DOI issue:
Rozprawy i materiały
DOI article:Kramarek, Janusz: Zdobnictwo wczesnośredniowiecznych naczyń glinianych na Śląsku
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.13592#0030
22
JANUSZ KRAMAREK
I
własny regionalny charakter, jakkolwiek należą
do grupy zdobnictwa stosowanego w okresie
wczesnośredniowiecznym na obszarze całej Pol-
ski. Najbardziej uderzające są analogie z pozo
stałymi dzielnicami Poiski, jeżeli chodzi o tech-
n. 1. Naczynie o szyjce esowatej, Wrocław, Ostrów
Tumski, XII w.
nikę i sposób zdobienia. Powołać się tutaj należy
również na pracą M. Norskie j-G u 1 k 0-
wej 4, w której opublikowane są wątki zdob-
nicze z wczesnośredniowiecznej ceramiki opol-
skiej. Również Wł. Hołubowicz opubliko-
wał kilka wątków z Ślęży i Opola5. Ponadto
ornamentyka na naczyniach glinianych ze ślą-
ska omawiana jest często tylko wzmiankowo
w pracach bądź dotyczących całokształtu okre-
su wczesnośredniowiecznego, bądź publikują-
cych materiały ze wczesnośredniowiecznych
stanowisk archeologicznych na Śląsku6. Do
4M. Norska-Gulkowa, Sztuka wczesno-
średniowiecznego Opola, „Kwartalnik Opolski", 1956,
z. 3, s. 57—59.
5 H. Hołubowicz i Wł. Hołubowicz, Z ba-
dań na Ślęży w 1949 r., „Studia Wczesnośredniowiecz-
ne" t. I, Warszawa—Wrocław 1952, tabl. 115, oraz
Wł. Hołubowicz, Opole w wiekach X—XII, 1956,
s. 312—314.
0 Niezwykle cenne są również wyniki prac badaw-
czych prowadzonych w Cieszynie; por. A. Kietliń-
s k a, Sprawozdanie z prac wykopaliskowych na Có-
rze Zamkowej w Cieszynie w roku 1950, „Materiały
Wczesnośredniowieczne", t. II, Warszawa 1952, s. 34
i tabl. II. Autorka publikuje maleńkie rysuneczki ok.
20 naczyń w skali 1 : 20, z których niestety nie dało
się przerysować ornamentyki. Jednakże charakter or-
namentyki nikle zaznaczonej na rysuneczkach, zdaje
się świadczyć, że ornamentyka na naczyniach cie-
szyńskich (o esowatym profilu i z cylindryczną szyj-
ką) jest analogiczna do ornamentyki na wczesno-
średniowiecznych naczyniach z innych miejscowości
Śląska, a szczególnie z Opola i Wrocławia.
niektórych autorów powrócę przy szczegóło-
wym omawianiu wątków zdobniczych. Pragnę
jeszcze zaznaczyć, że często opisy wątków zdob-
niczych potraktowane są marginesowo, wystę-
pują braki w opisach publikowanych naczyń,
a fotografie lub rysunki dają często obraz na
czyń lub skorup o nieczytelnych wątkach zdob-
niczych.
Wczesnośredniowieczna ceramika śląska na-
leży pod względem formalnym do grupy cera-
miki produkowanej i używanej na obszarze Pol-
ski południowej. Najpospolitszym typem na-
czyń były w tym okresie garnki gliniane. Były
to naczynia o kształcie jajowatym lub beczuł-
kowatym, z esowatym brzegiem wygiętym
na zewnątrz (il. 1). Górna część naczynia, o pro-
filu esowatym, często z ledwie zaznaczoną szyj-
ką, przechodziła w bark i zaokrąglony brzusiec,
którego maksymalna wydętość najczęściej znaj-
dowała się mniej więcej na wysokości od i/z do
'-As od postawy naczynia, ku której obwód jego
zmniejszał się łagodnie. Naczynia tego typu słu-
żyły do przyrządzania i gotowania potraw na
ogniu.
Drugi typ powszechnie stosowany, lecz jak
się zdaje dopiero od połowy X wieku, stano-
wiły naczynia kształtu jajowatego lub beczuł-
kowatego o cylindrycznej, prostej szyj-
ce (il. 2). Prawdopodobnie naczynia te wcho-
dziły w skład ówczesnej zastawy stołowej i słu-
żyły do przechowywania pokarmów i płynów.
II. 2. Naczynie o szyjce cylindrycznej, Wroc-
ław, Ostrów Tumski, XII w.
