DOI Artikel:
Recenzje i omówienia
DOI Artikel:S[tarzewska], M[aria]: K. Maleczyński, M. Morelowski, A. Ptaszycka, Wrocław, rozwój urbanistyczny, Warszawa 1956, "Budownictwo i Architektura"
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.13592#0230
174
RECENZJE I OMÓWIENIA
ne nie tylko na Śląsku, ale przenoszą się także na
wschodnie i cetnralne tereny Niemiec, a także i do
Szwecji.
Ostatnie fortyfikacje miasto zawdzięcza królowi
pruskiemu Fryderykowi II. Wtedy Ostrów Tumski za-
traca charakter wyspowy i związany zostaje z cało-
ścią fortyfikacji wrocławskich. Opasanie miasta for-
tyfikacjami, które tu trwały do 1807 r., spowodowało,
przy powiększającej się wciąż liczbie ludności, ko-
nieczność zagęszczenia zabudowy i tak charaktery-
styczne, poczynając już od czasów renesansu, budowa-
nie wysokich domów (dom „Pod gryfami" w Rynku).
Efekt tej zabudowy w górę jest raczej ujemny, tracą
na tym starsze budowle zabytkowe.
Trzeci rozdział, opracowany przez Annę Ptaszycką,
rozpoczyna historię miasta cd XIX w. Po zburzeniu
fortyfikacji na rozkaz Napoleona, który nie chciał, by
Wrocław był jeszcze kiedykolwiek fortecą, miasto za-
częło się swobodnie terytorialnie rozszerzać, a zalud-
nienie jego w ciągu XIX w. wzrasta siedmiokrotnie.
Zabudowa miasta jest ściśle związana z przeobra-
żeniami gospodarczymi i społecznymi. Masowy napływ
ludności ze wsi do miasta na skutek wzrostu uprzemy-
słowienia i rozwoju handlu, jest powodem terytorial-
nego zwiększania się Wrocławia. Liberalny i nieplano-
wy charakter zabudowy daje w wyniku efekty raczej
ujemne. Tworzą się duże dysproporcje między źle wy-
posażonymi i źle zabudowanymi dzielnicami uboższy-
mi a bogatymi dzielnicami willowymi.
Sieć dróg kołowych rozwija się w XIX w. w spo-
sób typowy dla tego okresu w większości starych
miast. Ciasny ośrodek historyczny pozostaje na skrzy-
żowaniu głównych tras komunikacji ulicznej, co
utrudnia coraz to bardziej zwiększający się ruch.
Zdawałoby się, że po zniszczeniu fortyfikacji roz-
wój miasta nie będzie już więcej związany z techniką
wojenną. Stało się jednak inaczej. W zamierzeniach
niemieckich Wrocław miał być nie tylko ośrodkiem
produkcji i handlu, ale i ośrodkiem militarnego impe-
rializmu, a w nowej technice wojennej oznaczało to
przede wszystkim ogromną rozbudowę węzła kolejo-
wego. Toteż miasto, które w dawnych czasach było
otoczone fortyfikacjami, fosami, w końcu XIX i w pocz.
XX w. ujęte znów zostaje w pierścień mostów, wia-
duktów i nasypów. Naturalnie ma to większe zna-
czenie dla zewnętrznego wyglądu miasta niż dla
możliwości jego rozwoju terytorialnego, inaczej niż
to miało miejsce przy fortyfikacjach ziemnych.
W początku XX w. Wrocław nabiera nowego roz-
machu w założeniach urbanistycznych. Rozmach ten
„...przy jednoczesnych eksperymentach konstrukcyj-
nych doprowadza we Wrocławiu do stworzenia ze-
społu będącego przedmiotem zainteresowań ówcze-
snego świata budowlanego", (s. 142). Chodzi tu przede
wszystkim o park wystawy z Halą Stulecia, wybudo-
waną w 1913 r. przez Berga, która przez swą ogromną
skalę i prostotę form podkreślających śmiałość kon-
strukcji, w okresie swej budowy była dziełem wybit-
nego postępu techniki.
