DOI issue:
Sympozjum naukowe pt. "Muzeum w epoce kultury masowej" zorganizowane przez Komitet Nauk o Sztuce w Gołuchowie w dniach 28-29 września1979 r.
DOI article:Świecimski, Jerzy: Ekspozycja muzealna jako przedmiot poznania i działania twórczego
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.14265#0372
SYMPOZJUM NAUKOWE: MUZEUM W EPOCE KULTURY MASOWEJ
369
i zarazem na terenie utworu wystawowego (tzn. gdy odbiorcy są w aktualnym kontakcie z tym
utworem): należą tu doznania odbiorców (pod warunkiem, że są intersubiektywnie sprawdzalne),
oraz (pod tymi samymi warunkami) doznania twórców wystaw. Wyjaśnijmy te punkty bliżej.
Gdy przedmiotem badania jest wystawa, bądź w sensie dzieła gotowego, bądź projektu, pozna-
nie może być ukierunkowane teraz na którykolwiek z jej elementów, a ' więc już nie koniecznie
tylko na przedmiot treści; przedmiotem poznania może być więc także treść wystawy, lecz również
elementy konstrukcyjne, dekoracyjne (o ile takie w wystawie występują), architektura wystawy, meble,
względnie całość tzw. „oprawy" eksponatów, wreszcie układy przedmiotowe, np. kompozycja przestrzen-
no-kolorystyczna, której składnikami są zarówno elementy treścionośne, jak pozbawione znaczeń.
Jeśli w polu badania znajdzie się treść wystawy, jest ona teraz analizowana wyłącznie pod kątem
tego, co czyni ją specyficzną jako treść wystawową (w odróżnieniu np. od treści podręcznika
naukowego, choćby nawet podręcznik taki był podstawą scenariusza wystawy). Autonomiczna waż-
ność tej treści, np. naukowa doniosłość sformułowanych w jej obrębie twierdzeń nie ma dla badania
istotnego znaczenia: równie interesujące są więc treści wystawowe, których zawartość jest naukowo
doniosła, jak te, które przekazują wiedzę elementarną, lub zgoła banalną. To co może w obecnym
przypadku uczynić daną treść interesującą dla badań, jest głównie jej struktura formalna, stanowią-
ca w wystawie rodzaj „gramatyki" lub „syntaksy treściowej" i zwykle, w sytuacji normalnego zwie-
dzania nie zauważana, choć właśnie ona stanowi główny czynnik informacji, zwłaszcza w wystawach
typu narracyjnego. Jeśli badaniu podlega przedmiot treści wystawy, a więc coś, co pierwotnie leży
zazwyczaj często poza strefą utworu wystawowego i bywa od niej niezależny, a w pewnych przy-
padkach w ogóle jest na wystawie nieobecny (np. gdy jest to jakiś wycinek świata realnego, o którym
wystawa mówi, lecz którego bezpośrednio nie prezentuje, lub gdy jest to pewien przedmiot kon-
ceptualny, będący wytworem określonej dziedziny naukowej), wtedy podobnie, badanie dokonuje się
teraz nie ze względu na autonomiczną ważność tego przedmiotu, lecz na jego wpływ na ukształtowa-
nie utworu wystawowego: różne przedmioty treści wystaw oddziałują bowiem na różnicowanie się
III. Schemat nastawienia badawczego
47 - Rocznik Historii... t. XIV
369
i zarazem na terenie utworu wystawowego (tzn. gdy odbiorcy są w aktualnym kontakcie z tym
utworem): należą tu doznania odbiorców (pod warunkiem, że są intersubiektywnie sprawdzalne),
oraz (pod tymi samymi warunkami) doznania twórców wystaw. Wyjaśnijmy te punkty bliżej.
Gdy przedmiotem badania jest wystawa, bądź w sensie dzieła gotowego, bądź projektu, pozna-
nie może być ukierunkowane teraz na którykolwiek z jej elementów, a ' więc już nie koniecznie
tylko na przedmiot treści; przedmiotem poznania może być więc także treść wystawy, lecz również
elementy konstrukcyjne, dekoracyjne (o ile takie w wystawie występują), architektura wystawy, meble,
względnie całość tzw. „oprawy" eksponatów, wreszcie układy przedmiotowe, np. kompozycja przestrzen-
no-kolorystyczna, której składnikami są zarówno elementy treścionośne, jak pozbawione znaczeń.
Jeśli w polu badania znajdzie się treść wystawy, jest ona teraz analizowana wyłącznie pod kątem
tego, co czyni ją specyficzną jako treść wystawową (w odróżnieniu np. od treści podręcznika
naukowego, choćby nawet podręcznik taki był podstawą scenariusza wystawy). Autonomiczna waż-
ność tej treści, np. naukowa doniosłość sformułowanych w jej obrębie twierdzeń nie ma dla badania
istotnego znaczenia: równie interesujące są więc treści wystawowe, których zawartość jest naukowo
doniosła, jak te, które przekazują wiedzę elementarną, lub zgoła banalną. To co może w obecnym
przypadku uczynić daną treść interesującą dla badań, jest głównie jej struktura formalna, stanowią-
ca w wystawie rodzaj „gramatyki" lub „syntaksy treściowej" i zwykle, w sytuacji normalnego zwie-
dzania nie zauważana, choć właśnie ona stanowi główny czynnik informacji, zwłaszcza w wystawach
typu narracyjnego. Jeśli badaniu podlega przedmiot treści wystawy, a więc coś, co pierwotnie leży
zazwyczaj często poza strefą utworu wystawowego i bywa od niej niezależny, a w pewnych przy-
padkach w ogóle jest na wystawie nieobecny (np. gdy jest to jakiś wycinek świata realnego, o którym
wystawa mówi, lecz którego bezpośrednio nie prezentuje, lub gdy jest to pewien przedmiot kon-
ceptualny, będący wytworem określonej dziedziny naukowej), wtedy podobnie, badanie dokonuje się
teraz nie ze względu na autonomiczną ważność tego przedmiotu, lecz na jego wpływ na ukształtowa-
nie utworu wystawowego: różne przedmioty treści wystaw oddziałują bowiem na różnicowanie się
III. Schemat nastawienia badawczego
47 - Rocznik Historii... t. XIV