Muzeum Narodowe <Breslau> [Hrsg.]; Muzeum Śla̜skie <Breslau> [Hrsg.]: Roczniki Sztuki Śląskiej (16.1997)

JERZY ILKOSZ (Wrocław)

"SCHLESISCHER BUND FUR HEIMATSCHUTZ- I WYSTAWA SZTUKI CMENTARNEJ1

Pierwszej dekadzie wieku XX, gdy Hermann Mu- tuiy. O jej kształcie decydowały również ekspozycje

ZasadS WlaZ 2 "^eutscher Werkbund» wprowadzili nowe wydarzenia ulotne, po których zachował się ślad w

w«cze WS^ Pracy artysty z przemysłem, centrum no- postaci fotografii, opisów i omówień w ówczesnych

Nieny aic'lite^tury ' urbanistyki przeniosło się do czasopismach. Te historyczne teksty i przedstawienia

dujyr--fC t0 czas> kiedy toczyły się dyskusje decy- ukazują dramatyzm walki i determinację twórców StO-
jąCe O KS7t-jl^i„_____ .... ..... -

°raz ich rc [ nowoczesnej architektury i sztuki jących na gruncie reform.

cioleciach 1 W S^0'ecZe"stwie w następnych dziesię- Oprócz Poelziga i Berga w organizowaniu wy.sta-
kierunki ' Alt^stycZne ' ideowe polemiki wytyczyły wy brali udział m. in. Gerhart Hauptmann, Max Rein-

nizrnu ^°ZWo'u 32 do obecnych czasów postmoder- hard, Paul Nielsen, Paul Schmitthenner, a także wielu

rerbrrny Pozyskania zwolenników artystycznej wówczas młodych architektów i artystów, których głów-

bardzo - °lzystywano w sposób zorganizowany i na działalność zawodowa przypadła na lata po I woj-

PagandSZer ~ Wrecz totalny - wszelkie środki pro- nie światowej. Takimi młodymi zwolennikami nowo-

Ąrt ' czesności jeszcze przed I wojną światową byli dwaj

S2ybko i nC S10c'0wi's'<0 Wrocławia stosunkowo wrocławscy architekci - Theo Effenberger', członek i

k' ' PoniunC ° Ł'° sPor"w ° kształt przyszłej sztu- animator wielu stowarzyszeń ponadregionalnych, jak

stWa wi ■ ■} °Poru konserwatywnej części spoleczeń- np. «Deutscher Werkbund», a także późniejszy współ-
To

baśnie n ^ L- W ^ w rozwc*j nowoczesności. organizator słynnej wystawy Wohnung und Werkraum

ty Ważne I U Przeci 1 wojną światową powsta- (1929), oraz Fritz Behrendt", architekt miasta Wrocła-

UcZelni 2 arcnitektoniczne, a na wrocławskiej wia w latach 1929-1934. Obaj wraz z Johannesem Erbe,

*Genia ^stycznej zaczęto reformować sposób kszta- architektem ogrodów i nadinspektorem miejskich cmen-

S2tuki okr C° Pozwo^° dzisiejszym historykom tarzy, byli głównymi projektantami ekspozycji sztuki

sem"2 m ^ szkołę jako „Bauhaus przed Bauhau- cmentarnej zorganizowanej przez «Schlesischer Bund

ska artv Wi°na 113 nmvoczcsność część środowi- fiir Heimatschutz» w ramach Wystawy Stulecia.

wy^itnyc^Ł2ne80 Wroc'awia skupiła się wokół dwóch Wystawa Sztuki Cmentarnej we Wrocławiu była

Hansa poej.°'SO':>OWości: dyrektora Akademii Sztuki, jedna z pierwszych tego typu po zorganizowanej w

twórcy |. ' arcnitekta miasta. Maxa Berga. Ci dwaj 1910 r. w Berlinie'1. Ukazała ponadto wyraźnie, że w

'flanifesta^" głównymi inicjatorami wielu wystaw oraz pierwszej dekadzie wieku XX w walce o reformy i no-

^■'ocl-iwju ' n°WOCZesnycn poglądów artystycznych we woczesność wszelkie przejawy działalności, które mo-

Wysta ' m Wyslawy Stulecia w 1913 r.3 gły mieć związek ze sztuką, były wykorzystywane do

ekspozv < • 3 .'ecia składała się z wielu oddzielnych propagowania nowych prądów. Pojęcie dzieła sztuki

staWa o ,l( (jUZ imfIVZ towarzyszących, takich jak: wy- miało szeroki zakres, a artyści kreowali dzieło totalne

,(-'ktury ^K °W nistorycznych, wystawa sztuki i archi- nie bez wpływu Wagnerowskiej idei „Gesamtkunstwer-

kowych ^. noW(>c^c*snyc-h założeń ogrodowo-par- kti". Wrocławska wystawa była też świadectwem zna-

nadto odh°'e osiedli w typie „miasto-ogród". Po- czenia i zaangażowania związków oraz stowarzyszeń

' Parateat V*a^Slę koncerty, przedstawienia teatralne twórczych. Rola niektórych z nich w tym względzie

nie setne' ^ ProSramowe hasło tej wystawy, uczczę- wciąż nic jest doceniana lub leż pomija się ją z uwagi

nad Nan I,<K/nicy 2wycięstwa sprzymierzonych wojsk na powiązania z nazizmem w latach trzydziestych7.

Gównie w^i!^"1' Znalazło swoje odzwierciedlenie Jedną z takich organizacji był utworzony w 1904 r.

tyczna WV L Spozycii zatytułowanej Wystawa Histo- w Dreźnie -Deutscher Bund fur Heimatschutz», stówa-

s2ość pr()|^S!aW:1 Stulecia zogniskowała również więk- rzyszenie, które we współpracy z założonym również

lia 0 no\V emÓW' w°kól których rozgrywała się bata- w Dreźnie przez Ferdynanda Avenariusa «Durerbun-

nie) Pozost! ,'S/'Ukę' Juź choćby budowlami, jakie po dem« upominało się o ochronę rodzimego krajobrazu

storycznei • p~ Ha'ą Stulecia- Pawilonem Wystawy Hi- kulturowego, zwłaszcza wiejskiego, ochronę zabytków

' ' Per8°lą, zapisała się w historii architek- i rodzimej przyrody. Głównym animatorem -Deutscher