Studia Waweliana (5.1996)

Studia Waweliana
Tom V, 1996
PL ISSN 1230-3275

ANDRZEJ SZCZERSKI

ZE STUDIÓW NAD OBRAZAMI SZKOŁY ANGIELSKIEJ
W ZBIORACH ZAMKU KRÓLEWSKIEGO NA WAWELU
KRAJOBRAZ Z CHATĄ I KRAJOBRAZ WIEJSKT

WSTĘP

Kolekcji angielskiego malarstwa, ofiarowanej
Zamkowi Królewskiemu na Wawelu przez Leona
Pinińskiego w latach międzywojennych, przyznaje
się w skali polskiej wartość niepodważalną. Pośród
tworzących ją dzieł, przede wszystkim portretów,
znajdują się dwa pejzaże wiązane z nazwiskiem
Johna Constable'a Krajobraz z chatą (fig. 1), przy-
pisany samemu artyście i datowany na lata 1828-
1834, oraz Krajobraz wiejski (fig. 2) określony jako
dzieło naśladowcy z połowy XIX wieku1.

Przebadanie twórczości Johna Constable'a i
jej recepcji w drugiej połowie XIX wieku pozwala
poddać przyjęte ustalenia istotnej weryfikacji.
Przedstawione poniżej wnioski, ze względu na cha-
rakter dostępnego badaniom materiału, muszą jed-
nakże pozostać w dużej mierze hipotetyczne. Za-

sadniczą trudność stanowi bowiem fragmentarycz-
ność archiwaliów Pinińskiego dotyczących jego ko-
lekcji. Jedynym tekstem źródłowym pozostaje popu-
larnonaukowy artykuł pióra samego kolekcjonera,
opublikowany w „Tygodniku Ilustrowanym" w roku
19262. Analiza artykułu pozwala stwierdzić, iż
Piniński nabył obrazy angielskie około lat 1904-
1914, dokonując zakupów nie tylko w Anglii3.
Kolekcjoner uznając zebrane obrazy za słabsze
dzieła wielkich mistrzów, dopuszczał myśl o zbyt
optymistycznej ocenie kwestii atrybucji autorskich4.

KRAJOBRAZ Z CHATA - FAŁSZERSTWO SZKICU
JOHNA CONSTABLE'A

Krajobraz z chatą należy do niezwykle licznej
grupy fałszerstw szkiców Johna Constable'a po-
wstałych w drugiej połowie XIX wieku5.

* Niniejszy artykuł jest skróconą wersją pracy magisterskiej
obronionej w Instytucie Historii Sztuki UJ w roku 1995.
Chciałbym podziękować promotorowi dr. hab. Tomaszowi Gry-
glewiczowi za opiekę naukową w czasie pisania pracy. Wiele
cennych uwag przekazali mi także dr Wojciech Bałus, dr
Andrzej Ciechanowiecki, Leslie Parris, Ron Parkinson, dr Miklos
Rajnai, łan Fleming-Williams, dr Jon Whiteley. Przeprowadzenie
badań w Anglii umożliwiło mi stypendium przyznane przez
Fundację Batorego i Soros Office na Uniwersytecie Oksfordzkim,
w ramach programu autorstwa prof. Zbigniewa Pełczyńskiego.
Uprzejmie dziękuję dr. Kazimierzowi Kuczmanowi i mgr Joannie
Winiewicz za życzliwą pomoc w czasie badań.

1 J. ŻebrackaJ£rupińska, Malarstwo angielskie z Pań-
stwowych Zbiorów Sztuki na Wawelu [w:] Polska i Anglia. Stosunki
kulturalno-artystyczne. Pamiętnik wystawy sztuki angielskiej, War-
szawa 1974, s. 87-102; J. W i n i e w ic z, K. Kuczman. Malarstwo
angielskie w zbiorach Wawelskich. Fundacja Leona Pinińskiego.
Katalog wystawy, Kraków 1993, s. 11. O obrazach z kolekcji Pi-
nińskiego zob. też J. Białostocki, M. Walicki, Malarstwo eu-
ropejskie w zbiorach polskich, Warszawa 1955 (wyd. I), 1958 (wyd.

II). O przekazaniu zbioiu zob. m.in. Zbiory Zamku Królewskiego
na Wawelu, pod red. J. Szabłowskiego, Warszawa 1990, s. 12.
W czasie II wojny światowej zaginął obraz określony w inwentarzu
kolekcji jako: „John Constable, kopia z XIX w., Krajobraz z wia-
trakami, niebo zachmurzone, olej na płótnie 71,5 x 92".

2 L. Piniński, Obrazy szkoły angielskiej w polskiem po-
siadaniu („Tygodnik Ilustrowany", 1926, nr 5, s. 81-84 i nr
6, s. 97-99).

3 Za informację potwierdzającą pobyt Pinińskiego w Anglii
dziękuję Panu Piotrowi Pinińskiemu.

4 Piniński, o.c, nr 5, s. 82. Kolekcjoner nie podał źródeł
atrybucji autorskich.

5 W inwentarzu kolekcji z r. 1937 Krajobraz z chatą został
określony jako kopia z XIX w. wg Constable'a; przyjęta obecnie
atiybucja opiera się na odkryciu na przełomie lat 1968/69
sygnatury J. Const w lewym dolnym rogu szkicu. Na odwrociu
szkicu znajduje się atest ,A Study in Oils, painted by John
Constable R.A. A View near Reading A Signed Work. Dr
Johnson no. 64". Jak wolno sądzić, był on wystawiony w Anglii
w drugiej połowie XIX lub na początku XX w.

147