DOI Artikel:
Witko, Andrzej: Nowe urządzenie krypt królewskich na Wawelu w latach siedemdziesiątych XIX wieku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19899#0100
J
1. Krypta pod kaplicą Zygmuntowską przed restauracją — akwarela
(zbiory MUJ)
Jerzy Lubomirski, biskup Ludwik Łętowski, Piotr
Moszyński, Paweł Popiel, Adam Potocki, Władysław
Sanguszko i Teofil Żebrawski. Niestety, wybuch po-
wstania styczniowego przekreślił realizację tego am-
bitnego programu, do którego miano jednak po-
wrócić dziesięć lat później.
W 1868 roku Antoni Hutlauer i Rudolf Glkelli
odrestaurowali sarkofag Zygmunta Augusta3, złożo-
ny w krypcie pod kaplicą Zygmuntowską (fig. 1),
a w roku następnym z funduszu Towarzystwa Nau-
kowego Krakowskiego oraz dzięki ofiarnej pomocy
społeczeństwa odnowiono nagrobek Kazimierza
Wielkiego. Hojność ofiarodawców znacznie przewyż-
szyła koszty odnowienia monumentu, stąd można
było powrócić do zarzuconego projektu restauracji
grobów monarszych. 28 lipca 1869 roku Józef Łep-
kowski na łamach „Czasu" w liście otwartym doma-
gał się rozpoczęcia odnowienia grobów królewskich,
3 Archiwum Kapituły Katedralnej Krakowskiej, Acta ac-
torum venerabilis Capituli Cracoviensis (dalej: AKK, Act. Act.
Cap.); XXXIII, s. 525; „Czas", R. XXII, 1869, nr 137.
4 „Czas", R. XXII, 1869, nr 169; M. Rożek, Groby królewskie
w Krakowie, Kraków 1977, s. 145 n.
5 Archiwum Polskiej Akademii Nauk — Oddział w Krako-
wie, rkpis TNK — 75, k. 81 v — 82 r.
6 „Czas", R. XXII, 1869, nr 174.
7 Biblioteka Jagiellońska w Krakowie (dalej: BJ), rkpis 5746,
k. 25 r.
połączenia krypt i rozstawienia trumien — z finansów
pozostałych po renowacji grobowca Kazimierza Wiel-
kiego4. Prezydent Józef Dietl po konsultacji z wła-
dzami Towarzystwa Naukowego Krakowskiego
oświadczył, iż „zawiesi wszelki z nich użytek, dopo-
kąd Oddział Archeologiczny swoich nie postawi
wniosków"5. Projekt przedstawiony przez Józefa Łe-
pkowskiego spotkał się z powszechnym uznaniem
i 2 sierpnia 1869 roku przez kierownictwo Oddziału
Archeologii i Sztuk Pięknych Towarzystwa Nauko-
wego Krakowskiego został przyjęty. Powołano rów-
nocześnie komitet odnowienia grobów królewskich
w składzie: Jerzy Lubomirski, Józef Majer, Paweł
Popiel, Teofil Żebrawski, Jan Matejko, Władysław
Łuszczkiewicz, Józef Łepkowski6. Plan renowacji
grobów królewskich miał pochodzić od Jerzego Lu-
bomirskiego i księdza Karola Teligi7. Roboty roz-
poczęto pod kierunkiem Teofila Żebrawskiego (budo-
wniczego katedralnego) od krypty św. Leonarda naj-
pewniej w 1872 roku. Śmierć Lubomirskiego
— w maju 1872 r. — przerwała na pewien czas prace.
W lipcu kapituła katedralna zarządziła podjęcie ro-
bót restauracyjnych w grobach królewskich, zlecając
ich nadzór Józefowi Łepkowskiemu, Janowi Matejce,
Stefanowi Muczkowskiemu i Teofilowi Żebrawskie-
mu oraz przedstawicielowi kościelnemu — ks. Teofi-
lowi Midowiczowi8.
Teofil Żebrawski przygotował nowy projekt
urządzenia grobów w podziemiach (fig. 2), w którym
— zgodnie z sugestią Józefa Łepkowskiego — po-
stanowiono zaadaptować długą kryptę pod połu-
dniowym ambitem na pomieszczenie w niej trumien
monarszych. Plan ten nie uwzględniał jednak połą-
czenia wspomnianej krypty oraz pomieszczeń pod
kaplicami Zygmuntowską i Wazów z kryptą św.
Leonarda, gdzie również znajdowały się królewskie
sarkofagi i trumny. Ostatecznie, za radą Józefa Łep-
kowskiego, zdecydowano się na włączenie krypty św.
Leonarda w ciąg królewskich katakumb, co przecież
zakładał Projekt restauracji z 1862 roku, jak również
program Łepkowskiego z 1869 roku opublikowany
w „Czasie"9. Projekt restauracji grobów królewskich
został ostatecznie zatwierdzony 12 maja 1873 roku
przez kapitułę katedralną, a 30 maja przez Pawła
Popiela, ówczesnego konserwatora „zabytków po-
mnikowych"10.
8 AKK, Act Act. Cap., XXXIII, s. 677.
9 Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego (dalej: MUJ), Teki
Łepkowskiego, poz. 2960/H, 2961/11. (
10 Ibidem; AKK, Act. Act. Cap, XXXIII, s. 713. Zaznaczmy
jeszcze, iż na posiedzeniu kapituły 12 maja 1873 roku postanowio-
no również wybudować filar dla wzmocnienia zewnętrznej części
katedry, nad kaplicą Św. Trójcy. Koszty prac budowlanych miały
być pokryte z reszty pieniędzy zebranych na renowację sarkofagu
Kazimierza Wielkiego, por.: AKK, Act. AcL Cap, XXXIII, s. 713,
725—726, 741
98
1. Krypta pod kaplicą Zygmuntowską przed restauracją — akwarela
(zbiory MUJ)
Jerzy Lubomirski, biskup Ludwik Łętowski, Piotr
Moszyński, Paweł Popiel, Adam Potocki, Władysław
Sanguszko i Teofil Żebrawski. Niestety, wybuch po-
wstania styczniowego przekreślił realizację tego am-
bitnego programu, do którego miano jednak po-
wrócić dziesięć lat później.
