Muzeum Narodowe <Breslau> [Hrsg.]; Muzeum Śla̜skie <Breslau> [Hrsg.]: Roczniki Sztuki Śląskiej (16.1997)

38

Maria Starzewska

27. Dzbanek i filiżanka, porcelana, Moabit, ok. 1848. Własność pry-
watna. Fot. E. Witecki

się także, prawdopodobnie unikatowy, katalog-cennik
fabryki Tielscha z 1856 r.53 Dzięki niemu oraz na pod-
stawie zachowanych wyrobów można analizować pro-
dukcję wałbrzyskiej porcelany, kontakty z ościennymi
fabrykami, a także i występujące odrębności. Sposób
bowiem przenikania wzajemnych wpływów w tej dzie-
dzinie ceramiki, nie tylko zresztą na Śląsku, ma odmien-
ny od dotychczasowego charakter. Oprócz przenosze-
nia wzorów przez fachowców z wcześniej już rozwi-
niętych zakładów, nowe formy dostępne były także

przez eksponowanie ich na międzynarodowych wysta-
wach, a zwłaszcza dzięki wydawaniu, w celach rekla-
mowych, bogato ilustrowanych cenników. Właśnie na
podstawie cennika Tielscha można stwierdzić, mimo
że raz tylko pojawia się w nim określenie formy jako
miśnieńskiej, iż wpływ tej manufaktury, bogactwo jej
rokokowej plastyki, wyraźnie rysuje się w wyrobach
Tielscha, tak zresztą jak wielu innych wytwórni porce-
lany, nie tylko na Śląsku. Na zjawisko to zwrócił uwagę
J. Tomaszewski154 posługując się przykładem wykona-
nego w fabryce Tielscha koszyczka na owoce (obecnie
w Muzeum Narodowym w Warszawie). Koszyczki ta-
kie produkowano w Miśni w wieku XVIII w rozma-
itych, nieznacznie się różniących odmianach i jedną z
tych odmian skopiowano w Wałbrzychu. Cennik Tiel-
scha wskazuje na jeszcze jedno, tym razem bezpośre-
dnie źródło wpływów - na fabrykę J.A. Schumanna,
założoną w Moabicie pod Berlinem w 1835 r.5S Fakt ten
znalazł pełne potwierdzenie w opublikowanym ostat-
nio pierwszym katalogu wyrobów fabryki Schuman-
na^'. Przeprowadzona w nim przez G. Klosego po raz
pieiwszy analiza oryginalnych wyrobów omawianych
fabryk, jak i przedstawianych w cennikach Schumanna
z lat 1851 i 1852 r. oraz Tielscha z 1856 r., dokumentuje
wpływ, jaki produkcja moabickiej fabryki wywarła na
wałbrzyskie zakłady ^ Identyczność niektórych form i
dekoracji w różnych rodzajach przedmiotów jest wy-
raźna, m.in. typowym przykładem może być wybrany
przez Klosego serwis do kawy z wytwórni Schumanna,
dekorowany na krawędziach naczyń ornamentem pla-
stycznym, datowany na lata po 1844w. Jego odpowie-

28. Filiżanka, porcelana, Tielsch, ok. 1850. Muzeum Narodowe we
Wrocławiu, MNWr. 1-1906. Fot. E. Witecki

dnik znajduje się w katalogu Tielscha z 1856 r. i okre-
ślony jest jako „Moabit Form mit baroąue Rand". Klo-
se59 zwraca też uwagę na większą rozmaitość form na-
czyń użytkowych w katalogu Tielscha, tak np. różnych
rodzajów talerzy i pater jest w katalogu Schumanna 15,
a aż 33 u Tielscha, zaś wyjątkowo dużo (80) rozma-
itych form filiżanek. Mimo wielu wspólnych form sto-
sowanych w Wałbrzychu i Moabicie (a szerzej biorąc -
w Prusach, bo wzorowano się także na Królewskiej
Manufakturze w Berlinie) widoczna jest pewna odręb-