Dla charakterystyki rozwoju urbanistycznego
Wrocławia z czasów przed wojną typowy jest rozwój
przedmieść. Są to zespoły terenów o zabudowie tylko
częściowo blokowej, a przeważnie szeregowej i luźnej,
z własnymi ośrodkami usług społecznych. W niektó-
rych z nich, jak np. na Sępolnie, ruch kołowy omija
osiedle, a między zabudowaniami przebiegają tylko
drogi lokalne.
Najwięcej uwagi, bo prawie połowę książki po-
święcono części czwartej: współczesnemu Wroc-
ławiowi w okresie 10-lecia i w planie 5-letnim. Omó-
wione tu są zarówno zniszczenia miasta w czasie woj-
ny, jak i osiągnięcia odbudowy, dane statystyczne od-
nośnie mieszkańców, szkół, komunikacji itp. oraz moż-
liwości rozwoju Wrocławia dzięki odzyskaniu wschod-
niego zaplecza przez przyłączenie miasta do Polski.
Nowe projekty urbanistyczne, których realizacja za-
czyna się już na naszych oczach odbywać, zatrzymują
jako motyw centralny, tak charakterystyczny dla
Wrocławia w ciągu wieków motyw rzeki Odry. Nad
jej brzegami lub w otoczeniu skwerów/ nad nią leżą-
cych skupiać się będą najważniejsze budowle zarówno
administracji, jak i nauki i sztuki. Wśród współcze-
snych projektów urbanistycznych widzimy także duże
zwiększenie przestrzeni zielonej w mieście i zrezygno-
wanie z tworzenia osobnego centrum przemysłowego,
które przez konieczny masowy dojazd pracowników
ogromnie utrudniałoby komunikację. Planuje się raczej
stworzenie paru ośrodków przemysłowych otoczonych
dzielnicami mieszkaniowymi.
Reasumując to krótkie omówienie pierwszego wy-
dawnictwa o urbanistyce Wrocławia, zaznaczyć trzeba
jego staranną szatę graficzną, dużą ilość, bo 250 ilu-
stracji, planów, mapek i wykresów, które dają moż-
ność dobrego zorientowania się w historii rozwoju
miasta.
M. S.
RECENZJE I OMÓWIENIA
ne nie tylko na Śląsku, ale przenoszą się także na
wschodnie i cetnralne tereny Niemiec, a także i do
Szwecji.
Ostatnie fortyfikacje miasto zawdzięcza królowi
pruskiemu Fryderykowi II. Wtedy Ostrów Tumski za-
traca charakter wyspowy i związany zostaje z cało-
ścią fortyfikacji wrocławskich. Opasanie miasta for-
tyfikacjami, które tu trwały do 1807 r., spowodowało,
przy powiększającej się wciąż liczbie ludności, ko-
nieczność zagęszczenia zabudowy i tak charaktery-
styczne, poczynając już od czasów renesansu, budowa-
nie wysokich domów (dom „Pod gryfami" w Rynku).
Efekt tej zabudowy w górę jest raczej ujemny, tracą
na tym starsze budowle zabytkowe.
Trzeci rozdział, opracowany przez Annę Ptaszycką,
rozpoczyna historię miasta cd XIX w. Po zburzeniu
fortyfikacji na rozkaz Napoleona, który nie chciał, by
Wrocław był jeszcze kiedykolwiek fortecą, miasto za-
częło się swobodnie terytorialnie rozszerzać, a zalud-
nienie jego w ciągu XIX w. wzrasta siedmiokrotnie.
Zabudowa miasta jest ściśle związana z przeobra-
żeniami gospodarczymi i społecznymi. Masowy napływ
ludności ze wsi do miasta na skutek wzrostu uprzemy-
słowienia i rozwoju handlu, jest powodem terytorial-
nego zwiększania się Wrocławia. Liberalny i nieplano-
wy charakter zabudowy daje w wyniku efekty raczej
ujemne. Tworzą się duże dysproporcje między źle wy-
posażonymi i źle zabudowanymi dzielnicami uboższy-
mi a bogatymi dzielnicami willowymi.