W 1868 roku Antoni Hutlauer i Rudolf Glkelli
odrestaurowali sarkofag Zygmunta Augusta3, złożo-
ny w krypcie pod kaplicą Zygmuntowską (fig. 1),
a w roku następnym z funduszu Towarzystwa Nau-
kowego Krakowskiego oraz dzięki ofiarnej pomocy
społeczeństwa odnowiono nagrobek Kazimierza
Wielkiego. Hojność ofiarodawców znacznie przewyż-
szyła koszty odnowienia monumentu, stąd można
było powrócić do zarzuconego projektu restauracji
grobów monarszych. 28 lipca 1869 roku Józef Łep-
kowski na łamach „Czasu" w liście otwartym doma-
gał się rozpoczęcia odnowienia grobów królewskich,
3 Archiwum Kapituły Katedralnej Krakowskiej, Acta ac-
torum venerabilis Capituli Cracoviensis (dalej: AKK, Act. Act.
Cap.); XXXIII, s. 525; „Czas", R. XXII, 1869, nr 137.
4 „Czas", R. XXII, 1869, nr 169; M. Rożek, Groby królewskie
w Krakowie, Kraków 1977, s. 145 n.
5 Archiwum Polskiej Akademii Nauk — Oddział w Krako-
wie, rkpis TNK — 75, k. 81 v — 82 r.
6 „Czas", R. XXII, 1869, nr 174.
7 Biblioteka Jagiellońska w Krakowie (dalej: BJ), rkpis 5746,
k. 25 r.
połączenia krypt i rozstawienia trumien — z finansów
pozostałych po renowacji grobowca Kazimierza Wiel-
kiego4. Prezydent Józef Dietl po konsultacji z wła-
dzami Towarzystwa Naukowego Krakowskiego
oświadczył, iż „zawiesi wszelki z nich użytek, dopo-
kąd Oddział Archeologiczny swoich nie postawi
wniosków"5. Projekt przedstawiony przez Józefa Łe-
pkowskiego spotkał się z powszechnym uznaniem
i 2 sierpnia 1869 roku przez kierownictwo Oddziału
Archeologii i Sztuk Pięknych Towarzystwa Nauko-
wego Krakowskiego został przyjęty. Powołano rów-
nocześnie komitet odnowienia grobów królewskich
w składzie: Jerzy Lubomirski, Józef Majer, Paweł
Popiel, Teofil Żebrawski, Jan Matejko, Władysław
Łuszczkiewicz, Józef Łepkowski6. Plan renowacji
grobów królewskich miał pochodzić od Jerzego Lu-
bomirskiego i księdza Karola Teligi7. Roboty roz-
poczęto pod kierunkiem Teofila Żebrawskiego (budo-
wniczego katedralnego) od krypty św. Leonarda naj-
pewniej w 1872 roku. Śmierć Lubomirskiego
— w maju 1872 r. — przerwała na pewien czas prace.
W lipcu kapituła katedralna zarządziła podjęcie ro-
bót restauracyjnych w grobach królewskich, zlecając
ich nadzór Józefowi Łepkowskiemu, Janowi Matejce,
Stefanowi Muczkowskiemu i Teofilowi Żebrawskie-
mu oraz przedstawicielowi kościelnemu — ks. Teofi-
lowi Midowiczowi8.
Teofil Żebrawski przygotował nowy projekt
urządzenia grobów w podziemiach (fig. 2), w którym
— zgodnie z sugestią Józefa Łepkowskiego — po-
stanowiono zaadaptować długą kryptę pod połu-
dniowym ambitem na pomieszczenie w niej trumien
monarszych. Plan ten nie uwzględniał jednak połą-
czenia wspomnianej krypty oraz pomieszczeń pod
kaplicami Zygmuntowską i Wazów z kryptą św.
Leonarda, gdzie również znajdowały się królewskie
sarkofagi i trumny. Ostatecznie, za radą Józefa Łep-
kowskiego, zdecydowano się na włączenie krypty św.
Leonarda w ciąg królewskich katakumb, co przecież
zakładał Projekt restauracji z 1862 roku, jak również
program Łepkowskiego z 1869 roku opublikowany
w „Czasie"9. Projekt restauracji grobów królewskich
został ostatecznie zatwierdzony 12 maja 1873 roku
przez kapitułę katedralną, a 30 maja przez Pawła
Popiela, ówczesnego konserwatora „zabytków po-
mnikowych"10.
8 AKK, Act Act. Cap., XXXIII, s. 677.
9 Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego (dalej: MUJ), Teki
Łepkowskiego, poz. 2960/H, 2961/11. (
10 Ibidem; AKK, Act. Act. Cap, XXXIII, s. 713. Zaznaczmy
jeszcze, iż na posiedzeniu kapituły 12 maja 1873 roku postanowio-
no również wybudować filar dla wzmocnienia zewnętrznej części
katedry, nad kaplicą Św. Trójcy. Koszty prac budowlanych miały
być pokryte z reszty pieniędzy zebranych na renowację sarkofagu
Kazimierza Wielkiego, por.: AKK, Act. AcL Cap, XXXIII, s. 713,
725—726, 741
98