Studia do Dziejów Wawelu (2.1961)

OLGA SOLARZ

NIEZNANE ŹRÓDŁO DO HISTORII PRZEBUDOWY
PAŁACU WAWELSKIEGO ZA PANOWANIA ZYGMUNTA III WAZY

Po pożarach w r. 1595 1 nastąpiła prze-
budowa zniszczonego skrzydła pałacu wa-
welskiego, trwająca z pewnymi przerwami
do r. 1620 2. Jej dzieje zasługują na opra-
cowanie m. in. ze względu na najwcześniej-
sze — gdy idzie o polską architekturę pa-
łacową — pojawienie się tutaj form rzym-
skiego baroku. Zadanie przedstawia jednak
duże trudności z powodu znacznych luk
w materiałach archiwalnych. Szereg archi-
tektonicznych problemów z tego okresu
pozostaje nie rozstrzygniętych, a jedna
z najpoważniejszych prac, budowa tzw.
Schodów Senatorskich, przypisana została
jedynie hipotetycznie Janowi Trevano 3.

Potwierdzenie tej hipotezy oraz szereg
wiadomości dotyczących prac prowadzo-
nych w pałacu wawelskim na przełomie
w. XVI/XVII i zatrudnionych wówczas
artystów zawiera sumariusz wydatków wiel-
korządcy krakowskiego z lat 1599—1600,
który udało mi się odnaleźć w Archiwum
Głównym Akt Dawnych w Warszawie,
wśród rachunków budowy zamku warszaw-
skiego.

W Archiwum Głównym Akt Dawnych
w Warszawie, w dziale rachunków kró-
lewskich (dawne Archiwum Skarbu Ko-
ronnego), pod sygnaturą I 299 (według
niedrukowanego katalogu wykonanego
przez doc. dr J. Karwasińską), znajdują
się oprawione w jeden tom dwa rękopisy,
różniące się formatem, charakterem pisma,
treścią i czasem powstania.

Pierwszy z nich odnosi się do zamku
warszawskiego, jak to stwierdza tytuł «Per-
cepta i distributa na potrzeby zamku war-
szawskiego a die 11 mai in anno 1602, gdy

1 Tomkowicz S., Wawel I, Zabudowania
Wawelu i ich dzieje (Teka Gr. Kons. GZ IV,
Kraków 1908, s. 336, 414 i 415, dodatek
nr 2).

2 W tym czasie wybudowano między skrzy-
dłem zachodnim a północnym dwubiegową
klatkę schodową (tamże s. 340, oraz Chmiel A.,
Wawel II, Materiały archiwalne do budowy zamku,
Teka Gr. Kons. GZ V, Kraków 1913,3. 465),
dwie wieże narożne flankujące skrzydło północne:
wieżę Zygmunta III wiatach 1602—1603 (Tom-
kowicz S., o. c. s. 337 i przypis 2) oraz drugą,
mylnie zwaną wieżą Sobieskiego, około r. 1620

król jegomość z Warszawy do Krakowa
wyjechać raczył die sabbathi post domini-
cam 4 paschae ad dominicam 4 ąuadra-
gesimae in anno 1603 inclusive a die 5 mai».
Jest to księga papierowa formatu 40.

Drugi rękopis stanowi dwukartkowa
wklejka papierowa formatu 8°, umieszczona
między ostatnią kartą pierwszego rękopisu
a okładką tomu, zatytułowana «Summarius
spisany liczby jego mości pana wielkiego
rżące tak przyjęcia jako i wydania prze-
zeń pieniędzy», obejmująca, jak wspo-
mniałam, okres lat 1599—1600. Karty są
rubrykowane, zapisane dwustronnie pi-
smem czytelnym i starannym. Liczne uzu-
pełnienia i dopiski na marginesach oraz
między wierszami wykonane zostały inną
ręką, pismem znacznie drobniejszym i mało
czytelnym (fig. 1). Charaktery pisma na
wklejce nie występują na kartach pierwszego
rękopisu.

Rękopisy połączone zostały wspólną
oprawą prawdopodobnie dopiero pod ko-
niec w. XIX lub z początkiem w. XX4;
z tego czasu pochodzi również ciągła,
wspólna dla obu rękopisów numeracja
ołówkowa kart oraz naklejka z rosyjskim
nadrukiem na odwrociu przedniej okładki.

Sumariusz wielkorządowy nie zawiera
informacji, której fundacji królewskiej do-
tyczą wymienione w nim wydatki na bu-
dowę. Ponieważ jednak tylko jeden czło-
wiek w Polsce miał prawo używać tytułu
wielkorządcy, a mianowicie wielkorządca
krakowski 5, omawiane źródło może odno-
sić się jedynie do rezydencji królewskiej
położonej na terenie podlegającym wielko-
rządom Małopolski6. Pozycja wymieniona

(tamże, s. 354—5); przeprowadzono wówczas
również odbudowę spalonych wnętrz.

3 Bochnak A., Kościół śś. Piotra i Pawła
w Krakowie i jego rzymski pierwowzór oraz architekt
królewski Jan Treuano (Prace KHS IX, Kraków
1948, s. 122).

4 Według informacji pracowników AGAD.

5 Kutrzeba S., £arząd zamku wawelskiego
(Rocz. Krak. VIII, Kraków 1906, s. 75).

6 Do obowiązków wielkorządcy należał zarząd
dóbr królewskich na terenie Małopolski oraz
piecza nad krakowskim zamkiem (Kutrzeba S.,
o. c. s. 75—6).

455