Sieć dróg kołowych rozwija się w XIX w. w spo-
sób typowy dla tego okresu w większości starych
miast. Ciasny ośrodek historyczny pozostaje na skrzy-
żowaniu głównych tras komunikacji ulicznej, co
utrudnia coraz to bardziej zwiększający się ruch.
Zdawałoby się, że po zniszczeniu fortyfikacji roz-
wój miasta nie będzie już więcej związany z techniką
wojenną. Stało się jednak inaczej. W zamierzeniach
niemieckich Wrocław miał być nie tylko ośrodkiem
produkcji i handlu, ale i ośrodkiem militarnego impe-
rializmu, a w nowej technice wojennej oznaczało to
przede wszystkim ogromną rozbudowę węzła kolejo-
wego. Toteż miasto, które w dawnych czasach było
otoczone fortyfikacjami, fosami, w końcu XIX i w pocz.
XX w. ujęte znów zostaje w pierścień mostów, wia-
duktów i nasypów. Naturalnie ma to większe zna-
czenie dla zewnętrznego wyglądu miasta niż dla
możliwości jego rozwoju terytorialnego, inaczej niż
to miało miejsce przy fortyfikacjach ziemnych.
W początku XX w. Wrocław nabiera nowego roz-
machu w założeniach urbanistycznych. Rozmach ten
„...przy jednoczesnych eksperymentach konstrukcyj-
nych doprowadza we Wrocławiu do stworzenia ze-
społu będącego przedmiotem zainteresowań ówcze-
snego świata budowlanego", (s. 142). Chodzi tu przede
wszystkim o park wystawy z Halą Stulecia, wybudo-
waną w 1913 r. przez Berga, która przez swą ogromną
skalę i prostotę form podkreślających śmiałość kon-
strukcji, w okresie swej budowy była dziełem wybit-
nego postępu techniki.
Dla charakterystyki rozwoju urbanistycznego
Wrocławia z czasów przed wojną typowy jest rozwój
przedmieść. Są to zespoły terenów o zabudowie tylko
częściowo blokowej, a przeważnie szeregowej i luźnej,
z własnymi ośrodkami usług społecznych. W niektó-
rych z nich, jak np. na Sępolnie, ruch kołowy omija
osiedle, a między zabudowaniami przebiegają tylko
drogi lokalne.
Najwięcej uwagi, bo prawie połowę książki po-
święcono części czwartej: współczesnemu Wroc-
ławiowi w okresie 10-lecia i w planie 5-letnim. Omó-
wione tu są zarówno zniszczenia miasta w czasie woj-
ny, jak i osiągnięcia odbudowy, dane statystyczne od-
nośnie mieszkańców, szkół, komunikacji itp. oraz moż-
liwości rozwoju Wrocławia dzięki odzyskaniu wschod-
niego zaplecza przez przyłączenie miasta do Polski.
Nowe projekty urbanistyczne, których realizacja za-
czyna się już na naszych oczach odbywać, zatrzymują
jako motyw centralny, tak charakterystyczny dla
Wrocławia w ciągu wieków motyw rzeki Odry. Nad
jej brzegami lub w otoczeniu skwerów/ nad nią leżą-
cych skupiać się będą najważniejsze budowle zarówno
administracji, jak i nauki i sztuki. Wśród współcze-
snych projektów urbanistycznych widzimy także duże
zwiększenie przestrzeni zielonej w mieście i zrezygno-
wanie z tworzenia osobnego centrum przemysłowego,
które przez konieczny masowy dojazd pracowników
ogromnie utrudniałoby komunikację. Planuje się raczej
stworzenie paru ośrodków przemysłowych otoczonych
dzielnicami mieszkaniowymi.
Reasumując to krótkie omówienie pierwszego wy-
dawnictwa o urbanistyce Wrocławia, zaznaczyć trzeba
jego staranną szatę graficzną, dużą ilość, bo 250 ilu-
stracji, planów, mapek i wykresów, które dają moż-
ność dobrego zorientowania się w historii rozwoju
miasta.
M. S.