DOI Artikel:
Recenzje i omówienia
DOI Artikel:Zlat, Mieczysław: Zeitschrift für Ostforschung - Länder und Völker im östlichen Mitteleuropa. Im Auftrage des J. G. Herder-Forschungsrates e. V. herausgegeben von: H. Aubin. E. Keyser, H. Schlenger - Jahrgang 1-5, Marburg a. L. 1952—1956
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.13592#0219
RECENZJE I OMÓWIENIA
163
tematyczny winny być omawiane przez specjalistów
różnych dziedzin. Stosownie do charakteru „Roczni-
ków Sztuki Śląskiej" i moich zainteresowań chcę.
tu zająć się bliżej tylko niektórymi, wybranymi arty-
kułami Z.f.O., tymi mianowicie, które dotyczą Śląska
oraz problemów historii sztuki, a z innych — tylko
takimi, które albo odznaczają się szczególnym cięża-
rem gatunkowym, albo z innych względów wydają się
znamienne dla charakteru badań marburskiego Insty-
tutu. •
Zeszyty omawianego kwartalnika mają stałą
przeciętną objętość około 160 stron, pr;:y czym wię-
ksza część zawartości zeszytu drukowana jest petitem.
Omawianych tu pięć roczników obejmuje więc łącznie
blisko trzy tysiące stron bardzo zwartego druku.
Rozumie się, że nie wszystkie pozycje Z.f.O. mają
identyczny ciężar gatunkowy. Treść każdego zeszytu
mieści się w pięciu działach, z których pierwsze trzy
obejmują samodzielne prace naukowe różnej rangi
(I. Aufsdtze, II. Forschungsberichte, III. Mitteilungen),
czwarty poświęcony jest recenzjom, a piąty syste-
matycznej bibloigrafii, prowadzonej według zasady
terytorialnego podziału środkowej Europy. Do obu
ostatnich działów kwartalnika redakcja przywią-
zuje bardzo dużą wagę. Wyraża się to zarówno
ich znaczną objętością, w której mieści się często po
kilkanaście recenzji i średnio ok. 300 pozycji biblio-
graficznych, jak też zakresem zainteresowań recen-
zentów i bibliografów, zajmujących się wszystkimi
ważniejszymi publikacjami o środkowej Europie, nie-
zależnie od tego, czy wydawane są w Niemczech, czy
poza ich granicami. Szczególnie zestawienia biblio-
graficzne, które są przecież jednymi z wielu
tego rodzaju prowadzonymi w N.R.F. — opracowy-
wane są bardzo starannie, wedle planu, który gwa-
rantuje aktualne informowanie o publikacjach doty-
czących wszystkich interesujących Instytut regionów.
Tak więc w roczniku pierwszym H. R i s t e r oma-
wia bibliografię naszych Ziem Zachodnich za lata
1945—5i (746 poz.) oraz bibliografię dotyczącą historii
stosunków polsko-niemieckich za lata 1945—51 (236
poz.). W roku 1953 opublikowano kolejno m. in. bi-
bliografię południowych wybrzeży Bałtyku za lata
1945—51, Pomorza za lata 1945—51, bibliografię badań
pre- i wczesnohistorycznych dziejów Słowian w la-
tach 1945—52. Kolejne roczniki zawierają następujące
opracowania bibliograficzne:
1954 — Bibliografia publikacji dotyczących państw
bałtyckich za lata 1945—52, kontynuacja wydanej
osobno przez H. Ristera bibliografii Śląska, obej-
mująca publikacje z r. 1953, oraz bibliografia terenów
Warmii i Mazur za rok 1952.
1955 — Historia Czech za lata 1945—53, Litwy
1945—53, dalszy ciąg (tj. r. 1953) bibliografii terenów
dawnych Prus wschodnich i zachodnich oraz Ziemi
Lubuskiej za lata 1945—52 i Wielkopolski 1954—55.
1956 — Kontynuacje za r. 1954 bibliografii daw-
nych terenów Prus, Pomorza za lata 1952—55 i państw
bałtyckich za lata 1954—55.
Opracowania bibliograficzne, w większości przy-
gotowywane przez H. Ristera (inni autorzy: E. W e r m-
k e, H. W e i s s) mogą być dla polskiego badacza bar-
dzo przydatne jako szczegółowe informatory o coraz
bardziej rosnących w liczbę publikacjach zachodnio-
niemieckich dotyczących Polski i całej środkowej
Europy.
