DOI Artikel:
Sprawozdanie z działalności Komitetu Nauk o Sztuce Polskiej Akademii Nauk za okres od stycznia 2012 do listopada 2012 roku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.29589#0257
SPRAWOZDANIE Z DZIAŁALNOŚCI KOMITETU NAUK O SZTUCE PAN...
251
najważniejsze wątki treściowe dzieła, podkreślając dążenie twórcy do ukazania prawdziwości wizerunku
odmieńców. Bohaterowie filmu wywodzą się ze środowisk pokazów cyrkowych. Główne postaci odtwarzają
artyści o ciałach doskonałych, i oni dopiero stopniowo prowadzą nas ku odmieńcom Sceny rodzajowe,
ukazujące bohaterów opowieści, rozgrywają się poza sceną, aktorzy nawet nie pozbywają się po występach
swych kostiumów. Referentka prezentacją fragmentów filmów zilustrowała najbardziej najważniejsze spo-
soby kontrastowania normalnych postaci ludzkich z odmieńcami, ukazując różne natężenie wydobywania
ich deformacji. Pierwowzorów dla swych odmieńców autor filmu mógł zaczerpnąć z prezentacji takich
postaci w widowiskach cyrkowych, w towarzyszących cyrkom pokazach, także w coraz liczniejszych
publikacjach, takich jak pocztówki. Referentka przypomniała, że tematyka odmieńców spotykana była
często w twórczości filmowej, ale nie poprzez kopiowanie narracji cyrkowej, lecz przez jej różnicowa-
nie. Należy odpowiedzieć na pytanie, skąd płynęła inspiracja ukazywanych postaci. Pytanie to prowadzi
w pierwszej kolejności do kroniki Hartmanna Schedla i ukazanych w niej mirabiliów. Tam zilustrowano
motyw 7 mitycznych ras ludzkich w oparciu o opis Pliniusza. Czytelne jest w filmie, jak i u Schedla,
skontrastowanie rasy normalnej z odmieńcami, ale oddziaływanie dzieła z końca średniowiecza na autora
filmu uznano za mało prawdopodobne. Wizerunki średniowieczne starały się zilustrować przekaz literacki,
w okresie nowożytnym ówcześni lekarze zbierali informacje o odmiennościach postaci ludzkich, i próbowali
ten materiał porządkować wedle określonych zasad, wyjaśniając przy ich pomocy zauważone odmienności.
Powstawały liczne gabinety osobliwości gromadzone przez nowożytnych uczonych, jak i arystokratycznych
amatorów takich kolekcji. Tym, co ostatecznie mogło zainspirować Browninga do omawianej tematyki
dzieł filmowych, było zjawisko rekonstrukcji gabinetów osobliwości, dokonujące się w Europie od dru-
giej połowy XIX wieku i trwające jeszcze w początkach XX wieku. Jednym z licznych przykładów jest
przeniesienie kolekcji Ferdynanda II z zamku w Ambras do Wiednia i umieszczenie jej w końcu XIX
wieku w Kunsthistorisches Museum Te specyficzne zbiory trafiły następnie do popularyzujących zasoby
muzealne przewodników. Zatem proces wędrówki przedstawień odmieńców w kulturze można przedstawić
od źródła literackiego ilustrowanego w późnym średniowieczu, poprzez kolekcje osobliwości w okresie
nowożytnym, do ich rekonstrukcji w przestrzeniach muzealnych przełomu XIX i XX wieku.
W dyskusji prof. Zuchowski polemizował ze stwierdzeniem wyraźnego ograniczenia zainteresowania
odmiennością postaci ludzkiej w okresie oświecenia i odradzania się go dopiero w czasach Browninga.
Wcześniejwsze gabinety osobliwości kładły nacisk na oryginalność, podczas gdy właśnie w czasach oświe-
cenia narasta wielkie zainteresowanie odrębnościami i anomaliami. Wiek XX nie jest naukowy, i mamy
tu do czynienia ze zjawiskiem popularyzacji i komercjalizacji między innymi także i tej problematyki.
