Muzeum Narodowe <Breslau> [Editor]; Muzeum Śla̜skie <Breslau> [Editor]: Roczniki Sztuki Śląskiej (16.1997)

10

Grażyna Regulska

już w 1526 r.20

Konfiskatą objęte zostały skarbce wszystkich ko-
ściołów i klasztorów Wrocławia, w tym również wypo-
sażenie kaplic i ołtarzy fundowanych przez bractwa
religijne, cechy oraz osoby prywatne. A do topni miej-
skiej, oprócz srebrnych naczyń, trafiły wówczas także
haftowane złotem i srebrem szaty liturgiczne.

Z obowiązku przekazania kosztowności na cele
publiczne zwolnione były prawdopodobnie tylko ko-
ścioły obydwu wrocławskich klasztorów żeńskich - kla-
rysek p.w. Św. Klary i dominikanek p.w. Św. Katarzy-
ny. Skarbiec katediy p.w. Św. Jana Chrzciciela już wcze-
śniej ukryto, a następnie wbrew protestom rady miej-
skiej wywieziono do Nysy. Niestety, pochodzący z tego
czasu opis wyposażenia głównej świątyni diecezji wro-
cławskiej nie ocalał do naszych dni, chociaż wiadomo,
że dokument taki istniał. Pewną część jej dawnych za-
sobów można jednak odtworzyć na podstawie infor-
macji zamieszczonych w innych źródłach. Należą do
nich przede wszystkim akta z posiedzeń kapituły, a w
szczególności publikowane przez Alfreda Sabischa
materiały z lat 1500-154021.

Katedr a p. w. Św. ś w. J a n a Chrzci -
cielą i Wincentego. W protokole z posiedze-
nia kapituły katedralnej w dniu 19 czerwca 1500 r. czy-
tamy: „Et quia multa indies accrescunt ecclesiae cleno-
dia et aliąua descrescunt, et iamdudum commissum est
et conclusum, quod fieri debeat inventarius eorundem
clenodiorum ecclesiae, concluserunt d[omi]ni, quod
adhuc fiat"-2. Sporządzenie inwentarza powierzono
scholastykowi Mikołajowi Tauchanowi oraz kanonikom
Janowi von Reinbaben, Janowi Schottenhoferowi i Ja-
nowi Kittlowi23. Dziś jednak nie wiadomo, jakie kosz-
towne naczynia liturgiczne i ozdoby ołtarzowe znala-
zły się w tym spisie. Ze wzmianek w aktach kapituły
znamy jedynie te przedmioty, które trafiły do katedry
później.

Pierwszy z nich to nowy pacyfikał, sprawiony przez
kanonika legnickiego Mikołaja Steitza jeszcze w 1500 r.24

We wrześniu 1502 r. kustosz Jan Hermanni ofiaro-
wał katedrze pozłacany relikwiarz w kształcie ręki św.
Sebastiana". W październiku tego roku skarbiec po-
większył się o srebrny kielich z daru kanonika Jana
Scheuerleina 26 i pozłacaną figurkę św. Mikołaja, ufun-
dowaną przez kanonika Mikołaja Merbotha27.

Zapewne wspólną fundacją kapituły katedralnej
miała być duża srebrna figura św. Jana Ewangelisty,
której drewniany model przedstawiono na posiedze-
niu 23 grudnia 1502 r. Model uzyskał akceptację, jed-
nak z braku odpowiedniej ilości kruszcu kapituła zmu-
szona była przyjąć propozycję biskupa Rotha (1482-
1506), który obiecał 300 florenów węgierskich na wy-
konanie tej figury, pod warunkiem wszakże, że praca
zlecona zostanie nyskiemu złotnikowi Mikołajowi
Schleupnerowi2".

22 kwietnia 1512 r. katedra pozyskała srebrny, czę-
ściowo pozłacany pacyfikał, któiy ozdobiony był licz-
nymi kamieniami szlachetnymi i ważył 2 grzywny. Na
jego awersie znajdował się pojemnik na relikwie przy-

kryty okrągłym kryształem, a na rewersie - grawero-
wana grupa Ukrzyżowania z Marią i św. Janem Ewan-
gelistą29.

