Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie (3.1958)

Irena Jakimowicz

RYSUNKI HENRYKA PILLATIEGO

I

ęj eden z najczynniejszych i najbardziej interesujących, malarzy warszawskich,
w połowie XIX w., jednocześnie bolesny przykład zwichniętego życia, dużego, dosz-
czętnie i szybko zmarnowanego talentu, nie doczekał się dotąd Henryk Pillati mo-
nografii ani bardziej wyczerpującego opracowania czy choćby większego zestawienia
prac1.

Rzeczowego materiału dotyczącego bieżącej twórczości malarza oraz garść uwag
krytycznych dostarczają wzmianki i recenzje z wystaw w czasopismach, głównie
warszawskich, z lat 50- i 60-tych ubiegłego wieku, jak „Gazeta Warszawska", „Gaze-
ta Codzienna", „Kurier Warszawski", krakowski „Czas", a z późniejszych „Tygodnik
Illustrowany", „Kłosy" itp. Katalogi wystaw retrospektywnych od końca XIX w.
wymieniają po kilka prac Pillatiego, najczęściej nie podając dat ich powstania.

Znane dotychczas źródła informacji ogólniejszych o życiu i twórczości Pillatiego
nie tylko są niewystarczające, ale zawierają wiele sprzecznych, często zupełnie
błędnych informacji. Rozsiane po czasopismach, skupiają się one głównie wokół
dwu dat. Rok 1889 przynosi omówienia otwartej w Salonie Spółki malarzy, rzeźbia-
rzy i architektów na Nowym Świecie wystawy zbiorowej artysty, którego twór-
czość od blisko 10 lat była już zamknięta2. W 1894 r„ roku śmierci zapomnianego
już wówczas malarza, pojawiło się kilka nekrologów3. Źródła te, podobnie jak nie-

1 Artykuł ten nie zamierza bynajmniej wyczerpać całości zagadnień związanych z twór-
czością Pillatiego jako rysownika, nawet w zakresie omawianych w nim materiałów. Ma on
być jedynie przyczynkiem dla przyszłego biografa malarza.

2 Ważniejsze pozycje: W. Gerson, Pillati Henryk. Echo Muzyczne, Teatralne i Artys-
tyczne, 1889, s. 374 — 375; bezimienne wzmianki, nie podające poza ogólną — często ujemną
oceną — bliższych danych życiorysowych: Kłosy, IX, 1889, s. 78, w Pokłosiu; Tygodnik Illu-
strowany, 1889, II, s. 78, w Kronice Tygodnia; Wystawa prac Henryka Pillatiego, Biesiada
Literacka, 1889, s. 90, w Raptularzu Tygodniowym.

8 W. Gerson, Śp. Pillati. Kurier Warszawski, 1894, nr 104 (stanowi skrót obszerniejszej
wypowiedzi w Echu, jw.); H. Piątkowski, Henryk Pillati. Tygodnik Illustrowany, I,
1894, s. 243/4; Kalendarz Wieku, 1894, s. 54; Świat 1894, s. 220, w dziale Nekrologia; W. G o -
m u 1 i c k i, Śp. Henryk Pillati. Kraj, 1894, s. 5.

17'

259