Studia Waweliana (5.1996)

Studia Waweliajia
Tom V, 1996
PL ISSN 1230-3275

VARIA

O kilku małopolskich dziełach sztuki z drugiej połowy wieku XV,

niegdyś w zbiorach wawelskich*

W latach 1970—1993 w zamku w Pieskowej Skale
(oddział Zamku Królewskiego na Wawelu) była ekspono-
wana grupa gotyckich dzieł sztuki, przekazana przez Wa-
wel, protokołem z 22 grudnia 1993, Muzeum Archidiece-
zjalnemu w Krakowie1. W jej skład wchodziły: trzy pary
skrzydeł tryptyków z kościołów w Przytkowicach, Paczół-
towicach oraz niewiadomej miejscowości (fig. 3-14), rzeźba
Matki Boskiej z Dzieciątkiem z kościoła w Łapszacb Niż-
nych (fig. 15) i wypukłorzeźba (środkowa kwatera ołtarza)
z przedstawieniem Pokłonu Trzech Króli z kościoła Ma-
riackiego w Krakowie (fig. 16). Celem tego artykułu jest
zaprezentowanie wymienionych zabytków z punktu widze-
nia ich pochodzenia, historii, stanu zachowania oraz stanu
badań. Zgromadzenie tych wiadomości pozwoliło na spro-
stowanie nieścisłości, a nawet błędów, które wkradły się
do dotychczasowej literatury.

Omawiane obiekty powstały na terenie Małopolski
w wieku XV, stanowiąc przykład twórczości rodzimych
artystów. Pierwotnie należały do wyposażenia kościołów
diecezji krakowskiej. Z upływem czasu zostały wycofane
z wnętrz sakralnych z powodu uszkodzeń lub zastąpienia
ich nowymi ołtarzami. Z tych względów, a przede wszy-

stkim z uwagi na ich wartość artystyczną zostały przejęte
przez Muzeum A-chidiecezjalne w Krakowie.

W roku 1939 polecono wydać z kościoła parafialnego
w Łapszach Niżnych do depozytu Muzeum Archi diece-
zjalnego rzeźbę Matki Boskiej z Dzieciątkiem1, a nastę-
pnie potwierdzono jej odbiór3. W tym samym roku zde-
ponowano w muzeum skrzydła dawnego ołtarza z ko-
ścioła w Paczółtowicach4. W pismach wyraźnie podkre-
ślone zostało prawo własności każdej z parafii do wy-
pożyczanych obiektów. Dłuższą historię miały obrazy
z Przytkowic. Już w latach dwudziestych tego stulecia
występowały jako depozyt złożony w Muzeum Narodo-
wym w Krakowie5, gdzie stanowiły przedmiot badań
i porównań, prowadzonych przez Feliksa Koperę i Jana
Kwiatkowskiego, nad polskim malarstwem cechowym6.
Bezpośrednio stamtąd zostały przejęte 7 marca 1939 do
Muzeum Archidiecezjalnego przez ks. kustosza Marcina
Siedleckiego, upoważnionego przez ks. Stanisława Żądłę,
proboszcza parafii w Przytkowicach7. Po drugiej wojnie
światowej zbiory Muzeum Archidiecezjalnego, w tym
omawiane obiekty, zostały złożone w magazynie na
wzgórzu wawelskim.

* Pragnę serdecznie podziękować Panu Jerzemu T. Petrusowi
za zachętę do podjęcia tematu, cenne uwagi oraz pomoc okazaną
podczas pisania tekstu. Ks. Bolesławowi Przybyszewskiemu
winna jestem wdzięczność za informacje, które umożliwiły
dotarcie do istotnych materiałów archiwalnych.

1 Wypożyczenie obiektów Państwowym Zbiorom Sztuki na
Wawelu regulował protokół nr 19/71 z 17 marca 1971, następnie
umowa depozytowa nr 424/24/86, podpisana 30 grudnia 1986.

Archiwum Kurii Metropolitalnej w Krakowie [dalej: AKM],
Akta Kurii: Protokół, pismo nr 1621 z r. 1939.

3 Ibidem, pismo nr 1798 z r. 1939.

4 Ibidem, pisma nr 2150 (polecenie wydania) i 3538
(potwierdzenie odbioru) z r. 1939.

5 Archiwum Działu Głównego Inwentaryzatora w Muzeum
Narodowym w Krakowie [dalej: NGI MNKr], pismo z 29 VTII
1927, pismo nr 117 z 10 X 1932; Archiwum Historii Muzeum
Narodowego w Krakowie [dalej: AH MNKr], Zespół akt z lat
1900-1950, pismo nr 65/39 (LJJI/239) z 15 II 1939, pismo nr
65/39 (LIII/237) z 20 II 1939; AKM, Akta Kurii, pismo nr 3005
z r. 1935. Z wyrywkowo zachowanej korespondencji proboszcza
parafii w Przytkowicach ks. Ządły z dyrekcją Muzeum Narodowego
w Krakowie wynika, że obrazy złożył w muzeum pan Woltyński
(nauczyciel, autor opracowania dotyczącego Przytkowic) bez zgody

proboszcza. Ksiądz kilkakrotnie upominał się w Muzeum Naro-
dowym o zwrot obrazów, nawet za pośrednictwem konserwatora
archidiecezjalnego ks. Kruszyńskiego.

Uprzejmie dziękuję Paniom Janinie Skorupskiej-Szarlej
z Archiwum Historii MNKr i Marioli Gajko z Działu Głównego
Inwentaryzatora MNKr za życzliwą pomoc w dotarciu do
dokumentacji archiwalnej.

6 Obrazy te nie zostały uwzględnione w publikacjach:
F. Kopera, J. Kwiatkowski, Obrazy polskiego pochodzenia
w Muzeum Narodowym w Krakowie w. XTV-XVI, Kraków 1929;
F. Kopera, Muzeum Narodowe w Krakowie. Wybór i opis
celniejszych zabytków, Kraków 1923 (wyd. 1), Kraków 1933
(wyd. 2). Służyły do celów porównawczych przy opracowywaniu
innych obrazów. O tych powodach przetrzymywania obiektów
ks. Żądło był poinformowany, a za zwłokę w ich oddaniu
przeproszony przez dyrektora muzeum, Feliksa Koperę. NGI
MNKr, pismo z 29 VHI 1927, pismo nr 1043 z 20 X 1932;
AH MNKr, pismo nr 65/39 (LIII/237) z 20 II 1939.

7 AH MNKr, pismo nr 65/39 (LIII/237) z 20 II 1939;
pismo (upoważnienie) nr 65/39 (LIII/235) z 5 ffl 1939 (w tym
adnotacja ks. Siedleckiego o odbiorze obrazów z adnotacją 7
III 1939).

179