Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie (3.1958)

Helena Domaszewska

WYSTAWA GRAFIKI DAWNEJ W ROZWOJU HISTORYCZNYM

c

V Selem wystawy Grafiki Obcej — otwartej w Muzeum Narodowym w Warszawie

dn. 17.1.1955 r. — było zobrazowanie rozwoju grafiki od chwili jej powstania do
końca XVIII w..

Prace ilustratorów z przełomu XV i XVI w. reprezentowały drzeworyty malowane
ręcznie, które nasuwały żywą analogię z ich iluminacyjnymi wzorcami. Do najcie-
kawszych rycin należał drzeworyt Mistrza Burgundzkiego — Błogosławieństwo Jakuba,
z biblii niemieckiej wydanej w 1483 r. u słynnego A. Kobergera (il. 1). Rozwój drukarst-
wa związany z umysłowym ruchem humanizmu, zaciekawienie pismami starożyt-
nych autorów i zapotrzebowanie na publikacje pisarzy, włoskich pokazano na przy-
kładach prac: Mistrza z Gruningen, za którego uchodzi H. Graff, w drzeworycie
do Georgik Wirgiliusza, wydanych w Strasburgu w 1502 r., oraz Mistrza ilustracji
do Petrarki (identyfikowanego z H. Veiditzem) z Trostspiegel, niemieckiego wyda-
nia Petrarki. W obu tych rycinach zagadnienie rozwoju techniki drzeworytniczej
znalazło swój pełny wyraz. Ilustracja Mistrza z Gruningen należy do typu najstar-
szych drzeworytów o płaszczyznowym założeniu kompozycyjnym, zgodnie z jego
przeznaczeniem do podmalowania. Gruba kreska zaznacza zewnętrzne kontury
przedmiotów, żywy kolor upodabnia drzeworyt do miniatur. Drzeworyt Mistrza
ilustracji do Petrarki odznacza się bogatszą kreską, przy pomocy której wydobył
on nie tylko kontury rysunku, lecz również opracował tło, uzyskując przez to większą
plastyczność obrazu.

Obok przykładów pierwszych prac drzeworytniczych pokazano wczesne miedzio-
ryty, m.in. naśladowcy Schongauera, A. Glockendona: Niesienie krzyża.

Z miedziorytów wielkich mistrzów szkoły niemieckiej praca A. Diirera Madonna
z Dzieciątkiem należy do późniejszych odbitek. Lepiej natomiast reprezentowany był
L. Cranach w ciekawym miedziorycie Św. Jan Złotousty. Z prac drzeworytniczych
obu tych artystów pokazano: rycinę do Apokalipsy A. Diirera i Sąd Parysa L. Cra-
nacha. Ten ostatni stanowi przykład tematyki mitologicznej w dobie humanizmu
i związków artysty z jego mecenasem, gdyż w osobie Parysa sportretowany został
Fryderyk Mądry, elektor saski, a trzy boginie to damy jego dworu.

Rycina J. Ammana Portret Gaspara de Coligny, przywódcy ruchu hugenotów fran-
cuskich, ze sceną z Nocy św. Bartłomieja — to echo walk religijnych, będących częs-

505