DOI Artikel:
Miscellanea
DOI Artikel:Staniszewska, Wiesława: Wrocławska działalność Oskara Schlemmera w świetle opinii współczesnej prasy i jego własnych zapisków
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.13593#0192
188
Wiesława Staniszewska
9. Oskar Schlemmer, Bauhaustreppe, olej, płótno, 1932
Kiinstler in und aus Schlesien w „Breslauer Neueste
Nachrichten"33.
Tymczasem coraz częściej pojawiają się sygnały o
zamknięciu Akademii. W sytuacji niepewności i zagro-
żenia bytu uczelni miejscowy oddział «Kunstlerbundu»
(którego Schlemmer jest w tym czasie przewodniczą-
cym) organizuje z początkiem 1932 r. wspólną z Aka-
demią wystawę. We wprowadzeniu do katalogu Schlem-
mer zamieszcza wypowiedź mającą charakter mowy
obrończej i pożegnalnej zarazem. „Schlesische Zeitung",
która relacjonuje tę wystawę, atakuje go za pogoń za
formą, odduchowienie postaci, określanych jako ma-
nekiny, zaś liniom i formom przypisuje znaczenie wy-
łącznie techniczne. Wraz z Baumeistrem i Molzahnem
zalicza go do grupy „zmierzających w ślepy zaułek pro-
pagatorów technicyzacji i racjonalizacji świata"34.
O przetrwanie Akademii walczy w Berlinie Moll, zaś
walkę tę wspiera na miejscowym gruncie «Gesellschąft
fur Kunstfreuncle» organizując otwarte zebranie prote-
stacyjne przeciw zamknięciu uczelni35. Także nieliczne
głosy prasy lokalnej (do końca życzliwej Akademii „Schle-
sische Volkszeitung", która zamieszcza sprawozdanie z
tego zebrania36) i centralnej („Deutsche Allgemeine Zei-
tung")37 nawołują do jej utrzymania. Jednocześnie też
rozpoczyna się firmowana głównie przez naroclowoso-
cjalistyczną „Schlesische Tageszeitung" niewybredna w
formie nagonka na środowisko wykładowców Akade-
mii, sprowadzająca się głównie do posądzeń o pocho-
dzenie żydowskie. Nie omija ona także Schlemmera38.
W atmosferze owej nagonki i oszczerstw dochodzi do
zamknięcia Akademii, przy czym jako oficjalny powód
podaje się względy oszczędnościowe. Z końcem roku
1933 po raz ostatni we Wrocławiu prace Schlemmera
trafiają na wystawę w salach Museum der bildenden
Kunste. Tym razem w ramach cyklu Entartete Kunst39.
Podsumowując należy stwierdzić, iż wrocławskie
środowisko - w rozumieniu szerszym niż Akademia i
ludzie z nią związani39 - nie było otwarte na artystycz-
ne poczynania Schlemmera. Fakt zamknięcia mu W
pewnym momencie dostępu do teatru, istotnej bazy
poszukiwań twórczych, zwłaszcza wobec fiaska pro-
jektu zorganizowania studia teatralnego w Akademii,
sprawił zapewne, iż artysta „uciekł" niejako w zacisze
swego atelier i poświęcił się głównie malarstwu. Toteż
z wrocławskiego okresu pochodzi gros jego dokonań
w tej dziedzinie41. Przez badaczy okres ten bywa okre-
ślany jako „schlesische Barock"42. Powstałe w tym cza-
sie liczne obrazy olejne i akwarele dobitniej jeszcze niż
wcześniejsze dają świadectwo jego artystycznej nieza-
leżności, mimo licznych pokus ze strony kubizmu, eks-
presjonizmu i «Neue Sachlichkeit». Również we Wrocła-
wiu powstał latem 1932 r. najbardziej znany spośród
jego obrazów, słynne Schody Bauhausu(Bauhaustrep~
pe), dzieło o symbolicznej już dziś wymowie. Nie spo-
sób przewidywać, jak potoczyłyby się losy Akademii,
gdyby nie doszło do jej niefortunnego zamknięcia, 3
wkrótce potem - do brunatnej nazistowskiej nocy. By'
łyby to tylko spekulacje. Przytoczone opinie, choć nie-
wątpliwie z natury swej wyrywkowe, zdają się potwier-
dzać fakt pewnego wyobcowania jej z tutejszego śro-
dowiska. Co do Schlemmera zaś, można by zacytować
za wspomnianym uprzednio Rudolfem HillebrandenT
znane skądinąd przysłowie, iż najtrudniej jest być pro-
rokiem we własnym kraju.
PRZYPISY
' Por. np. Oskar Schlemmer. Brie/e und Tagebucher, oprać. Tut
Schlemmer, Stuttgart 1977, s. 79, kartka z dziennika z datą 13 lipca
1925 i list do żony z 14 lipca tegoż roku.
-' Por. Z. Toneck\,A!iterackie eksperymenty teatralne, OskarSchlem-
meriEnricoPrampolini. „Wiadomości Literackie" 23. z 3 sierpnia
1930.
3 Informacja z plakatu teatralnego. Reprod. w: H. Wingler, DasBau-
haus. Weimar. Dessau. Berlin und die Nachfolge in Chicago seit
1937, Koln 1975, s. 480.
H Oskar Schlemmer. Brie/e..., s. 111, list do Willy Baumeistra z da$
6 marca 1929.
5 Wohnung und Werkraum. Werkbundausstellung in Breslau 1929-
15. Junt bis 15. September. AmtlicherKatalog, s. 106.
6 „Breslauer Neueste Nachrichten'' 83, z 25 marca 1929.
