DOI Artikel:
Recenzje i omówienia
DOI Artikel:Zlat, Mieczysław: Hanz Tintelnot, Die mittelalterlische Baukunst Schlesiens, Holzner-Verlag, Kitzingen 1951
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.13592#0211
HANS TINTELNOT, DIE MITTELALTERLICHE
BAUKUNST SCHLESIENS
Holzner-Verlag, Kitzingen 3 951 (t. I serii: Quellen
zur schlesischen Geschichte, herausgeben von der
Historischen Kommission fur Schlesien), s. 235, nlb
XV, 53 ilustr. w tekście i 89 tablic.
Książka H. Tintelnota jest pierwszą próbą pełnej
syntezy średniowiecznej architektury Śląska. Podo-
bnego w skali opracowania nie posiada dotąd żaden
okres w historii architektury tego regionu; pierw-
szeństwo średniowiecza jest tu jednak całkowicie
usprawiedliwione zarówno wyjątkowym znaczeniem
zjawisk artystycznych, jakie dokonywały się wówczas
w sztuce śląskiej, jak i stanem jej szczegółowych ba-
dań, nieporównanie dalej zaawansowanych w zakre-
sie średniowiecza niż nowożytności. Tintelnot wpro-
wadza w obręb ustalonych badaniami szczegółowymi
faktów zasady porządkujące i interpretacyjne nie
stosowane dotąd w odniesieniu do sztuki śląskiej. Jego
synteza jest rewizją dotychczasowych prób ogólnego
ujęcia sztuki śląskiej, dokonaną ze stanowiska odrę-
bności średniowiecznego Śląska jako regionu arty-
stycznego, którego specyfikę wyjaśniać ma struk-
tura etnograficzna obszaru. W takim ujęciu widać
nawiązywanie do rozległej problematyki narodowych
cech sztuki, bowiem, choć idzie tu o grupę etniczną
znacznie większą — równoległość podstawowych za-
gadnień i metody ujęcia jest oczywista.
Duże ożywienie badań, zmierzających do określe-
nia udziału różnych narodów w ogólnoeuropejskim
rozwoju sztuki i poszukujących specyficznie narodo-
wych predystynacji twórczych i odmian stylowych —
datuje się od pierwszej wojny światowej. Wzmożone
zainteresowania historii sztuki tymi problemami po-
częły się niestety w niezupełnie czystej atmosferze
ostrej polemiki uczonych francuskich i niemieckich,
przeprowadzonej w czasie pierwszej wojny świato-
wej Spór ten, będąc fragmentem wielkiej wojny
ideowej obu walczących narodów, wymykał się kon-
troli naukowej i choć zwrócił uwagę na zaniedbywa-
ne przedtem problemy, nieraz jeszcze zabarwił emo-
cjonalnie późniejsze próby ich podjęcia. Prób tych
1 Mam tu na myśli rozprawę Emila Małe: U Art
allemand, Vart franęais du Moyen-&ge, 1917, opubliko-
waną w tłumaczeniu w „Monatshefte fiir Kunstwis-
senschaft", 1916—17, wraz z polemicznymi wypowie-
dziami szeregu uczonych niemieckich.
dokonywano w okresie międzywojennym coraz czę-
ściej, aż stały się jednym z naczelnych zainteresowań
europejskiej historii sztuki i przedmiotem specjalnego
kongresu międzynarodowego w Sztokholmie w r. 1933.
Jakkolwiek nie uznano powszechnie pojęcia narodu za
najwłaściwszą kategorię w rozpatrywaniu stylowych
odcieni sztuki, nie brakło uczonych, którzy nie ulękli
się znacznie poważniejszych komplikacji, wynikłych
z rozpatrywania sztuki na tle jeszcze węższej grupy
etnicznej — plemienia. Ten kierunek badań podjęli
zwłaszcza uczeni niemieccy.
