DOI Artikel:
Paszkiewicz, Mieczysław: Tematyka polska w twórczości Stefano della Belli, Część I
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14265#0192
TEMATYKA POLSKA W TWÓRCZOŚCI STEFANIO DFLLA BELLI
189
obowiązuje i w wypadku delia Belli. Zdarzyć się w niej jednak mogą wyjątki, a to gdy twórca,
który użył rysunku wykonanego z natury do przygotowania ryciny opracowuje go następnie starannie
w całości lub w części, albo dlatego, że projektuje zmiany na płycie, odbicie jej w nowym „stanie",
albo w celu stworzenia rysunku jako samodzielnego dzieła sztuki, najczęściej przeznaczonego na prezent,
lub będącego wynikiem zamówienia.
Często, a w wypadku poloników Stefano delia Belli szczególnie często, z dużej grupy rysunków
przedstawiających jakieś wydarzenie, niektóre tylko zostały użyte jako bezpośrednie i wierne szkice
przygotowawcze do rycin. W innych tematyka, sposób wykonania, niekiedy gatunek papieru i wy-
stępujące na nim znaki wodne, skłaniają, aby włączyć jakiś rysunek do określonej grupy.
Nim przystąpię do szczegółowego omówienia poszczególnych prac artysty i związanych z nimi
problemów podam - krótki tylko - życiorys Stefano delia Belli, w przekonaniu, że liczne stosunkowo
opracowania tego tematu będą łatwo czytelnikowi dostępne. Również krótka charakterystyka zespołów
rysunków Florentyńczyka o tematyce polskiej w kilku większych zbiorach publicznych wydaje się
celowa. Próbę oceny wartości artystycznej i historycznej tych rysunków, i rycin umieszczam w za-
kończeniu.
W przygotowywaniu tej pracy wiele zawdzięczam uczynności i cierpliwości personelu w zbiorach
publicznych, a w szczególności w Department of Prints and Drawings in the British Muséum i w Gabinet-
to Disegni e Stampe degli Uffizi, ale przede wszystkim zachęcie, radom i serdecznym naleganiom dwóch
bliskich mi ludzi: prof. dr. Andrzeja Ryszkiewicza, pod którego kierownictwem pisana była jako
dysertacja doktorska, oraz niedawno zmarłego śp. Emeryka Hutten-Czapskiego z Rzymu. Gdy przeglą-
dałem jego listy, nie wyłączając ostatniego, pisanego na niewiele dni przed śmiercią, nie natrafiłem
na żaden, w którym delia Belli nie byłaby poświęcona serdeczna uwaga, a temat ten wracał
często podczas wieczorów, które spędzałem u niego w Rzymie na Viale Quattro Venti. czy w czasie
spotkań w Londynie. Pracę moją poświęcam pamięci tego, niezwykłej kultury, zbieracza oraz znawcy
rycin i map.
Chcę też wyrazić moją serdeczną wdzięczność Panu Osbertowi H. Barnard i Panu Audry Gibbs
z firmy Craddock & Barnard w Londynie. Dzięki ich wiedzy, uprzejmości i serdecznej pamięci miałem
zawsze zapewniony wczesny dostęp do pojawiających się na rynku antykwarskim rzadkich rycin
Stefano delia Belli, a nieraz do nienotowanych w katalogu de Vesme ich „stanów".
I. ŻYCIE I TWÓRCZOŚĆ
Materiały do żywotu Stefano (zwanego także zdrobniale Stefanino) delia Bella zebrał na początku
XX wieku Alexandre de Vesme i opublikował we wstępie do katalogu prac graficznych artysty17.
Uwzględnia on tam wcześniejsze opracowania |S dodając wyniki własnych poszukiwań. Uzupełniają je
w znacznej mierze (szczególnie jeśli chodzi o ostatni okres życia Stefano) poszukiwania Phyllis Dearborn
Massar, opublikowane we wstępie do nowego, wzbogaconego przez nią uzupełnieniami, wydania tej
części Le peintre-graveur italien A. de Vesme, która tyczy delia Belli (strony 66—332 oryginalnego
wydania)|y. Françoise Viatte w swym katalogu rysunków delia Belli zgromadzonych w zbiorach
Luwru podaje żywot Florentyńczyka. wzbogacony nowymi materiałami, w rozdziale zatytułowanym
Biographie20, a zawarta w jej książce bibliografia (ukryta pod tytułem Ouvrages cités en abrévie)
uwzględnia dodatkowe pozycje. Uzupełnia ją jeszcze bibliografia w katalogu wystawy rzymskiej
z 1976 г., opracowanym przez Marię Ca telli Isola21.
Florencka rodzina delia Bella nie należała w XVII wieku do wpływowych, ani zamożnych, ale
l_ De Vesme. op. cil., s. 66- 79.
|!l Np. Ch. A. Jombert. Essai d'un catalogue dc l'oeuvre d'Etienne de la Belle. Paris 1772. albo: P. J. Mariette.
Ahécedario. Paris 1851-1860. Wypada dodać, że we Francji nazwisko artysty, szczególnie za lat jego pobytu w Paryżu,
pisano zwykle z francuska: Etienne de la Belle, la Belle, a nawet Labelle.
14 Massar. op. cit. Informacje do żywotu Stefano delia Belli we wstępie na s. 3 15.
-» Viatte, op. cit.. s. 21 - 26.
