Muzeum Narodowe <Breslau> [Hrsg.]; Muzeum Śla̜skie <Breslau> [Hrsg.]: Roczniki Sztuki Śląskiej (16.1997)

176

Jerzy Ilkosz

1-■ 1 ] 1 -2--—*x

tu

1

3. Projekt Pawilonu Sztuki Cmentarnej, Fritz Behrendt, 5 lutego 1913, rzut. Archiwum Budowlane Miasta Wrocławia (obecnie Muzeum
Architektury we Wrocławiu)

nież w twórczości Maxa Berga w jego pierwszych rea-
lizacjach wrocławskich, jak np. łaźnia miejska przy ul.
M. Skłoclowskiej-Curie 1 czy ukształtowanie wejścia
głównego do szpitala położniczego (Saugligsheim) przy
ul. Wrońskiego.

Drewniany kościółek ze Starego Koźla ustawiony
w Parku Szczytnickim był więc nie tylko malowniczym
elementem Wystawy Sztuki Cmentarnej, był także sym-
bolem tradycji, do której - jak apelowano - powinna
się odwoływać młoda nowoczesna architektura Śląska.
Nie bez znaczenia byl fakt, że jego wystrój plastyczny
mieli wykonać uczniowie wrocławskiej Akademii Sztuki
pod kierunkiem samego jej dyrektora, Hansa Poelziga.
Obowiązki, jakie wówczas spoczywały na Poelzigu z
racji przygotowywania projektów Wystawy Stulecia, nie
pozwoliły mu jednak na kierowanie tymi pracami. Osta-
tecznie nadzór powierzono Fryderykowi Pautschowi23,
wówczas profesorowi Akademii wrocławskiej, a po I
wojnie światowej - Akademii krakowskiej.

W październiku 1912 roku były już gotowe projekty
Wystawy Sztuki Cmentarnej, które zostały publicznie
pokazane w sali «Gesellschaft fur vaterlandische Kultur»24.
W grudniu tegoż roku koncepcję wystawy oraz projekty
pawilonu wystawowego zaprezentowano w lokalnych
gazetach: w „Schlesische Zeitung" i „Breslauer Zeitung"25.
Na początku roku 1913 przystąpiono do ustawiania
uprzednio zdemontowanego kościółka oraz do budowy
pawilonu wystawowego, projektu Fritza Behrendta; w
marcu prace były na ukończeniu.

Na wystawę Sztuki Cmentarnej przeznaczono część
Parku Szczytnickiego zwaną wówczas Góperthain (na
północny wschód od Hali Stulecia). Eksponaty rozmie-
szczono na otwartym terenie wzdłuż alei zaprojekto-
wanych przez Johannesa Erbe oraz na wzorcowym
cmentarzu wiejskim zaprojektowanym przez Theo Ef-
fenbergera, usytuowanym przed kościółkiem, a także
w pawilonie wystawowym.

Wystawa została rozplanowana niesymetrycznie po
północnej stronie alei Dąbskiej (Dórnerdamm) na
dwóch przylegających do siebie obszarach: część za-
chodnią przeznaczono dla drewnianego kościółka oraz
wzorcowego wiejskiego cmentarza, część wschodnia,
znacznie większa, obejmowała teren wzdłuż osi wy-
znaczonej przez główną aleję, która ciągnęła się w kie-
runku północnym od opracowanego architektonicznie
wejścia głównego do pawilonu wystawowego. Po obu
stronach wysadzanej żywopłotem i małymi krzewami
alei głównej usytuowano kwatery z krzyżami i nagrob-
kami, przecinane nieregularnymi alejkami bocznymi-
Całość tego założenia parkowego zamykał pawilon
Fritza Behrendta. Teren pomiędzy pawilonem a ko-
ściółkiem przeznaczony był na eksponaty historyczne-
Wzorcowy cmentarz wiejski zaprojektowano na planie
czworoboku zbliżonego do kwadratu, który mieścił
dwie obszerne prostokątne kwatery.

Pawilon wystawowy - na planie prostokąta (z
otwartym dziedzińcem od frontu i drugim, zamknie'
tym kolumnadą, od tyłu), ograniczonego po bokach
dwoma ryzalitowymi aneksami - był konstrukcją drew-
nianą obitą płótnem impregnowanym zaprawą. Pozbaj
wionę ozdób elewacje podzielone zostały za pomoc*!
pasa okien, obiegającego pawilon i aneksy w ich gófj
nej części. Wejście frontowe flankowały dwie gipsoWe
rzeźby przedstawiające postacie kobiet, które wykona'
no według projektu berlińskiego artysty, Martina Mul'
lera27. Brak dekoracji, duże płaszczyzny ścian i addyj
tywnie rozczłonkowane proste bryły - pawilonu, lataf
ni i aneksów - czyniły budowlę surową i prostą. Z2J
stosowanie pasa okien obiegającego elewacje oraz nie'
znacznego gzymsu wieńczącego podkreślało podziały
poziome.

Wnętrze pawilonu składało się z centralnej prze'
strzeni, oświetlonej światłem górnym przez szklao)
dach, w której znajdowało się 16 urn z brązu na tle