DOI Artikel:
Hennel-Bernasikowa, Maria: Czarno-białe tkaniny Zugmunta Augusta
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19894#0037
U Willema Tonsa, według autorów projektodawcy
wawelskich werdiur, zamawiał do nich kartony6.
Niezależnie od swoich wywodów, podają za szwedz-
kim badaczem, Bóttigerem (drukowaną w r. 1898)
konkretną wiadomość, że w roku 1561 Roderyk Der-
moyen pośredniczył przy zakupie dla króla szwedz-
kiego Eryka XIV arrasów z Historią Cesarza Okta-
wiana — była to wspaniała seria złożona z 11 sztuk
tkanych złotem7.
Inaczej widział działalność Dermoyena niemiecki
badacz tapiserii Heinrich Góbel, który otrzymał od
Morelowskiego pełne teksty obu listów i umieścił je
w trzecim tomie swego dzieła Wandteppiche
(r. 1934)8. Fakt, że Roderyk był obywatelem Lubeki,
utwierdził go w przekonaniu, że w tym mieście
znajdował się ośrodek tkacki. Według Góbla Der-
moyen, który był zarówno tkaczem jak i kupcem,
miał tam swój główny warsztat, a z polecenia pol-
skiego króla Jan Kostka ułatwił mu założenie filial-
nego atelier w Gdańsku lub w Malborku, gdzie tkano
arrasy dla Zygmunta Augusta. Uczony niemiecki
zamieszcza również kilka informacji (bez podania
skąd pochodzą) dotyczących samej osoby Roderyka,
a mianowicie że w roku 1563 zakupił dom w Lubece,
że zmarł w roku 1567 a spadkobiercami jego byli
żona Maria i dzieci, Jan i Aneke.
Jerzy Szabłowski we wstępie do polsko-belgijskie-
go opracowania arrasów wawelskich (r. 1972)9 po-
wrócił do wywodów Gębarowicza i Mańkowskiego
i choć pisze, że nie wiadomo jakie arrasy sprowadzał
Dermoyen, to jego wyjazd do Brukseli na polecenie
króla traktuje jako rzecz pewną. Tymczasem Anna
Misiąg-Bocheńska w tej samej książce usiłuje do-
datkowo „obciążyć" Roderyka sprowadzeniem na Wa-
wel „ostatnich figuralnych arrasów", mając na myśli
serię z Dziejami Wieży Babel, której nie wymienił
Orzechowski w swym opisie z roku 155310.
Interesującą nas postacią zajął się również w ro-
ku 1972 belgijski uczony Jozef Duverger. Zebrał
on wiadomości rozproszone w zagranicznej litera-
turze11. Roderyk Dermoyen był synem Willema
(zm. 1548), właściciela znanego brukselskiego war-
sztatu tkackiego działającego w pierwszej połowie
XVI wieku, bratem Jana, a Chrystian i Peter,
również tkacze, byli jego bratankami. Ożeniony
był z Marią van den Hecke, pochodzącą z jednej
z najwybitniejszych rodzin tapisjerów brukselskich.
Opierając się na informacjach zawartych w polskiej
literaturze, Duverger zastanawia się, czy Roderyk
nie nosił tytułu honorowego tkacza polskiego króla,
podobnie jak Pieter van Aelst był honorowym
tkaczem papieża Leona X. Bliskie zaś związki
rodzinne Dermoyena z najwybitniejszym tkackim
środowiskiem Brukseli nasunęły autorowi przypu-
szczenie, że za jego pośrednictwem mogły powstać
wszystkie arrasy Zygmunta Augusta.
Tak w skrócie przedstawia się literatura obra-
zująca jak wielkie zainteresowanie wzbudzały listy
Zygmunta Augusta przez około 90 lat od chwili
ogłoszenia ich przez Cerchę. Odnalezione ostatnio
materiały archiwalne pozwalają, choć w części,
wyjaśnić problem nurtujący kolejnych badaczy.
W księdze rachunków dworskich Zygmunta Au-
gusta, prowadzonej przez Jakuba Zaleskiego, pisarza
nadwornego skarbca królewskiego, pod datą 28
kwietnia 1564, a więc dwa tygodnie przed wysłaniem
Dermoyena z listami królewskimi z Knyszyna do
Jana Kostki, znajduje się zapis, że wypłacono mu
165 złotych jako zwrot kosztów podróży z Lubeki
do Knyszyna12. Podróż tę odbył w celu załatwiania
opon, które z polecenia króla i według królewskiego
zamysłu miały być wykonane jego staraniem „in
Germania inferiore". Jest to historyczna nazwa Ni-
derlandów wywodząca się od starożytności.