Mimo wszechstronności zainteresowań stosunkowo
często i dość systematycznie spotykamy na łamach
Z. f. O. pozycje z zakresu historii sztuki. Są to albo
większe rozprawy niemieckich historyków sztuki o pro-
blemach sztuki środkowo-europejskiej, a zwłaszcza jej
stosunku do sztuki niemieckiej, albo recenzje i arty-
kuły polemizujące z pracami z tego zakresu wydany-
•ni w Polsce i C. S. R., albo wreszcie obszerne arty-
kuły informacyjne, przynoszące szczegółowe dane
o stanie badań, odkryciach i publikacjach w okresie
powojennym. Niezależnie od tego w zestawieniach bi-
bliograficznych są oczywiście także gromadzone po-
zycje wydawnicze z zakresu historii sztuki. Poczesne
miejsce historii sztuki w kwartalniku tłumaczy fakt,
iż na liście jego stałych współpracowników znajduje-
my nazwiska znanych historyków sztuki, takich jak
dr G. Grundmann, profesor Uniwersytetu w Hambur-
gu, dr Willy Drost, profesor Uniwersytetu w Tubin-
gen czy dr F. G. Franz — profesor Uniwersytetu
w Mainz.
Sztuka specjalnie nas interesującego Śląska zajmo-
wała dotąd najwięcej miejsca wśród artykułów z za-
kresu historii sztuki. Przyczyniło się do tego poświę-
cenie jednego całego numeru wyłącznie tym właśnie
sprawom. Jest to numer 4 z r. 1953, złożony w hoł-
dzie znanemu historykowi sztuki D. Freyowi w związ-
ku z 70-leciem jego urodzin. D. Frey, przed wojną
wieloletni profesor historii sztuki na uniwersytecie
wrocławskim, ma w Niemczech opinię najwybitniejsze-
go autorytetu w sprawach sztuki śląskiej i tym tłuma-
czy się treść poświęconego mu zeszytu oraz wstępnego
artykułu H. AUBINA o udziale wrocławskiego środo-
wiska historyków sztuki w rozwijaniu metodyki ba-
dań plemiennych20. Aubin szkicuje tu rozwój pro-
blematyki badań nad pojęciem plemienia od ich po-
czątków w XIX w., poprzez fundamentalną pracę
J. N a d 1 e r a, aż do okresu, kiedy nie sprecyzowane
jeszcze pojęcie wprowadzono do historii sztuki. Pier-
wszy uczynił to wrocławski uczony A. Grisebach,
wciągając tym samym ośrodek wrocławski do badań
tego typu. Rozwinął je przede wszystkim D. Frey,
przesuwając jednak punkt ciężkości badań w stro-
nę geografii sztuki, która nadała nowy kierunek
pracom tego ośrodka nad sztuką śląską. Pierwszym
uczniem Freya, który spróbował zastosować jego me-
todyczne wskazówki, jest H. Tintelnot dzięki swej
pracy o średniowiecznej architekturze Śląska. Aubin
bardzo pochlebnie ocenia dzieło Tintelnota, jako wy-
rosłe rzekomo w prostej linii z badań Freya, co jest—
29 H. A u b i n, Der Beitrag der jungeren schlesi-
schen Kunstgeschichte zur Methodik der Stammesfor-
schung, Z. f. O. nr 4: 1953, s. 480—490.
163
tematyczny winny być omawiane przez specjalistów
różnych dziedzin. Stosownie do charakteru „Roczni-
ków Sztuki Śląskiej" i moich zainteresowań chcę.
tu zająć się bliżej tylko niektórymi, wybranymi arty-
kułami Z.f.O., tymi mianowicie, które dotyczą Śląska
oraz problemów historii sztuki, a z innych — tylko
takimi, które albo odznaczają się szczególnym cięża-
rem gatunkowym, albo z innych względów wydają się
znamienne dla charakteru badań marburskiego Insty-
tutu. •
Zeszyty omawianego kwartalnika mają stałą
przeciętną objętość około 160 stron, pr;:y czym wię-
ksza część zawartości zeszytu drukowana jest petitem.
Omawianych tu pięć roczników obejmuje więc łącznie
blisko trzy tysiące stron bardzo zwartego druku.
Rozumie się, że nie wszystkie pozycje Z.f.O. mają
identyczny ciężar gatunkowy. Treść każdego zeszytu
mieści się w pięciu działach, z których pierwsze trzy
obejmują samodzielne prace naukowe różnej rangi
(I. Aufsdtze, II. Forschungsberichte, III. Mitteilungen),
czwarty poświęcony jest recenzjom, a piąty syste-
matycznej bibloigrafii, prowadzonej według zasady
terytorialnego podziału środkowej Europy. Do obu
ostatnich działów kwartalnika redakcja przywią-
zuje bardzo dużą wagę. Wyraża się to zarówno
ich znaczną objętością, w której mieści się często po
kilkanaście recenzji i średnio ok. 300 pozycji biblio-
graficznych, jak też zakresem zainteresowań recen-
zentów i bibliografów, zajmujących się wszystkimi
ważniejszymi publikacjami o środkowej Europie, nie-
zależnie od tego, czy wydawane są w Niemczech, czy
poza ich granicami. Szczególnie zestawienia biblio-
graficzne, które są przecież jednymi z wielu
tego rodzaju prowadzonymi w N.R.F. — opracowy-
wane są bardzo starannie, wedle planu, który gwa-
rantuje aktualne informowanie o publikacjach doty-
czących wszystkich interesujących Instytut regionów.