Pod koniec XIX bwieku problem ten stał się swzczególnie aktualny, gdy okazało się, ze nie ma prostej
darwinowskiej linii rozwoju gatunku ludzkiego - właśnie w wyniku zauważanych licznych jego defor-
macji. Deformacje ciągle towarzyszą ludziom i nie ma sensu sięgania do Schedla, bo Browning żył tymi
problemami w swych czasach. Prof. Grzybkowski zauważył, że wybór Schedla był zapewne przypadkowy,
bo znajomość jego rycin była bardzo ograniczona. Ważne jest istnienie wyobrażeń mirabiliów na mapach
i w rzeźbie średniowiecznej. Prof. Lubelski zwrócił uwagę na problem filmów typu „belive it or not”,
bowiem film Browninga właśnie poprzedza tekst z tymi słowami. Filmy te tworzyły cykl ogromnie popu-
larnych krótkich sekwencji, ukazujących niezwykłe fakty, postaci, i dystrybutor próbował sprowadzić film
Browninga do takiej ciekawostki, do ram kultury popularnej. Interesującu jest również określony aspekt
treści filmu, w którym ofiary stają się zagrożeniem dla bohatera. Ci odmieńcy ukazani są początkowo jako
ofiary, ale w pewnym momencie stają się zagrożeniem dla innych bohaterów filmu w słusznej sprawie.
Koresponduje to z wieloma sytuacjami określanymi takimi mechanizmami w Europie w latach 30-tych
XX wieku. Prof. Iwona Szmelter zwróciła uwagę na trudności, na które natrafiono w związku z publikacją
materiałów o podobnej problematyce jako niepoprawnych politycznie. Prof. Zofia Helman wspomniała
o uwarunkowaniach kulturowych pojawienia się w twórczości operowej Strawińskiego bohaterki zwanej
„baba-turek” Prof.Mirosław Perz z kolei przypomniał film.Formana o innym wielkim odemieńcu, jakim był
Mozart. Prof. Chrościcki zwrócił uwagę na niezwykłą popularność muzeów organizowanych przy szkołach
medycznych różnych typów. Odmienności popularyzowały .niezliczone ryciny tak czasów nowożytnych,
jak i późniejszych. Interesujący jest aspekt charakteru recenzji tego filmu a zwłaszcza wpływ pokazu
weneckiego na Felliniego. Odpowiadając Referentka określiła swą postawę metodologiczną jako tendencję
do zacierania czasu w doborze faktów. Temat, który zaprezentowała, jest ogólnie znany i wywołał różne
interpretacje, ale ona koncentruje swoje badania nad wizerunkiem, nad estetyzacją wizerunku. W XVIII
251
najważniejsze wątki treściowe dzieła, podkreślając dążenie twórcy do ukazania prawdziwości wizerunku
odmieńców. Bohaterowie filmu wywodzą się ze środowisk pokazów cyrkowych. Główne postaci odtwarzają
artyści o ciałach doskonałych, i oni dopiero stopniowo prowadzą nas ku odmieńcom Sceny rodzajowe,
ukazujące bohaterów opowieści, rozgrywają się poza sceną, aktorzy nawet nie pozbywają się po występach
swych kostiumów. Referentka prezentacją fragmentów filmów zilustrowała najbardziej najważniejsze spo-
soby kontrastowania normalnych postaci ludzkich z odmieńcami, ukazując różne natężenie wydobywania
ich deformacji. Pierwowzorów dla swych odmieńców autor filmu mógł zaczerpnąć z prezentacji takich
postaci w widowiskach cyrkowych, w towarzyszących cyrkom pokazach, także w coraz liczniejszych
publikacjach, takich jak pocztówki. Referentka przypomniała, że tematyka odmieńców spotykana była
często w twórczości filmowej, ale nie poprzez kopiowanie narracji cyrkowej, lecz przez jej różnicowa-
nie. Należy odpowiedzieć na pytanie, skąd płynęła inspiracja ukazywanych postaci. Pytanie to prowadzi
w pierwszej kolejności do kroniki Hartmanna Schedla i ukazanych w niej mirabiliów. Tam zilustrowano
motyw 7 mitycznych ras ludzkich w oparciu o opis Pliniusza. Czytelne jest w filmie, jak i u Schedla,
skontrastowanie rasy normalnej z odmieńcami, ale oddziaływanie dzieła z końca średniowiecza na autora
filmu uznano za mało prawdopodobne. Wizerunki średniowieczne starały się zilustrować przekaz literacki,
w okresie nowożytnym ówcześni lekarze zbierali informacje o odmiennościach postaci ludzkich, i próbowali
ten materiał porządkować wedle określonych zasad, wyjaśniając przy ich pomocy zauważone odmienności.
