Studia do Dziejów Wawelu (2.1961)

czych pozwalają na wysunięcie przypusz-
czenia, że szereg odnalezionych w Wiśniczu
fragmentów należał do podobnej jak na
Wawelu kompozycji por talów ej. Tworzył
ją duży gzyms renesansowy, ozdobiony
ząbkami, wolimi oczami i perłami, nad-
proże wypełnione również renesansową de-
koracją, ułożoną w formie łuków, oraz
gotyckie obramienie z laskowania wspar-
tego na smukłych kolumienkach.

Stwierdzenie powyższych związków for-
malnych jest ważne z tego względu, że
część wymienionych fragmentów archi-
tektonicznych w Wiśniczu pokryta jest
polichromią, wprawdzie silnie uszkodzoną,
ale jeszcze zupełnie wyraźną 1. Powta-
rzają się w niej kolory: błękitny zbielony,
cynober czerwony, brąz w odcieniu sjeny
i zieleń zbliżona do grynszpanowej. Główną
barwą polichromii wiśnickiego portalu był
błękit; pokryte nim były wszystkie profile,
ząbki, wole oczy i większe perły. Cynober
użyty był dosyć oszczędnie; zabarwiono
nim przerwy między wolimi oczami, drob-
niejsze perły i frontowe lico mniejszych
kostek, kładąc go częściowo na podkład
niebieski, częściowo bezpośrednio na ka-
mień; występuje też na przemian z barwą
niebieską w motywie złożonym z wałecz-
ków. Brązowo zabarwiony jest narożnik
z gotyckim laskowaniem; można więc
przypuszczać, że cała dekoracja, jasna
w kolorze, ujęta była oprawą w tonie
ciemniejszym. Niestety, na kolumience i na
bardzo uszkodzonej górnej części gzymsu
farba się nie utrzymała. Na portalach wa-
welskich na podstawie nikłych resztek farb
można jedynie stwierdzić, jakie między
innymi barwy były użyte do polichromii.
Są to: cynober, brąz i zieleń w odcieniu
grynszpanu, więc do zespołu wiśnickiego
brakuje tylko błękitu. Narożniki z laskowa-

niem gotyckim w Wiśniczu i na Wawelu
zabarwione są identycznie.

Właścicielem Wiśnicza był w pierwszej
połowie w. XVI wojewoda krakowski
Piotr Kmita (zm. 1553), który - - jak po-
daje życiorys skreślony przez Orzechow-
skiego 2 — dokonał przebudowy, ufortyfi-
kowania i przyozdobienia wiśnickiego
zamku. Stosunki Kmity z dworem Zyg-
munta Starego i Zygmunta Augusta były
bliskie; królowa Bona darzyła go zaufa-
niem 3, Zygmunt August z Barbarą od-
wiedzili go w Wiśniczu. Przebywając często
na Wawelu, który nabierał wówczas blas-
ków świetnej renesansowej rezydencji,
Kmita zapragnął niewątpliwie zmoderni-
zować swój zamek i choć w części upo-
dobnić go do powstającej siedziby królew-
skiej. Można przypuszczać, iż w poszuki-
waniu wykonawców zwrócił się do pra-
cowni kamieniarskiej pracującej dla dworu
(tj. do Benedykta Sandomierzanina?) i do
malarza wykonującego polichromię por-
tali wawelskich.

Jeżeli powyższe przypuszczenia są słusz-
ne, to na podstawie odnalezionych w Wi-
śniczu fragmentów możemy cdtworzyć
domniemany wygląd pelichremii portali
wawelskich. Przyjmujemy więc, że zabar-
wione brązowo laskowanie, a może i kolu-
mienki, tworzyły oprawę dla dekoracji
rozwijającej się na nadprożu. Tu występo-
wały barwy jaśniejsze i bardziej żywe, jak
cynober i jasny błękit, oraz ewentualnie
zieleń. W gzymsach powtarzały się wy-
łącznie jasne kolory, żywo ze sobą kontra-
stujące. W miejsce ogólnikowego stwier-
dzenia faktu kolorowania portali wawel-
skich w epoce renesansu, otrzymujemy
teraz bardziej konkretny obraz systemu
tej polichromii.

IGNACY TRTBOWSKI i OLGIERD Z^GÓROWSKI

RETABULUM RENESANSOWE Z KATEDRY KRAKOWSKIEJ

W Bodzowie, na peryferiach Krakowa, pozorny jej wygląd sprawił, że uszła

wznosi się skromna i na pierwszy rzut oka uwagi historyków sztuki. Inwentaryzator

nie czyniąca wrażenia zabytkowej kaplica, zabytków okolic Krakowa przed laty pięć-

zbudowana w r. 1637 przez ks. Wojciecha dziesięciu, Stanisław Tomkowicz, uwzględ-

Purzeckiego, kanonika krakowskiego. Nie- niając pewne wiadomości historyczne o Bo-

1 O polichromii tej nie wspomina autor cyto- tisci 1643, s. 214—215.

wanej pracy o Wiśniczu. 3 Pociecha W., Królowa Bona, II, Poznań

2 Orzechowski S., Vita Petri Kmilae, Dan- 1949, s. 403, 411.

450