:i Disegni di Stefano delia Bella 1611) 1664 delie cidlczioni del Gahinello Nazionale délie Stampe. Catalogo a cura di
M. C. Isola. Roma. Villa délia Karnesina alla Lungara. 4 febbraio — 30 aprile 1976.
189
obowiązuje i w wypadku delia Belli. Zdarzyć się w niej jednak mogą wyjątki, a to gdy twórca,
który użył rysunku wykonanego z natury do przygotowania ryciny opracowuje go następnie starannie
w całości lub w części, albo dlatego, że projektuje zmiany na płycie, odbicie jej w nowym „stanie",
albo w celu stworzenia rysunku jako samodzielnego dzieła sztuki, najczęściej przeznaczonego na prezent,
lub będącego wynikiem zamówienia.
Często, a w wypadku poloników Stefano delia Belli szczególnie często, z dużej grupy rysunków
przedstawiających jakieś wydarzenie, niektóre tylko zostały użyte jako bezpośrednie i wierne szkice
przygotowawcze do rycin. W innych tematyka, sposób wykonania, niekiedy gatunek papieru i wy-
stępujące na nim znaki wodne, skłaniają, aby włączyć jakiś rysunek do określonej grupy.
Nim przystąpię do szczegółowego omówienia poszczególnych prac artysty i związanych z nimi
problemów podam - krótki tylko - życiorys Stefano delia Belli, w przekonaniu, że liczne stosunkowo
opracowania tego tematu będą łatwo czytelnikowi dostępne. Również krótka charakterystyka zespołów
rysunków Florentyńczyka o tematyce polskiej w kilku większych zbiorach publicznych wydaje się
celowa. Próbę oceny wartości artystycznej i historycznej tych rysunków, i rycin umieszczam w za-
kończeniu.
W przygotowywaniu tej pracy wiele zawdzięczam uczynności i cierpliwości personelu w zbiorach
publicznych, a w szczególności w Department of Prints and Drawings in the British Muséum i w Gabinet-
to Disegni e Stampe degli Uffizi, ale przede wszystkim zachęcie, radom i serdecznym naleganiom dwóch
bliskich mi ludzi: prof. dr. Andrzeja Ryszkiewicza, pod którego kierownictwem pisana była jako
dysertacja doktorska, oraz niedawno zmarłego śp. Emeryka Hutten-Czapskiego z Rzymu. Gdy przeglą-
dałem jego listy, nie wyłączając ostatniego, pisanego na niewiele dni przed śmiercią, nie natrafiłem
na żaden, w którym delia Belli nie byłaby poświęcona serdeczna uwaga, a temat ten wracał
często podczas wieczorów, które spędzałem u niego w Rzymie na Viale Quattro Venti. czy w czasie
spotkań w Londynie. Pracę moją poświęcam pamięci tego, niezwykłej kultury, zbieracza oraz znawcy
rycin i map.
Chcę też wyrazić moją serdeczną wdzięczność Panu Osbertowi H. Barnard i Panu Audry Gibbs
z firmy Craddock & Barnard w Londynie. Dzięki ich wiedzy, uprzejmości i serdecznej pamięci miałem
zawsze zapewniony wczesny dostęp do pojawiających się na rynku antykwarskim rzadkich rycin
Stefano delia Belli, a nieraz do nienotowanych w katalogu de Vesme ich „stanów".
I. ŻYCIE I TWÓRCZOŚĆ
Materiały do żywotu Stefano (zwanego także zdrobniale Stefanino) delia Bella zebrał na początku
XX wieku Alexandre de Vesme i opublikował we wstępie do katalogu prac graficznych artysty17.
Uwzględnia on tam wcześniejsze opracowania |S dodając wyniki własnych poszukiwań. Uzupełniają je
w znacznej mierze (szczególnie jeśli chodzi o ostatni okres życia Stefano) poszukiwania Phyllis Dearborn
Massar, opublikowane we wstępie do nowego, wzbogaconego przez nią uzupełnieniami, wydania tej
części Le peintre-graveur italien A. de Vesme, która tyczy delia Belli (strony 66—332 oryginalnego
wydania)|y. Françoise Viatte w swym katalogu rysunków delia Belli zgromadzonych w zbiorach
Luwru podaje żywot Florentyńczyka. wzbogacony nowymi materiałami, w rozdziale zatytułowanym
Biographie20, a zawarta w jej książce bibliografia (ukryta pod tytułem Ouvrages cités en abrévie)
uwzględnia dodatkowe pozycje. Uzupełnia ją jeszcze bibliografia w katalogu wystawy rzymskiej
z 1976 г., opracowanym przez Marię Ca telli Isola21.
Florencka rodzina delia Bella nie należała w XVII wieku do wpływowych, ani zamożnych, ale
l_ De Vesme. op. cil., s. 66- 79.
|!l Np. Ch. A. Jombert. Essai d'un catalogue dc l'oeuvre d'Etienne de la Belle. Paris 1772. albo: P. J. Mariette.
Ahécedario. Paris 1851-1860. Wypada dodać, że we Francji nazwisko artysty, szczególnie za lat jego pobytu w Paryżu,
pisano zwykle z francuska: Etienne de la Belle, la Belle, a nawet Labelle.
14 Massar. op. cit. Informacje do żywotu Stefano delia Belli we wstępie na s. 3 15.
-» Viatte, op. cit.. s. 21 - 26.
:i Disegni di Stefano delia Bella 1611) 1664 delie cidlczioni del Gahinello Nazionale délie Stampe. Catalogo a cura di
M. C. Isola. Roma. Villa délia Karnesina alla Lungara. 4 febbraio — 30 aprile 1976.