Muzeum Narodowe <Breslau> [Hrsg.]; Muzeum Śla̜skie <Breslau> [Hrsg.]: Roczniki Sztuki Śląskiej (16.1997)

ECEN2JE I OMÓWIENI

^NER SACHS (Wrocław)

Th

°*nas Myrtek. Leben und Werk, wyd. Erich Fitza, Munchen 1990, 66 s., 53 il. czarno-białe, seria ..Silesia- 36

XI1935 r w A Z"614' uroclzonV 28 Xii 1888 r. w Bytomiu, zmarły 5 rzystała wkrótce propaganda faszystowska. Z punktu widzenia psy
ta Bednorza enJ na'eż;il - obok Theodora von Gosena i Rober- chologii i techniki propagandowej zwraca przy tym uwagę fakt, że -
W., a 0Drarv™7„ f ^I^kitniejszych rzeźbiarzy śląskich 1 pol. XX inaczej niż w opracowaniu Fitzy - reprodukowano w okresie hitle-
rowskim wyłącznie widok frontalny samej postaci żołnierza, bez co-

istotnvm ,nie m«nografii jego życia i twórczości było od dawna
'Wn Postulatem bada—-

nym badaniom' ™ oac'awczym. Lukę tę dzięki kilkuletnim żmud- kołu, potęgując w ten sposób wrażenie bezlitosnej, „zdeterminowa-
no nr % ■»m ^P1^11'' Erie'1 Fitza, którego publikacja ukazała się nej", depczącej wszystko siły.

2 iednSerii Si'esia "fundacji Stiftung Kulturwerk Schlesien. W oczach zleceniodawców-militarystów pomnik wróci:

- ----uuiŁuijg AuiiuiwcilL JUilcaicil. w uc/utcii ^iccciiiouawcuw-iiiuiiaiysiow pouilllK wrocławski

2:1 'ego trud' Str°n^ autorowi należy się jak największa wdzięczność należał do najbardziej udanych, chętnie i wielokrotnie omawiano
^bitnego śl- sk^"8'^' ^

iż - podobnie jak w przypadku go i fotografowano, sprowadzając jego znaczenie ideowe do treści
Sfafia lat; w . lego 8ranka Brunona Schmiałka - pierwsza mono- odpowiadających hasłom propagandowym. Jedyne w tym czasie na
c'2ietem ni .'t''^^0 lePrezentanta sztuki śląskiej w 1 poi. XX w. jest Śląsku pomniki upamiętniające poległych podczas I wojny świato-
C2asowym br ik?11 'L^° krewne8°. świadczy wymownie o dotych- wej, które miały wymowę antymilitarystyczną, to rzeźba matki opła-
źVcia kulnjrai " 2ainteresowania or:'Z ° niechęci wobec objawów -kującej poległego syna - dłuta Cirilla dell'Antonio - dla Cieplic oraz
nistoryków ,.'XH° tC^° newralgicznego okresu wśród zawodowych Chrystus Boleściwy Theodora von Gosen dla kościoła Św. Bernardy-
cnie Pierws-^1^'' Dz'^ki wysiłkom Ericlia Fitzy dysponujemy obe- na we Wrocławiu. Fakt, iż Thomas Myrtek, który przecież potrafił
ai'ty.sty. ,lu|(^m synIe,ycznie ujętym opracowaniem twórczości tego wyrazić piękno w bardzo szlachetnych formach (np. figura atletki
°eitvrei bibli °P 'e^° życie, zestawił we wzorowy sposób jego dla Stadionu Olimpijskiego we Wrocławiu lub niektóre popiersia por-
anił się w OJ>^ a prof. Hubertus Lossow, berliński historyk sztuki, tretowe) i któremu zawdzięczamy maski pośmiertne najwybitniej-
taczej dubl v" °'m ;"^ kU'e' 'tt(5ry ie<Jnak w warstwie faktograficznej szych przedstawicieli elity intelektualnej Śląska w 1 poł. XX w., Carla
mu na inii ; xj narracię Fitzy, przybliżyć fenomen artystyczny, jakie- Hauptmanna i Otto Muellera, stworzył wbrew swoim przekonaniom
Choć omas Myrtek. (przynajmniej artystycznym) taki właśnie pomnik wrocławskiego gre-
^niem n-i°d JWWna r>ul,'ikacia lesI bezsprzecznie ważnym wyda- nadiera, uwidacznia, jak silna była wówczas zależność artysty, zwlasz-
^iałal artysta'°dZC ^° g'ębokie8° poznania epoki, w której żył i cza twórcy rzeźb monumentalnych, od zleceń (ze względu na kosz-
K<>rV ''mitowi tQ ,ednak fakt' iz Fitza Pisze o swoim krewnym, z ty materiałowe i wykonawcze) oraz jak niska w związku z tym goto-
wi przybliż PO'e |x,znawc2e Zf względu na wybór źródeł. Po- wość obrony własnej osobowości twórczej i przekonań.
tów współcz enia Sylwetki artystY za pomocą wybranych ftagmen- Przypadek Thomasa Myrtka nie jest odosobniony: Theodor von
Str°n? apoteoSne' mU kry,yki sz,uki sam przez się musi zmierzać w Gosen np. wygłosił w obliczu zagrożenia narodowosocjalistycznego
' aWan8ardo°fr Tilomas Myrtek nie był artystą na tyle nowatorskim „mądrą" (w domyśle powojennych sprawozdawców - antyfaszystow-
2°stały wi W m' by wokół siebie rozpalić polemiki estetyczne, po- ską) mowę, aby później najspokojniej stworzyć popiersie Fiihrera
"V. których Pl/ydlylne- a w sumie mało treściwe, zdawkowe oce- dla Auli Leopoldina, a wzmiankowany już Cirillo deli Antonio wyko-
recenzentówmOŻe docZckać się prawie każdy artysta od lokalnych nał nie tylko medale w duchu faszystowskim, lecz także dębowe
''■zy o >] '*>lasowy<-h. popiersie Hitlera do hallu wejściowego w gmachu Sądu we Wrocła-
Wa % bardzo*!1 U ' occnianiu zachowanej spuścizny twórcy nasu- wiu.

