Studia do Dziejów Wawelu (2.1961)

MISCELLANEA

KLEMENTYNA Z^RO WSKA

ROTUNDA WAWELSKA
W ŚWIETLE NOWYCH BADAŃ I ODKRYĆ ARCHEOLOGICZNYCH

Podczas prac remontowych, prowadzo-
nych w r. 1917 na terenie budynku daw-
nych Kuchni Królewskich, A. Szyszko-
Bohusz odsłonił reszty rotundy, najstarszej
z dotychczas znanych kamiennych budowli
wawelskich. Odkryte mury wykonane były
z piaskowca łupanego w płaskie płytki,
łączone zaprawą z czystego wapna. W pla-
nie zarysowywały czworoliść, który w ele-
wacji przedstawiał się jako walec z przyle-
gającymi doń czterema półokrągłymi apsy-
dami. Przeciętna wysokość zachowanych
murów wynosiła około 3 m. Jedynie po-
łudniowo-wschodnia apsyda miała wyso-
kość 6 m. W niej odnaleziono niewielkie
okno zasklepione łukiem półokrągłym, obu-
stronnie rozglifione. Reszty analogicznego
otworu okiennego odsłonięto w apsydzie
przeciwległej. W ścianie południowej wy-
łonił się zniekształcony zarys otworu wej-
ściowego. W jego górnej części trzymały
się jeszcze reszty łuku sklepiennego, w dol-
nej dobrze zachował się próg z kamien-
nych płytek. Ościeża natomiast zostały
niemal całkowicie zniszczone.. Uszkodzenia
istniały również i w innych partiach mu-
rów odkrytej budowli. Przede wszystkim
w apsydzie północno-wschodniej, której
część najbardziej na zewnątrz występu-
jąca uległa wyburzeniu 1.

1 Wszystkie dane odnośnie do wyglądu znale-
ziska w r. 1 <) 1 7 oparte są na pracy Szyszko-
Bohusza A.. Rotunda świętych Feliksa i Adaukta
(N. P. Marii) na Wawelu (Roez. Krak. XVIII,
1918, 8.51), na oryginalnych fotografiach wy-
konanych w K icnie podezas odsłaniania murów

Po zewnętrznej stronie otworu wejścio-
wego znaleziono reszty jakiejś dodatkowej
budowli, która przylegała do budynku
czteroapsydowego od strony południowej
między apsydami południowo-zachodnią
a południowo-wschodnią. Na reszty te
składały się trzy niewielkie fragmenty mu-
rów, wykonanych z tego samego materiału

1 tą samą techniką co poprzednie. Pierw-
szy, długi około 1 m, przylegał do zewnętrz-
nej ściany apsydy południowo-zachodniej.
Posiadał przeciętną wysokość około 40 cm,
jednak przy ścianie apsydy dochodził do

2 m. Drugi zaczynał się bezpośrednio przy
wschodniej, zewnętrznej części ościeży.
W partiach dolnych posiadał około 80 cm
długości, w górnych zaledwie 40 cm. Wy-
sokość tego muru dochodziła do około 3 m.
Trzeci fragment muru, bardzo niewielki,
zauważył Szyszko-Bohusz w odległości
około 2 m na południe od otworu wejścio-
wego, na jego osi. Pierwszy z murów zary-
sowywał w planie formę odcinka prostego,
drugi — lekko wygiętego; odnośnie do trze-
ciego Szyszko-Bohusz pozostawił tak szczu-
pły materiał dokumentacyjny, że trudno
coś sądzić obecnie o wyglądzie znaleziska
w r. 19172. Szyszko-Bohusz uznał, że
powyższe trzy odcinki murów przy wejściu
do budowli czteroapsydowej pierwotnie

rotundy i na obecnie istniejących resztach
okrągłej budowli.

2 O tym trzecim odcinku muru na południe
od rotundy Bohusz nie wspomina. Uwidacznia
go jedynie, dość zresztą niewyraźnie, na planie
rotundy opublikowanym w wym. pracy.

28*

435