Po upływie dwóch lat i trzech miesięcy, 9 sierpnia
1566 Zaleski zapisał wypłatę „za własnym Króla
Jego Mości rozkazaniem" Roderykowi Dermoyenowi,
jurgieltnikowi Jego Królewskiej Mości - 200 złotych13.
Były to pieniądze przeznaczone częściowo na opony
„czarnego z białym", częściowo „na strawę".
Najwięcej jednak informacji zawiera list króla
adresowany z Lublina następnego dnia po owej
M. Gęba rowie z, T. Mańkowski, Arasy Zygmunta
Augusta (Rocz. Krak., 29: 1937, s. 15-16).
Ibidem, s. 140.
Ibidem, s. 16; zob. również: J. Bóttiger, La collection
des tapisseries de 1'Etat Suedois, Stockholm 1898, s. 27.
8 TT
H. Góbel, Wandteppiche, III: Die germanischen und
slawischen Lauder, II, Berlin 1934, s. 124, 140, 297.
9 Zob. J. Szabłowski, Początek i dzieje kolekcji. Królewski
mecenat [w.] Arrasy flamandzkie w Zamku Królewskim na Wawelu,
pod red. J. Szabłowskiego, Warszawa-Antwerpia 1975, s. 59.
10 A. Misiąg-Bocheńska, Arrasy biblijne: Sceny z „Księgi
Genezis" [w:] Arrasy flamandzkie..., s. 172.
11 J. Duverger, Notes concernant les tapisseries du seizieme
siecle au cliateau du Wawel [w:] Actes du Colloąue International:
U Art brabanęon au milieu du XVle siecle et les tapisseries du
chdteau du Wawel a Cracouie, 14-15 decembre 1972, Bmxelles
1974, s. 66-67.
12 AGAD, ASK, dz. 1, Rachunki królewskie, rkps 192, k.
25v: „Roderico Dermoien Sacra Regia M[aiestati] stipendario.
Die eadem eidem iussu SRM proprio dedi ratione expensamm
itinerariarium Lubeca Knyschijnum usque in negotio aulearam
quae MR in Germania inferiore illius opera et studio, iuxta,
formas et mentem MR preparare iussit. Talerorum 150 per
grossos 33 computando facit per 8 30..........165".
13 Ibidem, k. 89: „Roderico Dermoien jurgieltnikowi Kró[la] Jego
Mości. Temu dnia 9 Augusta dałem za własnym Króla Jego Mości
rozkazaniem częścią od fon opon czarnego z białym, częścią też na
strawę z łaski Króla Jego Mości po 30 groszy..........złotych 200".
35
wawelskich werdiur, zamawiał do nich kartony6.
Niezależnie od swoich wywodów, podają za szwedz-
kim badaczem, Bóttigerem (drukowaną w r. 1898)
konkretną wiadomość, że w roku 1561 Roderyk Der-
moyen pośredniczył przy zakupie dla króla szwedz-
kiego Eryka XIV arrasów z Historią Cesarza Okta-
wiana — była to wspaniała seria złożona z 11 sztuk
tkanych złotem7.
Inaczej widział działalność Dermoyena niemiecki
badacz tapiserii Heinrich Góbel, który otrzymał od
Morelowskiego pełne teksty obu listów i umieścił je
w trzecim tomie swego dzieła Wandteppiche
(r. 1934)8. Fakt, że Roderyk był obywatelem Lubeki,
utwierdził go w przekonaniu, że w tym mieście
znajdował się ośrodek tkacki. Według Góbla Der-
moyen, który był zarówno tkaczem jak i kupcem,
miał tam swój główny warsztat, a z polecenia pol-
skiego króla Jan Kostka ułatwił mu założenie filial-
nego atelier w Gdańsku lub w Malborku, gdzie tkano
arrasy dla Zygmunta Augusta. Uczony niemiecki
zamieszcza również kilka informacji (bez podania
skąd pochodzą) dotyczących samej osoby Roderyka,
a mianowicie że w roku 1563 zakupił dom w Lubece,
że zmarł w roku 1567 a spadkobiercami jego byli
żona Maria i dzieci, Jan i Aneke.
Jerzy Szabłowski we wstępie do polsko-belgijskie-
go opracowania arrasów wawelskich (r. 1972)9 po-
wrócił do wywodów Gębarowicza i Mańkowskiego
i choć pisze, że nie wiadomo jakie arrasy sprowadzał
Dermoyen, to jego wyjazd do Brukseli na polecenie
króla traktuje jako rzecz pewną. Tymczasem Anna
Misiąg-Bocheńska w tej samej książce usiłuje do-
datkowo „obciążyć" Roderyka sprowadzeniem na Wa-
wel „ostatnich figuralnych arrasów", mając na myśli
serię z Dziejami Wieży Babel, której nie wymienił
Orzechowski w swym opisie z roku 155310.
