Studia do Dziejów Wawelu (2.1961)

MARIA PIĄTKIEWICZ-DERENIOWA

KAFLE WAWELSKIE
OKRESU WCZESNEGO RENESANSU .

I. DZIEJE ZBIORU I DOTYCHCZASOWE JEGO OPRACOWANIA

Studium niniejsze stanowi pierwszą część opracowania najpoważniejszej
w Polsce tak pod względem bogactwa i różnorodności form, jak też i po-
ziomu artystycznego kolekcji kafli, będących pozostałością pieców, które
stały niegdyś w pałacu królewskim na Wawelu i z czasem uległy zniszczeniu.
Przedstawione są na razie wyniki badań nad grupą kafli wczesnorenesanso-
wych, z których większość wchodziła w skład pieców o szczególnie ozdobnym
charakterze 1.

Kafle, eksponowane obecnie na Wystawie Historii Wawelu 2 lub przecho-
wywane w magazynach Państwowych Zbiorów Sztuki na Wawelu, zostały
znalezione podczas prac restauratorskich i wykopaliskowych na terenie pałacu
i wzgórza wawelskiego w różnych okresach czasu. W r. 1880 rozpoczął prace
badawcze architekt Tomasz Pryliński z ramienia Galicyjskiego Wydziału
Krajowego. Pozostawały one w związku z projektowanym odnowieniem
zamku, ofiarowanego w tymże roku przez społeczeństwo polskie cesarzowi
Franciszkowi Józefowi na rezydencję 3. Prace Prylińskiego dały pierwszy ma-
teriał wykopaliskowy w postaci kilku tysięcy ułamków kafli polewanych, zna-
lezionych przed wschodnią i północną fasadą pałacu4. Posegregowano je
zapewne prowizorycznie, a ciekawsze weszły z czasem w skład wystawy, jaka
około r. 1907 została urządzona w sali Senatorskiej. Musiały to być obiekty
o dużej wartości artystycznej, Pryliński bowiem wezwany w r. 1882 na dwór
cesarski dla przedłożenia planów odbudowy Wawelu zabrał ze sobą do Wiednia
sporą ilość kafli i dachówek, niewątpliwie jako jeden z argumentów przema-
wiających za słusznością i celowością dalszych prac na zamku 5. O losie tych
przedmiotów brak informacji. W notatkach następnego kierownika odbudowy
Wawelu, architekta Zygmunta Hendla, znajdują się wzmianki świadczące
o poszukiwaniach owego zbioru.

Lata 1882 do 1905 nie wniosły nowego materiału kaflowego. Badania
utrudniał fakt, że teren wzgórza wawelskiego zajęty był nadal przez wojsko
austriackie, a budynek pałacowy służył za koszary. Toczące się od długiego
czasu pertraktacje o usunięcie wojska odniosły skutek dopiero w r. 1905. Gdy
tylko pierwsze oddziały opuściły zamek, przystąpiono ponownie do prac badaw-
czych i konserwatorskich. Sporządzenie szerokiego wykopu przez dziedziniec

3°3