24 stycznia 1513 r. do skarbca katedralnego przy-
był inny srebrny pacyfikał. Kształtem zbliżony do czte-
roliścia, miał na przodzie przeszklony pojemnik na re-
likwie, który otaczały cztery duże kamienie szlachetne.
Środek odwrotnej strony pacyfikału zajmowała okrągła
plakietka z masy perłowej przedstawiająca Marię z Dzie-
ciątkiem, a pozostałe pola ozdobione były wizerunka-
mi czterech Ewangelistów30. Na posiedzeniu kapituły
w dniu 28 stycznia tego roku kanonik Jan Scheuerlein
przedstawił ufundowany przez siebie srebrny, częścio-
wo pozłacany relikwiarz w kształcie ręki św. Jana Chrzci-
ciela31. Relikwiarz ten, wykonany przez złotnika wro-
cławskiego Oswalda Rothego (1503-1522), jest jednym
z nielicznych gotyckich wyrobów złotniczych, jakie
zachowały się do dziś w skarbcu katedralnym.

W roku 1513 katedra otrzymała jeszcze jeden cen-
ny dar. Była nim zapisana w testamencie przez kanoni-
ka Augustyna Kasenprotha z Ołomuńca „patera aurea,
quod videbatur antiąuis numismatibus aureis inclusis
optime elaborata, habens in medio caput sancti Joan-
nis, quod potuit removeri"32. Ważące 4 grzywny naczy-
nie pragnął odkupić od kapituły biskup Turzo (1506-
1520), proponując sumę 600 florenów i zobowiązanie,
że sprawi w zamian inne „clenodium satis pretiosum"33.
A kiedy później augsburski dom bankowy Fuggerów
wystąpił z ofertą zakupu czary, kapituła zażądała 1000
florenów, kierując się przy wycenie nie tylko wagą zło-
ta użytego do jej wykonania, lecz także wartością owych
starożytnych monet, którymi była ozdobiona3'1. Z nie-
znanych powodów czara nie została wówczas sprze-
dana. Jeszcze w 1524 r. znajdowała się w skarbcu kate-
dralnym, zanim na polecenie biskupa Jakuba Salzy
(1520-1539) wywieziono ją do Nysy3\

2 kwietnia 1516 r. zmarł kanonik Scheuerlein, fun-
dator wspomnianego wyżej srebrnego kielicha oraz
relikwiarza w kształcie ręki św. Jana Chrzciciela. W
sporządzonym przed śmiercią testamencie zapisał ka-
tedrze jeszcze pozłacany kielich i parę pozłacanych
ampułek36. W lipcu tego roku do skarbca przybył po-
złacany kielich z daru archidiakona Macieja Kolbego37,
a w grudniu katedra otrzymała od kanonika Apicjusza
Colo pozłacany kielich z pateną, parę również pozła-
canych ampułek oraz duży okrągły pacyfikał ze srebra,
częściowo pozłacany i ozdobiony różnokolorowymi
kamieniami szlachetnymi38.

Na posiedzeniu w dniu 6 marca 1517 r. egzekutorzy
testamentu zmarłego scholastyka Hieronima Schwoff-
heima przekazali kapitule ufundowaną przez niego do
katedry figurkę św. Jakuba „ex gagate nigro elabora-
tam et tabernaculo argenteo complexam"39. W paździer-
niku 1517 r. kanonik Jan Kittel zapisał katedrze grubo
pozłacany kielich z pateną, dwie srebrne ampułki i srebr-
ną figurkę Marii z Dzieciątkiem, której cokół ozdobio-
ny był dużym kiyształem oraz grawerowanymi przed-
stawieniami św. Erazma i św. Hieronima'". W listopa-
dzie tego samego roku do skarbca katedralnego przy-
był srebrny kielich ważący 2 grzywny i srebrny pacyfi-