Tak więc w roczniku pierwszym H. R i s t e r oma-
wia bibliografię naszych Ziem Zachodnich za lata
1945—5i (746 poz.) oraz bibliografię dotyczącą historii
stosunków polsko-niemieckich za lata 1945—51 (236
poz.). W roku 1953 opublikowano kolejno m. in. bi-
bliografię południowych wybrzeży Bałtyku za lata
1945—51, Pomorza za lata 1945—51, bibliografię badań
pre- i wczesnohistorycznych dziejów Słowian w la-
tach 1945—52. Kolejne roczniki zawierają następujące
opracowania bibliograficzne:
1954 — Bibliografia publikacji dotyczących państw
bałtyckich za lata 1945—52, kontynuacja wydanej
osobno przez H. Ristera bibliografii Śląska, obej-
mująca publikacje z r. 1953, oraz bibliografia terenów
Warmii i Mazur za rok 1952.
1955 — Historia Czech za lata 1945—53, Litwy
1945—53, dalszy ciąg (tj. r. 1953) bibliografii terenów
dawnych Prus wschodnich i zachodnich oraz Ziemi
Lubuskiej za lata 1945—52 i Wielkopolski 1954—55.
1956 — Kontynuacje za r. 1954 bibliografii daw-
nych terenów Prus, Pomorza za lata 1952—55 i państw
bałtyckich za lata 1954—55.
Opracowania bibliograficzne, w większości przy-
gotowywane przez H. Ristera (inni autorzy: E. W e r m-
k e, H. W e i s s) mogą być dla polskiego badacza bar-
dzo przydatne jako szczegółowe informatory o coraz
bardziej rosnących w liczbę publikacjach zachodnio-
niemieckich dotyczących Polski i całej środkowej
Europy.
Mimo wszechstronności zainteresowań stosunkowo
często i dość systematycznie spotykamy na łamach
Z. f. O. pozycje z zakresu historii sztuki. Są to albo
większe rozprawy niemieckich historyków sztuki o pro-
blemach sztuki środkowo-europejskiej, a zwłaszcza jej
stosunku do sztuki niemieckiej, albo recenzje i arty-
kuły polemizujące z pracami z tego zakresu wydany-
•ni w Polsce i C. S. R., albo wreszcie obszerne arty-
kuły informacyjne, przynoszące szczegółowe dane
o stanie badań, odkryciach i publikacjach w okresie
powojennym. Niezależnie od tego w zestawieniach bi-
bliograficznych są oczywiście także gromadzone po-
zycje wydawnicze z zakresu historii sztuki. Poczesne
miejsce historii sztuki w kwartalniku tłumaczy fakt,
iż na liście jego stałych współpracowników znajduje-
my nazwiska znanych historyków sztuki, takich jak
dr G. Grundmann, profesor Uniwersytetu w Hambur-
gu, dr Willy Drost, profesor Uniwersytetu w Tubin-
gen czy dr F. G. Franz — profesor Uniwersytetu
w Mainz.
Sztuka specjalnie nas interesującego Śląska zajmo-
wała dotąd najwięcej miejsca wśród artykułów z za-
kresu historii sztuki. Przyczyniło się do tego poświę-
cenie jednego całego numeru wyłącznie tym właśnie
sprawom. Jest to numer 4 z r. 1953, złożony w hoł-
dzie znanemu historykowi sztuki D. Freyowi w związ-
ku z 70-leciem jego urodzin. D. Frey, przed wojną
wieloletni profesor historii sztuki na uniwersytecie
wrocławskim, ma w Niemczech opinię najwybitniejsze-
go autorytetu w sprawach sztuki śląskiej i tym tłuma-
czy się treść poświęconego mu zeszytu oraz wstępnego
artykułu H. AUBINA o udziale wrocławskiego środo-
wiska historyków sztuki w rozwijaniu metodyki ba-
dań plemiennych20. Aubin szkicuje tu rozwój pro-
blematyki badań nad pojęciem plemienia od ich po-
czątków w XIX w., poprzez fundamentalną pracę
J. N a d 1 e r a, aż do okresu, kiedy nie sprecyzowane
jeszcze pojęcie wprowadzono do historii sztuki. Pier-
wszy uczynił to wrocławski uczony A. Grisebach,
wciągając tym samym ośrodek wrocławski do badań
tego typu. Rozwinął je przede wszystkim D. Frey,
przesuwając jednak punkt ciężkości badań w stro-
nę geografii sztuki, która nadała nowy kierunek
pracom tego ośrodka nad sztuką śląską. Pierwszym
uczniem Freya, który spróbował zastosować jego me-
todyczne wskazówki, jest H. Tintelnot dzięki swej
pracy o średniowiecznej architekturze Śląska. Aubin
bardzo pochlebnie ocenia dzieło Tintelnota, jako wy-
rosłe rzekomo w prostej linii z badań Freya, co jest—
29 H. A u b i n, Der Beitrag der jungeren schlesi-
schen Kunstgeschichte zur Methodik der Stammesfor-
schung, Z. f. O. nr 4: 1953, s. 480—490.