W r. 1926 G. D e h i o postawił postulat rozpa-
trzenia sztuki niemieckiej w związku ze strukturą
plemienną narodu niemieckiego, a w r. 1930 uczony
wrocławski A. Grisebach podjął próbę rozwiąza-
nia fragmentu tego zagadnienia — obrazu miasta nie-
mieckiego w jego właściwościach regionalnych. Postu-
laty Dehio i różne próby odpowiedzi na nie były inspi-
rowane pośrednio przez językoznawstwo i geografię,
operujące pojęciami dialektu i regionu geograficznego.
Dla tych pojęć szukano odpowiedników w historii
sztuk plastycznych. Na badania niemieckich histo-
ryków sztuki najsilniej i bezpośrednio wpłynęła
wielka praca J. Nadlera: Literaturgeschichte der
deutschen Staranie und Landschaften (1912—28).
Braki metodyczne tego dzieła wykazał Dagobert
F r e y, wypowiadając się za stosowaniem w historii
sztuki zamiast nieuchwytnego i stale zmiennego czyn-
nika etnicznego — pojęcia regionu artystycznego2.
Praktycznie podjął Frey tę problematykę w rozprawie
Schlesiens kiinstelrisches Antlitz* oraz w znacznie
szerszym zakresie w pracy Englisches Wesen in der
bildenden Kunst (1942), traktującej o kraju, który
ze względu na izolację geograficzną zamykał się wy-
jątkowo wyraźnymi granicami jako region etniczny
i artystyczny. Do problematyki Freya nawiązał jego
uczeń, H. Tintelnot, opracowując w latach 1938—43
recenzowaną książkę *.
2 D. Frey, Die Entwicklung nationaler Stile in
der mittelalterlichen Kunst des Abendlandes, „Deut-
sche Vierteljahrsschrift fiir Literaturwissenschaft u.
Geistesgeschichte", Jg 16: 1938.
3 D. Frey, Schlesiens kiinstlerisch.es Antlitz,
„Die Hohe Strasse", 1938.
4 Zwięzłe przedstawienie poglądów rozwiniętych
w książce opublikował H. Tintelnot już w r. 1941
w artykule: Die Stellung der schlesisdien Baukunst
in der ostdeutschen Architektur des Mittelalters,
. Deutsches Archiv fiir Landes-u. Volksforschung"
Jg. V: 1941.
BAUKUNST SCHLESIENS
Holzner-Verlag, Kitzingen 3 951 (t. I serii: Quellen
zur schlesischen Geschichte, herausgeben von der
Historischen Kommission fur Schlesien), s. 235, nlb
XV, 53 ilustr. w tekście i 89 tablic.
Książka H. Tintelnota jest pierwszą próbą pełnej
syntezy średniowiecznej architektury Śląska. Podo-
bnego w skali opracowania nie posiada dotąd żaden
okres w historii architektury tego regionu; pierw-
szeństwo średniowiecza jest tu jednak całkowicie
usprawiedliwione zarówno wyjątkowym znaczeniem
zjawisk artystycznych, jakie dokonywały się wówczas
w sztuce śląskiej, jak i stanem jej szczegółowych ba-
dań, nieporównanie dalej zaawansowanych w zakre-
sie średniowiecza niż nowożytności. Tintelnot wpro-
wadza w obręb ustalonych badaniami szczegółowymi
faktów zasady porządkujące i interpretacyjne nie
stosowane dotąd w odniesieniu do sztuki śląskiej. Jego
synteza jest rewizją dotychczasowych prób ogólnego
ujęcia sztuki śląskiej, dokonaną ze stanowiska odrę-
bności średniowiecznego Śląska jako regionu arty-
stycznego, którego specyfikę wyjaśniać ma struk-
tura etnograficzna obszaru. W takim ujęciu widać
nawiązywanie do rozległej problematyki narodowych
cech sztuki, bowiem, choć idzie tu o grupę etniczną
znacznie większą — równoległość podstawowych za-
gadnień i metody ujęcia jest oczywista.