Interesującą nas postacią zajął się również w ro-
ku 1972 belgijski uczony Jozef Duverger. Zebrał
on wiadomości rozproszone w zagranicznej litera-
turze11. Roderyk Dermoyen był synem Willema
(zm. 1548), właściciela znanego brukselskiego war-
sztatu tkackiego działającego w pierwszej połowie
XVI wieku, bratem Jana, a Chrystian i Peter,
również tkacze, byli jego bratankami. Ożeniony
był z Marią van den Hecke, pochodzącą z jednej
z najwybitniejszych rodzin tapisjerów brukselskich.
Opierając się na informacjach zawartych w polskiej
literaturze, Duverger zastanawia się, czy Roderyk
nie nosił tytułu honorowego tkacza polskiego króla,
podobnie jak Pieter van Aelst był honorowym
tkaczem papieża Leona X. Bliskie zaś związki
rodzinne Dermoyena z najwybitniejszym tkackim
środowiskiem Brukseli nasunęły autorowi przypu-
szczenie, że za jego pośrednictwem mogły powstać
wszystkie arrasy Zygmunta Augusta.
Tak w skrócie przedstawia się literatura obra-
zująca jak wielkie zainteresowanie wzbudzały listy
Zygmunta Augusta przez około 90 lat od chwili
ogłoszenia ich przez Cerchę. Odnalezione ostatnio
materiały archiwalne pozwalają, choć w części,
wyjaśnić problem nurtujący kolejnych badaczy.
W księdze rachunków dworskich Zygmunta Au-
gusta, prowadzonej przez Jakuba Zaleskiego, pisarza
nadwornego skarbca królewskiego, pod datą 28
kwietnia 1564, a więc dwa tygodnie przed wysłaniem
Dermoyena z listami królewskimi z Knyszyna do
Jana Kostki, znajduje się zapis, że wypłacono mu
165 złotych jako zwrot kosztów podróży z Lubeki
do Knyszyna12. Podróż tę odbył w celu załatwiania
opon, które z polecenia króla i według królewskiego
zamysłu miały być wykonane jego staraniem „in
Germania inferiore". Jest to historyczna nazwa Ni-
derlandów wywodząca się od starożytności.
Po upływie dwóch lat i trzech miesięcy, 9 sierpnia
1566 Zaleski zapisał wypłatę „za własnym Króla
Jego Mości rozkazaniem" Roderykowi Dermoyenowi,
jurgieltnikowi Jego Królewskiej Mości - 200 złotych13.
Były to pieniądze przeznaczone częściowo na opony
„czarnego z białym", częściowo „na strawę".
Najwięcej jednak informacji zawiera list króla
adresowany z Lublina następnego dnia po owej
M. Gęba rowie z, T. Mańkowski, Arasy Zygmunta
Augusta (Rocz. Krak., 29: 1937, s. 15-16).
Ibidem, s. 140.
Ibidem, s. 16; zob. również: J. Bóttiger, La collection
des tapisseries de 1'Etat Suedois, Stockholm 1898, s. 27.
8 TT
H. Góbel, Wandteppiche, III: Die germanischen und
slawischen Lauder, II, Berlin 1934, s. 124, 140, 297.
9 Zob. J. Szabłowski, Początek i dzieje kolekcji. Królewski
mecenat [w.] Arrasy flamandzkie w Zamku Królewskim na Wawelu,
pod red. J. Szabłowskiego, Warszawa-Antwerpia 1975, s. 59.
10 A. Misiąg-Bocheńska, Arrasy biblijne: Sceny z „Księgi
Genezis" [w:] Arrasy flamandzkie..., s. 172.
11 J. Duverger, Notes concernant les tapisseries du seizieme
siecle au cliateau du Wawel [w:] Actes du Colloąue International:
U Art brabanęon au milieu du XVle siecle et les tapisseries du
chdteau du Wawel a Cracouie, 14-15 decembre 1972, Bmxelles
1974, s. 66-67.
12 AGAD, ASK, dz. 1, Rachunki królewskie, rkps 192, k.
25v: „Roderico Dermoien Sacra Regia M[aiestati] stipendario.
Die eadem eidem iussu SRM proprio dedi ratione expensamm
itinerariarium Lubeca Knyschijnum usque in negotio aulearam
quae MR in Germania inferiore illius opera et studio, iuxta,
formas et mentem MR preparare iussit. Talerorum 150 per
grossos 33 computando facit per 8 30..........165".
13 Ibidem, k. 89: „Roderico Dermoien jurgieltnikowi Kró[la] Jego
Mości. Temu dnia 9 Augusta dałem za własnym Króla Jego Mości
rozkazaniem częścią od fon opon czarnego z białym, częścią też na
strawę z łaski Króla Jego Mości po 30 groszy..........złotych 200".
35