DOI Heft:
Sztuka starożytna
DOI Artikel:Ciężkowska-Marciniak, Wanda: Antyczne exvota brązowe
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.17141#0081
Wanda Ciężkowska — Marciniak
ANTYCZNE EXVOTA BRĄZOWE
I. CHARAKTER I RODZAJE EXVOTÓW
f Jagadnienie antycznych exvotów brązowych stanowi wycinek ogólnej proble-
matyki kultu religijnego w starożytności i wypływającej stąd kwestii ofiar składa-
nych poszczególnym bóstwom* czczonym w Grecji, Etrurii i Rzymie. Omówienie
tego problemu wymagałoby bardzo szczegółowego rozpracowania w oparciu o bo-
gaty materiał filologiczny i archeologiczny, które nie jest założeniem artykułu,
niemniej nie można ograniczyć się wyłącznie do wotywnej plastyki brązowej, bez
uwzględnienia szerokiego wachlarza zabytków tej kategorii. Dlatego na wstępie
należy zastanowić się nad rodzajami darów poświęcanych bogom oraz ściśle z tym
związaną kwestią przynależności społecznej donatorów.
Zagadnienie votum (gr. ava9-/[j.K, łac. donarium)1 łączy się z wiarą w bogów antrc-
pomorficznych, którym składano dary w okręgach kultowych, świątyniach, kapli-
cach w celu uproszenia łask, podziękowania za dobrodziejstwa lub też przebłagania
za popełnione winy2.
Ofiary dla bóstw znane są już w III tysiącleciu p.n.e. i trwają przez cały okres
historii społeczeństw starożytnych. Różnorodność ich była wielka3. Najczęściej skła-
1 Gr. 'xva{h,[j.x stanowi określenie nie tylko przedmiotów ofiarowywanych czy poświęca-
nych bóstwu, lecz oznacza również sam akt składania daru, podobnie jak łac. votum, określa-
jące jednocześnie rytuał religijny ślubowania oraz obiekt składany w ofierze, który ponadto
nazywali Rzymianie słowem donarium. Por. J. Toutain, Yotum, Diet. des Ant., t. V,
s. 969 oraz Th. H o m o 11 e, Donarium. Diet. des Ant., t. II, s. 363, 369.
2 Por. F. L ii b k e r s, Reallexicon der klassischen Altertums. Leipzig — Berlin 1914,
Weihgeschenke, s. 1127. W celach przebłagania składali, np. sportowcy greccy, tzw. zanes, tj.
posągi Zeusa. Stawiano je w okręgu świątyni w Olimpii w razie złamania przysięgi olimpij-
skiej. Na zawodników, którzy osiągali zwycięstwo drogą przekupienia przeciwnika, nakła-
dano kary pieniężne, przy czym płacili je zarówno przekupujący, jak i przekupieni i z tych
funduszów wznoszono posągi. Por. Bussemaker, Athleta. Diet. des Ant., t. I, s. 516.
3 O różnorodności exvotów świadczą m. in. inwentarze świątynne, których sporządzanie
było niezbędne wobec dużej ilości ofiar. Przy wpływie obiektu wpisywano do iiiwentarza
jego nazwę, materiał, niekiedy ciężar, liczbę przedmiotów jednego typu, złożonych w zespole,
77
ANTYCZNE EXVOTA BRĄZOWE
I. CHARAKTER I RODZAJE EXVOTÓW
f Jagadnienie antycznych exvotów brązowych stanowi wycinek ogólnej proble-
matyki kultu religijnego w starożytności i wypływającej stąd kwestii ofiar składa-
nych poszczególnym bóstwom* czczonym w Grecji, Etrurii i Rzymie. Omówienie
tego problemu wymagałoby bardzo szczegółowego rozpracowania w oparciu o bo-
gaty materiał filologiczny i archeologiczny, które nie jest założeniem artykułu,
niemniej nie można ograniczyć się wyłącznie do wotywnej plastyki brązowej, bez
uwzględnienia szerokiego wachlarza zabytków tej kategorii. Dlatego na wstępie
należy zastanowić się nad rodzajami darów poświęcanych bogom oraz ściśle z tym
związaną kwestią przynależności społecznej donatorów.
Zagadnienie votum (gr. ava9-/[j.K, łac. donarium)1 łączy się z wiarą w bogów antrc-
pomorficznych, którym składano dary w okręgach kultowych, świątyniach, kapli-
cach w celu uproszenia łask, podziękowania za dobrodziejstwa lub też przebłagania
za popełnione winy2.
Ofiary dla bóstw znane są już w III tysiącleciu p.n.e. i trwają przez cały okres
historii społeczeństw starożytnych. Różnorodność ich była wielka3. Najczęściej skła-
1 Gr. 'xva{h,[j.x stanowi określenie nie tylko przedmiotów ofiarowywanych czy poświęca-
nych bóstwu, lecz oznacza również sam akt składania daru, podobnie jak łac. votum, określa-
jące jednocześnie rytuał religijny ślubowania oraz obiekt składany w ofierze, który ponadto
nazywali Rzymianie słowem donarium. Por. J. Toutain, Yotum, Diet. des Ant., t. V,
s. 969 oraz Th. H o m o 11 e, Donarium. Diet. des Ant., t. II, s. 363, 369.
2 Por. F. L ii b k e r s, Reallexicon der klassischen Altertums. Leipzig — Berlin 1914,
Weihgeschenke, s. 1127. W celach przebłagania składali, np. sportowcy greccy, tzw. zanes, tj.
posągi Zeusa. Stawiano je w okręgu świątyni w Olimpii w razie złamania przysięgi olimpij-
skiej. Na zawodników, którzy osiągali zwycięstwo drogą przekupienia przeciwnika, nakła-
dano kary pieniężne, przy czym płacili je zarówno przekupujący, jak i przekupieni i z tych
funduszów wznoszono posągi. Por. Bussemaker, Athleta. Diet. des Ant., t. I, s. 516.
3 O różnorodności exvotów świadczą m. in. inwentarze świątynne, których sporządzanie
było niezbędne wobec dużej ilości ofiar. Przy wpływie obiektu wpisywano do iiiwentarza
jego nazwę, materiał, niekiedy ciężar, liczbę przedmiotów jednego typu, złożonych w zespole,
77