Muzeum Narodowe <Breslau> [Hrsg.]; Muzeum Śla̜skie <Breslau> [Hrsg.]: Roczniki Sztuki Śląskiej (1.1959)

Józef Gębczak

MUZEUM ŚLĄSKIE W LATACH 1945-1956

I. DZIEJE POWSTANIA I ROZWOJU MUZEUM

W rozwoju Muzeum wyraźnie wyodrębniają się
dwa okresy ze względu na odmienne w obu formy
i kierunki działalności.

Przez szereg trudnych lat pierwszego okresu, za-
mykającego się z końcem 1949 r., praca w organizu-
jącej się placówce muzealnej miała charakter działa-
nia zespołowego, skoncentrowanego wokół stworzenia
bazy materialnej- i organizacyjnej Muzeum ja/co insty-
tucji w ogóle l,

Z chwilą powstania w 1950 r. specjalistycznych
działów muzealnych, gabinetów, referatów i pracow-
ni rozpoczyna się drugi okres rozwoju Muzeum, cha-
rakteryzujący się przesunięciem głównego ciężaru dzia-
łalności instytucji z płaszczyzny ogólnej na pozycje po-
szczególnych komórek. Sama zaś działalność coraz
bardziej traci charakter organizacyjny na rzecz spe-
cyficznej pracy muzealnej i naukowej w dziedzinach
reprezentowanych przez działy. Na pierwszy plan wy-
suwa się więc naukowe opracowywanie zbiorów, wy-
stawiennictwo i akcja oświatowa.

Zgodnie z odmiennym charakterem działalności
w obu okresach w przedstawieniu dziejów Muzeum
posłużono się dwoma sposobami ujęcia. W relacji
chronologicznej ujęto historię Muzeum jako
organizującej się całości, a na treść tego rozdziału,
jakkołwiek dzieje Muzeum przedstawiono aż po rok
1956, złożył się w pierwszym rzędzie obfity materiał
dotyczący lat 1945—1950.

Wyspecjalizowanie się pracy muzealnej w po-
szczególnych komórkach organizacyjnych, właściwe dla
okresu drugiego, wymagało ujęcia sprawozdania
w podziale rzeczowym, wedle ich specyfiki. Stąd
historia tego okresu rozpada się na szereg rozdziałów
poświęconych z osobna wewnętrznej, do pewnego stop-
nia samodzielnej działalności każdego z działów i in-
nych komórek organizacyjnych Muzeum oraz muzeów

regionalnych.

W rozdziale ogólnym wiele miejsca poświęcono
pierwszym tygodniom i miesiącom pracy w służbie
muzealnej na Dolnym Śląsku w 1945 r., gdyż akcja
Roczniki Sztuki Śląskiej I

zabezpieczenia zabytków przeszłości i dóbr kultu-
ralnych na Śląsku stanowiła ważny rozdział historii
tego wielkiego wydarzenia, jakim był powrót na zie-
mie śląskie ludności polskiej, budującej tu od podstaw
życie kulturalne w nowych warunkach politycznych
i społecznych.

W sprawozdaniu niniejszym wykorzystano mate-
riały dotyczące działalności poszczególnych działów
muzealnych, opracowane przez ich kierowników, oraz
okresowe sprawozdania z działalności Muzeum jako
całości.

(Red.)

Wiosną 1945 r. ofensywa wojsk radzieckich otwo-
rzyła władzom polskim drogę na Dolny Śląsk.
W Trzebnicy przystąpiono do organizowania Urzędu
Wojewódzkiego. Tymczasem stolica Dolnego Śląska,
ogłoszona przez dowództwo hitlerowskie twierdzą,
zamknięta pierścieniem wojsk radzieckich, od 3 miesię-
cy znosiła wyniszczający stan oblężenia. Zacięte walki
na przedmieściach i wypalanie całych dzielnic przez
oddziały niemieckie — zamieniały miasto w ruinę.
Dopiero po upadku Berlina, na wieść o ogólnej kapi-
tulacji Niemiec — Wrocław poddał się 6 maja 1945 r.

Na czele pionierskiej grupy powołanej do zorga-
nizowania Zarządu Miejskiego we Wrocławiu stanął
dr Bolesław D r o b n e r, mianowany Pełnomocnikiem
Rządu i Prezydentem m. Wrocławia.

W składzie liczącej z górą sto osób grupy Zarzą-
du Miejskiego, jaka wyruszyła do Wrocławia z Krako-
wa w dniu 9 maja—wyodrębniała się utworzona w cią-
gu kwietnia w Krakowie Grupa Naukowa w liczbie
26 osób, pod przewodnictwem profesora dr Stanisława
Kulczyńskiego, mająca zorganizować życie kul-
turalne miasta, a w pierwszym rzędzie zabezpieczyć
mienie' wyższych uczelni, bibliotek, muzeów, teatrów
itp. oraz roztoczyć opiekę nad zabytkami architektury.
W skład tej grupy wchodzili przedstawiciele różnych
dziedzin nauki, profesorowie i młodsi pracownicy nau-

12