7 „Schlesische Volkszeitung" 429, z 14 września 1929, a także n<Ą
redakcyjna w: „Schlesische Monatshefte" 6, 1929, s. 541.
Wiesława Staniszewska
9. Oskar Schlemmer, Bauhaustreppe, olej, płótno, 1932
Kiinstler in und aus Schlesien w „Breslauer Neueste
Nachrichten"33.
Tymczasem coraz częściej pojawiają się sygnały o
zamknięciu Akademii. W sytuacji niepewności i zagro-
żenia bytu uczelni miejscowy oddział «Kunstlerbundu»
(którego Schlemmer jest w tym czasie przewodniczą-
cym) organizuje z początkiem 1932 r. wspólną z Aka-
demią wystawę. We wprowadzeniu do katalogu Schlem-
mer zamieszcza wypowiedź mającą charakter mowy
obrończej i pożegnalnej zarazem. „Schlesische Zeitung",
która relacjonuje tę wystawę, atakuje go za pogoń za
formą, odduchowienie postaci, określanych jako ma-
nekiny, zaś liniom i formom przypisuje znaczenie wy-
łącznie techniczne. Wraz z Baumeistrem i Molzahnem
zalicza go do grupy „zmierzających w ślepy zaułek pro-
pagatorów technicyzacji i racjonalizacji świata"34.
O przetrwanie Akademii walczy w Berlinie Moll, zaś
walkę tę wspiera na miejscowym gruncie «Gesellschąft
fur Kunstfreuncle» organizując otwarte zebranie prote-
stacyjne przeciw zamknięciu uczelni35. Także nieliczne
głosy prasy lokalnej (do końca życzliwej Akademii „Schle-
sische Volkszeitung", która zamieszcza sprawozdanie z
tego zebrania36) i centralnej („Deutsche Allgemeine Zei-
tung")37 nawołują do jej utrzymania. Jednocześnie też
rozpoczyna się firmowana głównie przez naroclowoso-
cjalistyczną „Schlesische Tageszeitung" niewybredna w
formie nagonka na środowisko wykładowców Akade-
mii, sprowadzająca się głównie do posądzeń o pocho-
dzenie żydowskie. Nie omija ona także Schlemmera38.
W atmosferze owej nagonki i oszczerstw dochodzi do
zamknięcia Akademii, przy czym jako oficjalny powód
podaje się względy oszczędnościowe. Z końcem roku
1933 po raz ostatni we Wrocławiu prace Schlemmera
trafiają na wystawę w salach Museum der bildenden
Kunste. Tym razem w ramach cyklu Entartete Kunst39.
Podsumowując należy stwierdzić, iż wrocławskie
środowisko - w rozumieniu szerszym niż Akademia i
ludzie z nią związani39 - nie było otwarte na artystycz-
ne poczynania Schlemmera. Fakt zamknięcia mu W
pewnym momencie dostępu do teatru, istotnej bazy
poszukiwań twórczych, zwłaszcza wobec fiaska pro-
jektu zorganizowania studia teatralnego w Akademii,
sprawił zapewne, iż artysta „uciekł" niejako w zacisze
swego atelier i poświęcił się głównie malarstwu. Toteż
z wrocławskiego okresu pochodzi gros jego dokonań
w tej dziedzinie41. Przez badaczy okres ten bywa okre-
ślany jako „schlesische Barock"42. Powstałe w tym cza-
sie liczne obrazy olejne i akwarele dobitniej jeszcze niż
wcześniejsze dają świadectwo jego artystycznej nieza-
leżności, mimo licznych pokus ze strony kubizmu, eks-
presjonizmu i «Neue Sachlichkeit». Również we Wrocła-
wiu powstał latem 1932 r. najbardziej znany spośród
jego obrazów, słynne Schody Bauhausu(Bauhaustrep~
pe), dzieło o symbolicznej już dziś wymowie. Nie spo-
sób przewidywać, jak potoczyłyby się losy Akademii,
gdyby nie doszło do jej niefortunnego zamknięcia, 3
wkrótce potem - do brunatnej nazistowskiej nocy. By'
łyby to tylko spekulacje. Przytoczone opinie, choć nie-
wątpliwie z natury swej wyrywkowe, zdają się potwier-
dzać fakt pewnego wyobcowania jej z tutejszego śro-
dowiska. Co do Schlemmera zaś, można by zacytować
za wspomnianym uprzednio Rudolfem HillebrandenT
znane skądinąd przysłowie, iż najtrudniej jest być pro-
rokiem we własnym kraju.
PRZYPISY
' Por. np. Oskar Schlemmer. Brie/e und Tagebucher, oprać. Tut
Schlemmer, Stuttgart 1977, s. 79, kartka z dziennika z datą 13 lipca
1925 i list do żony z 14 lipca tegoż roku.
-' Por. Z. Toneck\,A!iterackie eksperymenty teatralne, OskarSchlem-
meriEnricoPrampolini. „Wiadomości Literackie" 23. z 3 sierpnia
1930.
3 Informacja z plakatu teatralnego. Reprod. w: H. Wingler, DasBau-
haus. Weimar. Dessau. Berlin und die Nachfolge in Chicago seit
1937, Koln 1975, s. 480.
H Oskar Schlemmer. Brie/e..., s. 111, list do Willy Baumeistra z da$
6 marca 1929.
5 Wohnung und Werkraum. Werkbundausstellung in Breslau 1929-
15. Junt bis 15. September. AmtlicherKatalog, s. 106.
6 „Breslauer Neueste Nachrichten'' 83, z 25 marca 1929.
7 „Schlesische Volkszeitung" 429, z 14 września 1929, a także n<Ą
redakcyjna w: „Schlesische Monatshefte" 6, 1929, s. 541.