Duże ożywienie badań, zmierzających do określe-
nia udziału różnych narodów w ogólnoeuropejskim
rozwoju sztuki i poszukujących specyficznie narodo-
wych predystynacji twórczych i odmian stylowych —
datuje się od pierwszej wojny światowej. Wzmożone
zainteresowania historii sztuki tymi problemami po-
częły się niestety w niezupełnie czystej atmosferze
ostrej polemiki uczonych francuskich i niemieckich,
przeprowadzonej w czasie pierwszej wojny świato-
wej Spór ten, będąc fragmentem wielkiej wojny
ideowej obu walczących narodów, wymykał się kon-
troli naukowej i choć zwrócił uwagę na zaniedbywa-
ne przedtem problemy, nieraz jeszcze zabarwił emo-
cjonalnie późniejsze próby ich podjęcia. Prób tych
1 Mam tu na myśli rozprawę Emila Małe: U Art
allemand, Vart franęais du Moyen-&ge, 1917, opubliko-
waną w tłumaczeniu w „Monatshefte fiir Kunstwis-
senschaft", 1916—17, wraz z polemicznymi wypowie-
dziami szeregu uczonych niemieckich.
dokonywano w okresie międzywojennym coraz czę-
ściej, aż stały się jednym z naczelnych zainteresowań
europejskiej historii sztuki i przedmiotem specjalnego
kongresu międzynarodowego w Sztokholmie w r. 1933.
Jakkolwiek nie uznano powszechnie pojęcia narodu za
najwłaściwszą kategorię w rozpatrywaniu stylowych
odcieni sztuki, nie brakło uczonych, którzy nie ulękli
się znacznie poważniejszych komplikacji, wynikłych
z rozpatrywania sztuki na tle jeszcze węższej grupy
etnicznej — plemienia. Ten kierunek badań podjęli
zwłaszcza uczeni niemieccy.
W r. 1926 G. D e h i o postawił postulat rozpa-
trzenia sztuki niemieckiej w związku ze strukturą
plemienną narodu niemieckiego, a w r. 1930 uczony
wrocławski A. Grisebach podjął próbę rozwiąza-
nia fragmentu tego zagadnienia — obrazu miasta nie-
mieckiego w jego właściwościach regionalnych. Postu-
laty Dehio i różne próby odpowiedzi na nie były inspi-
rowane pośrednio przez językoznawstwo i geografię,
operujące pojęciami dialektu i regionu geograficznego.
Dla tych pojęć szukano odpowiedników w historii
sztuk plastycznych. Na badania niemieckich histo-
ryków sztuki najsilniej i bezpośrednio wpłynęła
wielka praca J. Nadlera: Literaturgeschichte der
deutschen Staranie und Landschaften (1912—28).
Braki metodyczne tego dzieła wykazał Dagobert
F r e y, wypowiadając się za stosowaniem w historii
sztuki zamiast nieuchwytnego i stale zmiennego czyn-
nika etnicznego — pojęcia regionu artystycznego2.
Praktycznie podjął Frey tę problematykę w rozprawie
Schlesiens kiinstelrisches Antlitz* oraz w znacznie
szerszym zakresie w pracy Englisches Wesen in der
bildenden Kunst (1942), traktującej o kraju, który
ze względu na izolację geograficzną zamykał się wy-
jątkowo wyraźnymi granicami jako region etniczny
i artystyczny. Do problematyki Freya nawiązał jego
uczeń, H. Tintelnot, opracowując w latach 1938—43
recenzowaną książkę *.
2 D. Frey, Die Entwicklung nationaler Stile in
der mittelalterlichen Kunst des Abendlandes, „Deut-
sche Vierteljahrsschrift fiir Literaturwissenschaft u.
Geistesgeschichte", Jg 16: 1938.
3 D. Frey, Schlesiens kiinstlerisch.es Antlitz,
„Die Hohe Strasse", 1938.
4 Zwięzłe przedstawienie poglądów rozwiniętych
w książce opublikował H. Tintelnot już w r. 1941
w artykule: Die Stellung der schlesisdien Baukunst
in der ostdeutschen Architektur des Mittelalters,
. Deutsches Archiv fiir Landes-u. Volksforschung"
Jg. V: 1941.