Do dalszych typów należą występujące
rzadziej naczynia miskowate, flaszkowate, stoż-
kowate i inne, które miały różnorodne zastoso-
wanie w gospodarstwie domowym lub w wy-
mianie handlowej. Mogły one służyć do prze-
chowywania produktów lub jako zastawa przy
\
JANUSZ KRAMAREK
I
własny regionalny charakter, jakkolwiek należą
do grupy zdobnictwa stosowanego w okresie
wczesnośredniowiecznym na obszarze całej Pol-
ski. Najbardziej uderzające są analogie z pozo
stałymi dzielnicami Poiski, jeżeli chodzi o tech-
n. 1. Naczynie o szyjce esowatej, Wrocław, Ostrów
Tumski, XII w.
nikę i sposób zdobienia. Powołać się tutaj należy
również na pracą M. Norskie j-G u 1 k 0-
wej 4, w której opublikowane są wątki zdob-
nicze z wczesnośredniowiecznej ceramiki opol-
skiej. Również Wł. Hołubowicz opubliko-
wał kilka wątków z Ślęży i Opola5. Ponadto
ornamentyka na naczyniach glinianych ze ślą-
ska omawiana jest często tylko wzmiankowo
w pracach bądź dotyczących całokształtu okre-
su wczesnośredniowiecznego, bądź publikują-
cych materiały ze wczesnośredniowiecznych
stanowisk archeologicznych na Śląsku6. Do
4M. Norska-Gulkowa, Sztuka wczesno-
średniowiecznego Opola, „Kwartalnik Opolski", 1956,
z. 3, s. 57—59.
5 H. Hołubowicz i Wł. Hołubowicz, Z ba-
dań na Ślęży w 1949 r., „Studia Wczesnośredniowiecz-
ne" t. I, Warszawa—Wrocław 1952, tabl. 115, oraz
Wł. Hołubowicz, Opole w wiekach X—XII, 1956,
s. 312—314.
0 Niezwykle cenne są również wyniki prac badaw-
czych prowadzonych w Cieszynie; por. A. Kietliń-
s k a, Sprawozdanie z prac wykopaliskowych na Có-
rze Zamkowej w Cieszynie w roku 1950, „Materiały
Wczesnośredniowieczne", t. II, Warszawa 1952, s. 34
i tabl. II. Autorka publikuje maleńkie rysuneczki ok.
20 naczyń w skali 1 : 20, z których niestety nie dało
się przerysować ornamentyki. Jednakże charakter or-
namentyki nikle zaznaczonej na rysuneczkach, zdaje
się świadczyć, że ornamentyka na naczyniach cie-
szyńskich (o esowatym profilu i z cylindryczną szyj-
ką) jest analogiczna do ornamentyki na wczesno-
średniowiecznych naczyniach z innych miejscowości
Śląska, a szczególnie z Opola i Wrocławia.
niektórych autorów powrócę przy szczegóło-
wym omawianiu wątków zdobniczych. Pragnę
jeszcze zaznaczyć, że często opisy wątków zdob-
niczych potraktowane są marginesowo, wystę-
pują braki w opisach publikowanych naczyń,
a fotografie lub rysunki dają często obraz na
czyń lub skorup o nieczytelnych wątkach zdob-
niczych.
Wczesnośredniowieczna ceramika śląska na-
leży pod względem formalnym do grupy cera-
miki produkowanej i używanej na obszarze Pol-
ski południowej. Najpospolitszym typem na-
czyń były w tym okresie garnki gliniane. Były
to naczynia o kształcie jajowatym lub beczuł-
kowatym, z esowatym brzegiem wygiętym
na zewnątrz (il. 1). Górna część naczynia, o pro-
filu esowatym, często z ledwie zaznaczoną szyj-
ką, przechodziła w bark i zaokrąglony brzusiec,
którego maksymalna wydętość najczęściej znaj-
dowała się mniej więcej na wysokości od i/z do
'-As od postawy naczynia, ku której obwód jego
zmniejszał się łagodnie. Naczynia tego typu słu-
żyły do przyrządzania i gotowania potraw na
ogniu.
Drugi typ powszechnie stosowany, lecz jak
się zdaje dopiero od połowy X wieku, stano-
wiły naczynia kształtu jajowatego lub beczuł-
kowatego o cylindrycznej, prostej szyj-
ce (il. 2). Prawdopodobnie naczynia te wcho-
dziły w skład ówczesnej zastawy stołowej i słu-
żyły do przechowywania pokarmów i płynów.
II. 2. Naczynie o szyjce cylindrycznej, Wroc-
ław, Ostrów Tumski, XII w.
Do dalszych typów należą występujące
rzadziej naczynia miskowate, flaszkowate, stoż-
kowate i inne, które miały różnorodne zastoso-
wanie w gospodarstwie domowym lub w wy-
mianie handlowej. Mogły one służyć do prze-
chowywania produktów lub jako zastawa przy
\