DOI Heft:
Część I: Średniowiecze, renesans, barok
DOI Artikel:Dobrzeniecki, Tadeusz: U początków badań średniowiecznej sztuki na Mazowszu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19396#0015
Tadeusz Dobrzeniecki
U POCZĄTKÓW BADAŃ ŚREDNIOWIECZNEJ SZTUKI
NA MAZOWSZU
N
i. ^ aukowe badania nad średniowieczną sztuką Mazowsza nie osiągnęły tego stopnia rozwoju
jaki cechuje badania innych dzielnic Polski średniowiecznej. Wskutek tego już od dawna przyjęło
się przekonanie o ubóstwie tych ziem, które dopiero u schyłku średniowiecza weszły do Korony.
Tętniące życiem uległy zniszczeniu w czasie najazdów szwedzkich i nie wróciły już do dawnej
świetności, ale o przetrwaniu mazowieckich zabytków sztuki w następnych stuleciach decy-
dowało zwykle zrozumienie ich wartości, chroniące je przed zbyt częstym bezmyślnym znisz-
czeniem.
Przed badaczem sztuki mazowieckiej stoi trudne i odpowiedzialne zadanie — odtworzenie
pełnego obrazu kultury artystycznej tej dzielnicy. Zrozumienie owego zadania nasunęło pomysł
przedstawienia ale tylko szkicowo skreślonego —rozwoju zainteresowań sztuką średniowieczną
na Mazowszu, poprzedzających a także i przygotowujących okres naukowo dojrzałych badań.
Już przed wielu laty wyrażano przekonanie, że badania dawnej sztuki polskiej powinny
uwzględniać także poglądy artystyczne ludzi minionych epok, utrwalone w różnorodnych
gatunkach piśmiennictwa. Zebrany dorobek literacki pisarzy polskiego Odrodzenia1 stanowi
cenny początek, zachęcający do dalszych poszukiwań, które w bogatym a jeszcze niezbadanym
ze stanowiska potrzeb historii sztuki piśmiennictwie XVII i XVIII stulecia dadzą pożyteczne
wyniki. Świadczą o tym zebrane tutaj przykładowo opinie o dziełach sztuki średniowiecznej,
wyrażone w różnorodnych okolicznościach.
Płodny pisarz —■ kaznodzieja Marcin Hincz wydał w 1643 r. zbiór kazań, ówczesnym zwy-
czajem dedykowany w przedmowie marszałkowej Aleksandrze z Sobieszyna Wiesiołowskiej2.
Panegiryczny wstęp zawiera barokowe metafory o błyszczącym starożytnym klejnocie „prze-
świetnej familii", związane ze zjawiskiem świetlnym opisanym w księdze Machabejskiej, jak
1 W. Tomkiewicz, Pisarze polskiego Odrodzenia o sztuce, Teksty źródłowe do dziejów teorii sztuki,
t. IV, Wrocław 1955.
2 M. Hincz, Głos Pański..., Wilno 1643.
11
U POCZĄTKÓW BADAŃ ŚREDNIOWIECZNEJ SZTUKI
NA MAZOWSZU
N
i. ^ aukowe badania nad średniowieczną sztuką Mazowsza nie osiągnęły tego stopnia rozwoju
jaki cechuje badania innych dzielnic Polski średniowiecznej. Wskutek tego już od dawna przyjęło
się przekonanie o ubóstwie tych ziem, które dopiero u schyłku średniowiecza weszły do Korony.
Tętniące życiem uległy zniszczeniu w czasie najazdów szwedzkich i nie wróciły już do dawnej
świetności, ale o przetrwaniu mazowieckich zabytków sztuki w następnych stuleciach decy-
dowało zwykle zrozumienie ich wartości, chroniące je przed zbyt częstym bezmyślnym znisz-
czeniem.
Przed badaczem sztuki mazowieckiej stoi trudne i odpowiedzialne zadanie — odtworzenie
pełnego obrazu kultury artystycznej tej dzielnicy. Zrozumienie owego zadania nasunęło pomysł
przedstawienia ale tylko szkicowo skreślonego —rozwoju zainteresowań sztuką średniowieczną
na Mazowszu, poprzedzających a także i przygotowujących okres naukowo dojrzałych badań.
Już przed wielu laty wyrażano przekonanie, że badania dawnej sztuki polskiej powinny
uwzględniać także poglądy artystyczne ludzi minionych epok, utrwalone w różnorodnych
gatunkach piśmiennictwa. Zebrany dorobek literacki pisarzy polskiego Odrodzenia1 stanowi
cenny początek, zachęcający do dalszych poszukiwań, które w bogatym a jeszcze niezbadanym
ze stanowiska potrzeb historii sztuki piśmiennictwie XVII i XVIII stulecia dadzą pożyteczne
wyniki. Świadczą o tym zebrane tutaj przykładowo opinie o dziełach sztuki średniowiecznej,
wyrażone w różnorodnych okolicznościach.
Płodny pisarz —■ kaznodzieja Marcin Hincz wydał w 1643 r. zbiór kazań, ówczesnym zwy-
czajem dedykowany w przedmowie marszałkowej Aleksandrze z Sobieszyna Wiesiołowskiej2.
Panegiryczny wstęp zawiera barokowe metafory o błyszczącym starożytnym klejnocie „prze-
świetnej familii", związane ze zjawiskiem świetlnym opisanym w księdze Machabejskiej, jak
1 W. Tomkiewicz, Pisarze polskiego Odrodzenia o sztuce, Teksty źródłowe do dziejów teorii sztuki,
t. IV, Wrocław 1955.
2 M. Hincz, Głos Pański..., Wilno 1643.
11