" rycin, a także znane mi
kopie. Omówienie rysunków będzie wymagało dodatków i uzupełnień. Wątpię jednak, by uzupełnienia
te miały w sposób istotny zmienić artystyczną i historyczną ocenę artysty pod względem jego
zainteresowań tematyką polską.
W opracowaniu przyjąłem w zasadzie układ chronologiczny, na tyle na ile to jest możliwe
w obecnym stanie wiedzy o twórczości florenckiego artysty. W wypadku serii akwafort, które wedle de
Vesme powstawały w tym samym roku, uwzględniam je w takiej kolejności, w jakiej występują w jego
katalogu. Wyjątek stanowi tu seria, której datowanie wydaje mi się w katalogu de Vesme błędne.
Uznałem za celowe omówienie rysunków w powiązaniu z rycinami. Za takim układem materiału
przemawia ścisłe powiązanie ogromnej większości rysunków artysty z jego grafiką, oraz dużo lepsza
znajomość tej ostatniej. Istnieje przy tym precedens, wzorowo opracowany przez Françoise Viatte katalog
rysunków S. delia Belli w zbiorach Luwru16.
Rysunki powstają na ogół wcześniej i dopiero wzorując się na nich, artysta wykonuje ryciny. Zasada ta
s Stefano delia Bella Wystawa akwafort. Katalog wystawy, oprać. H. Domaszewska. Muzeum Narodowe w Warszawie.
18 kwiecień — 31 lipiec 1972.
" H. Kicianka. Stefano delia Bella 1610 1644. Polonica. Kraków 1972.
W M. Paszkiewicz. Muzeum polskie, t. 1. Londyn 1973. 4. s. 177—182; Jeźdźcy polscy na sieneńskiej majolice.
11 L. Gra jewski. Bibliografia ilustracji w czasopismach polskich XIX i pocz. XX w. (do 191H r.i. Warszawa 1972. s. 63.
B. Gembarzewski, Żołnierz polski. Ubiór, uzbrojenie i oporządzenie od wieku Xl do roku i960, t. 1 : Wieki
XI-XVII. Warszawa 1960. tabl. 162. 166. 167. 172-174. 180. Określenie i datowanie poszczególnych rycin delia Belli
w tekście objaśniającym tablice jest niekiedy błędne. W wyniku tego niektóre przedstawione na podstawie akwafort florenckiego
artysty stroje są nieco późniejsze niż omawiany okres w dziejach ubioru polskiego. Proponowane uściślenia podam przy
opisie używanych przez Gembarzewskiego rycin.
13 A. de Vesme. Le Peintre-graveur italien. Ouvrage faisant suite au peintre-graveur de Barlsch. Milan 1906, s. 100—103
(nry 44 — 49). Książka zawiera katalog rycin Stefana delia Belli w powszechnym dziś użyciu i uznany za podstawowy.
Został on ponownie wydany przez P. D. Massar pt. Stefano delia Bella. Catalogue raisonné Alexandre de Vesme,
Introduction i Additions P. D. Massar. New York 1971 (dwa tomy. z których drugi zawiera ilustracje wszystkich rycin
artysty). Wydanie zawiera poprawki, dodatkowe informacje oraz bogatą bibliografię. W obecnej pracy ryciny Stefano delia
Belli określane będą zasadniczo numerami katalogu de Vesme. W niektórych wypadkach dodane zostaną nieznane A. de Vesme
i P. D. Massar stany rycin.
i-1 De Vesme. op. cit.. 270- 280.
i' Kicianka. op. cit.
!" F. Viatte. Musée du Louvre, Cabinet des Dessins. Inventaire général des dessins italiens, II: Dessins de Stefano Della
Bella 1610- 1664. par [...], Paris 1974. Katalog zawiera reprodukcje dużej większości znajdujących się w zbiorach Luwru
rysunków artysty o tematyce polskiej.