Powstawały liczne gabinety osobliwości gromadzone przez nowożytnych uczonych, jak i arystokratycznych
amatorów takich kolekcji. Tym, co ostatecznie mogło zainspirować Browninga do omawianej tematyki
dzieł filmowych, było zjawisko rekonstrukcji gabinetów osobliwości, dokonujące się w Europie od dru-
giej połowy XIX wieku i trwające jeszcze w początkach XX wieku. Jednym z licznych przykładów jest
przeniesienie kolekcji Ferdynanda II z zamku w Ambras do Wiednia i umieszczenie jej w końcu XIX
wieku w Kunsthistorisches Museum Te specyficzne zbiory trafiły następnie do popularyzujących zasoby
muzealne przewodników. Zatem proces wędrówki przedstawień odmieńców w kulturze można przedstawić
od źródła literackiego ilustrowanego w późnym średniowieczu, poprzez kolekcje osobliwości w okresie
nowożytnym, do ich rekonstrukcji w przestrzeniach muzealnych przełomu XIX i XX wieku.
W dyskusji prof. Zuchowski polemizował ze stwierdzeniem wyraźnego ograniczenia zainteresowania
odmiennością postaci ludzkiej w okresie oświecenia i odradzania się go dopiero w czasach Browninga.
Wcześniejwsze gabinety osobliwości kładły nacisk na oryginalność, podczas gdy właśnie w czasach oświe-
cenia narasta wielkie zainteresowanie odrębnościami i anomaliami. Wiek XX nie jest naukowy, i mamy
tu do czynienia ze zjawiskiem popularyzacji i komercjalizacji między innymi także i tej problematyki.
Pod koniec XIX bwieku problem ten stał się swzczególnie aktualny, gdy okazało się, ze nie ma prostej
darwinowskiej linii rozwoju gatunku ludzkiego - właśnie w wyniku zauważanych licznych jego defor-
macji. Deformacje ciągle towarzyszą ludziom i nie ma sensu sięgania do Schedla, bo Browning żył tymi
problemami w swych czasach. Prof. Grzybkowski zauważył, że wybór Schedla był zapewne przypadkowy,
bo znajomość jego rycin była bardzo ograniczona. Ważne jest istnienie wyobrażeń mirabiliów na mapach
i w rzeźbie średniowiecznej. Prof. Lubelski zwrócił uwagę na problem filmów typu „belive it or not”,
bowiem film Browninga właśnie poprzedza tekst z tymi słowami. Filmy te tworzyły cykl ogromnie popu-
larnych krótkich sekwencji, ukazujących niezwykłe fakty, postaci, i dystrybutor próbował sprowadzić film
Browninga do takiej ciekawostki, do ram kultury popularnej. Interesującu jest również określony aspekt
treści filmu, w którym ofiary stają się zagrożeniem dla bohatera. Ci odmieńcy ukazani są początkowo jako
ofiary, ale w pewnym momencie stają się zagrożeniem dla innych bohaterów filmu w słusznej sprawie.
Koresponduje to z wieloma sytuacjami określanymi takimi mechanizmami w Europie w latach 30-tych
XX wieku. Prof. Iwona Szmelter zwróciła uwagę na trudności, na które natrafiono w związku z publikacją
materiałów o podobnej problematyce jako niepoprawnych politycznie. Prof. Zofia Helman wspomniała
o uwarunkowaniach kulturowych pojawienia się w twórczości operowej Strawińskiego bohaterki zwanej
„baba-turek” Prof.Mirosław Perz z kolei przypomniał film.Formana o innym wielkim odemieńcu, jakim był
Mozart. Prof. Chrościcki zwrócił uwagę na niezwykłą popularność muzeów organizowanych przy szkołach
medycznych różnych typów. Odmienności popularyzowały .niezliczone ryciny tak czasów nowożytnych,
jak i późniejszych. Interesujący jest aspekt charakteru recenzji tego filmu a zwłaszcza wpływ pokazu
weneckiego na Felliniego. Odpowiadając Referentka określiła swą postawę metodologiczną jako tendencję
do zacierania czasu w doborze faktów. Temat, który zaprezentowała, jest ogólnie znany i wywołał różne
interpretacje, ale ona koncentruje swoje badania nad wizerunkiem, nad estetyzacją wizerunku. W XVIII