Muzeum Narodowe <Breslau> [Hrsg.]; Muzeum Śla̜skie <Breslau> [Hrsg.]: Roczniki Sztuki Śląskiej (16.1997)

ARKADIUSZ DOBRZYNIECKI (Wrocław)

MISTRZ I.W. I PROBLEM
TZW. WARSZTATU CHOJNOWSKIEGO

Badania nad kamienną rzeźba renesansowa na Ślą- Zaproponowana koncepcja Warsztatu Chojnowskie-

sku nie tylko dalekie są od zakończenia, ale nawet nie go pomimo upływu czasu nie doczekała się krytyczne-

objęto nimi wszystkich zachowanych obiektów1. Nie- go czy bardziej wnikliwego opracowania. Podkreślić

dawno minęło ćwierć wieku od opublikowania dwóch należy, że jedyną podstawą do połączenia dzieł i roz-

podstawowych prac Janusza Kęblowskiego omawiają- ważania form organizacji warsztatu była analiza styli-

cych śląską rzeźbę sepulkralną i architektoniczną pierw- styczna i ideowa zabytków. Ta śmiała hipoteza ba-

szego sześćdziesięciolecia wieku XVI2. Wydaje się więc, dawcza została przyjęta przez Mieczysława Zlata' i za-

że upłynął wystarczająco długi czas, aby podjąć próbę akceptowana przez Jana Harasimowicza, który znacz-

weryfikacji i niezbędnych przewartościowań niektórych nie rozszerzył zbiór dzieł sztuki nagrobnej przypisywa-

dotychczasowych poglądów. W ramach prezentowa- nej warsztatowi8.

nego tu artykułu chciałbym przeprowadzić analizę dziel Wątpliwości dotyczące wykreowanego w ten spo-
Przypisanych kamieniarzowi określonemu jako Mistrz sób warsztatu są różnorodne. Już sam autor hipotezy
I.W. na tle działalności grupy rzeźbiarzy nazwanej War- zauważył, że dzieła chojnowskie i legnickie znacznie
sztatem Chojnowskim. odbiegają od pozostałych: inna jest koncepcja organi-
Termin „Warsztat Chojnowski" wprowadzony zo- zacji fasad, znaczna jest także różnica poziomu arty-
sta! do literatury przez Kęblowskiego3 dla określenia stycznego9. Choć więc pewne odmienności traktować
Pracującej na Śląsku w latach 1544-1563 grupy rzeźbią- moglibyśmy jako naturalne w grupie pracującej przez
rzy i kamieniarzy miejscowego pochodzenia. Posługu- prawie dwa dziesięciolecia w zmiennym składzie, to
jacy się zbarbaryzowanymi formami renesansu włoskie- jednak brak zbieżności warsztatowej i ideowej między
go warsztat miałby być zorganizowany na podobień- zabytkami w Chojnowie i Legnicy a pozostałymi kaze
«wo „strzechy kamieniarsko-dekoratorskiej, wykonu- widzieć opracowujące je zespoły ludzi jako osobne,
jacej prace dla różnych architektów"4. Czynnikiem łączą- Możliwe było natomiast przenikanie cech jednego
cym grupę podlegającą ciągłym fluktuacjom personal- warsztatu do drugiego dzięki obopólnej znajomości do-
nym, w znacznie mniejszym stopniu niż ..pokrewień- robku artystycznego, jak i przez wymianę rzeźbiarzy,
stwo stylowe" miałaby być „wspólna problematyka ar- Istotnym a nie zbadanym problemem jest analiza
tystyczna" - koncepcja „dekoracyjnego rozwiązania fa- dzieł pod kątem rozpoznania cech charakterystycznych
sady", polegająca na organizowaniu całej fasady z tych dla poszczególnych kamieniarzy. Nie można w tym
samych elementów. W takim przypadku „wyodrębnię- przypadku zadowolić się ogólnikowym stwierdzeniem
nie i zaakcentowanie portalu następowało na drodze warsztatowej metody pracy, ponieważ w obrębie jed-
Plastycznego natężenia form, a nie wprowadzenia form nego zabytku istnieją fragmenty nie tylko znacznie róż-
2 gruntu odmiennych"5. Efektem działania zespołu są, niące się poziomem wykonania, ale przede wszystkim
^dług Kęblowskiego, zabytki rzeźby dekoracyjnej na odmienne stylistycznie. Szczególnie widoczne jest to w
-sadach: domu Schrama (1544) i zamku (1546-1547) obu dziełach chojnowskich. Górna część zamkowego
w Chojnowie, domu Bitschena w Legnicy (1550-1555), portalu wykonana jest nieporównanie sprawniej niż
a także dekoracja rzeźbiarska zamku w Płakowicach dolna. W kamienicy Schrama „czysto" odkutym deko-
(1^5-1563) portal zamku w Kostrzynie (1560) i wy- racjom pilastrów przeciwstawiają się naiwnie ludowe
kusz domu przy Rynku nr 8 w Lwówku Śląskim (1562). w swym opracowaniu kapitele. Brama zamku płako-
W grupie anonimowych rzeźbiarzy wspomniany ba- wickiego nie wykazuje tego typu zróżnicowań i jest
dacz wyróżnił i bliżej scharakteryzował dwóch, którzy dziełem warsztatowo jednolitym. Nie wydaje się, aby
Posiedli umiejętność samodzielnego wykonywania rzeźb warsztat-strzecha mógł tworzyć oprócz prac ,ednorod-
fi8uralnych. Indywidualności te określone zostały nych i takie, których poszczególne części zasadniczo
umownymi nazwami- Mistrz IW i Mistrz Nagrobka się różnią. Choć więc zagadnienie to wymaga dalszych,
Konrada Nimitza Związano z nimi cały szereg dzieł szczegółowych badań, już obecnie można wskazać na
^źbiarskich, głównie sepulkralnych". ' problematyczność łączenia w ramach jednego warszta-