Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie (8.1964)

Janina Ruszczy ców na

OBRAZ OPŁAKIWANIA Z KOLEGIATY W PUŁTUSKU

P

JL ublikowane w XX wieku prace na temat renesansowej i gotycko-renesansowej sztuki na
Mazowszu dotyczą przede wszystkim architektury i rzeźby. Również starsi autorzy przekazywali
nam znacznie skrupulatniej wiadomości o tych bardziej monumentalnych i trwalszych dziełach
sztuki a pomijali najczęściej milczeniem malarstwo1. Ten brak przekazów pisanych nie odpo-
wiadał jednak istotnemu stanowi naszego posiadania na tym terenie. Można raczej przypuścić,
że obrazy zniekształcone działaniem czasu straciły swój atrakcyjny dla oka wyraz estetyczny
i dlatego nie poświęcano im należytej uwagi. Ich rzeczywista wartość artystyczna była wprost
trudniej dostrzegalną. Dzisiaj jednak możemy z całą pewnością twierdzić, że obrazy takie
istniały, a niektóre pomimo różnych niepowodzeń przetrwały do naszych czasów i świadczą
o ciekawej kulturze artystycznej Mazowsza na progu czasów nowożytnych2.

Dobitnym przykładem takiego nie zauważonego dotąd zabytku malarstwa renesansowego
jest obraz wypożyczony wiosną 1962 r. z kolegiaty w Pułtusku na wystawę ,,Sztuka warszawska
od średniowiecza do połowy XX wieku" urządzoną przez Muzeum Narodowe w Warszawie
w 100-lecie jego istnienia3.

1 M. Walicki, Sprawa inwentaryzacji zabytków w dobie Królestwa Polskiego (1827—1862), Warszawa
1931, ss. 158, 194. Tabele rejestrujące liczne zabytki różnego rodzaju, uwzględniają tylko 11 obrazów, przy czym
jak powiedziano we wstępie do sprawozdania Delegacji (s. 158) uwzględniono tylko obrazy ,,o ile były wyrobem
szkoły Byzantyńskiej lub tak zwanej Staro-Niemieckiej". W grupie obrazów jako jedyny z Mazowsza'podano—-
,,Obraz zdjęcia z Krzyża Pana Jezusa w kaplicy Najśw. Sakramentu w Kollegijacie Pułtuskiej —- pojedyńczy —•
XV — restaurowaniem popsuty".

2 Ograniczona w czasie i środkach akcja zorganizowana przez Muzeum Narodowe w Warszawie celem
zbadania i zakwalifikowania na wystawę jubileuszową sztuki warszawskiej zabytków mazowieckich, ujawniła
kilka interesujących obrazów z XVI i pocz. XVII w. Można jednak oczekiwać, że systematycznie przez Instytut
Sztuki PAN prowadzona inwentaryzacja zabytków udostępni wkrótce dalsze zabytki mazowieckie naszym
badaniom.

3 Obraz ten przywieziony stosunkowo późno do Warszawy, nie został zamieszczony w katalogu wystawy,
którego druk miał się wtedy ku końcowi.

9 Rocznik Muz. Nar. t. VIII/64

129