'e§° Portreió° mteresufecy wniosek: jeszcze dziś przekonuje wiele Już łych kilka przykładów, których liczbę można by mnożyć,

a Zwłaszcz.,°W' akt<nv (nr kat. 26. 31. 33, 35, 39, 59, 67, 85, 86, 113). pokazuje, jakim złożonym problemem badawczym jest sztuka okre-

^toniczne P°picrsie tancerki Mai Lex, natomiast jego rzeźby archi- su międzywojennego na Śląsku. Korzyści z uzyskania prawidłowego

*mu lub sp0r.W W?8,U Zdradzają przemożne wpływy ekspresjoni- obrazu tworzenia, stosowania i wykorzystywania sztuki, a także spo-

W sPosóh, ocz n'C'poradn°s*ć- Wysoka ocena właśnie tych ostatnich sobów zachowania zarówno jednostek, jak i mas, byłoby ogromne,

UWanJnkowt/yWiSly uzaIeznl°na była i jest od pozaartystycznycli gdyż doprowadzić mogą do lepszego i głębszego zrozumienia tego

Nad w' Wczesnej i obecnej propagandy. tak tragicznego dla Śląska i Europy okresu. Pełnego obrazu sztuki 1

PrZez Fitz., V'7' Symp,oma'yczna pod tym względem jest podana poł. XX w. na Śląsku nie uzyska się jednak za pomocą negowania,

mi<?e MeLrt* Mvnck zamierzał pierwotnie uczcić pa- przerysowywania albo apoteozowania niektórych zjawisk czy oso-

^"adierów' wT ' Wo,nie światowej żołnierzy i oficerów 11 pułku nowości twórczych lub wyłącznego obracania się w zaklętym kręgu

iednak an , oc,awia symboliczną rzeźba Pomysł ten nie znała- elit wrocławskiej Kunstakademie. Pierwszym krokiem, warunkiem

,ll0claWcą bvł° 3 e[eksea> końcowym zmagań artysty ze zlecę- podstawowym do spełnienia tego palącego i ważnego postulatu ba-

'0staWia J° S'alua kroczącego żołnierza, którego wygląd nie po- dawczego, są dobrze opracowane monografie poszczególnych arty-

Zy' PoslusJ WątPliwo«ci. że będzie on karnie ^Tkony^ać roz- stów. Za to, że Erich Fitza podjął się tego dzieła - mimo bardzo

Hg° d°sięRnii7 m°rdoWa«f. Palie. grabić, aż do momentu, gdy i niesprzyjających warunków - w stosunku do Thomasa Myrtka, jed-

Podsycani^ „ W ten Sposób ponlnik wspaniale nadawał się nego z najwybitniejszych rzeźbiarzy śląskicli 1 pol. XX w., nauka

astrojow militarystycznvch. z czego skwapliwie sko- powinna być mu wdzięczna.