Studia Waweliana (5.1996)

miotu, lecz jak dotąd nie znalazła jednoznacznego, w peł-
ni przekonującego rozwiązania. Teza o wpływie prezbi-
terium mariackiego na korpus katedralny, wysunięta
przez Paula Crossleya i przyjęta przez Recenzenta została
zakwestionowana przez A. Grzybkowskiego11. Występo-
wanie maswerków o zwielokrotnionych noskach jest zja-
wiskiem dość częstym w architekturze środkowoeuropej-
skiej około połowy wieku XIV. Rzeczywiście istnieją
podobieństwa między maswerkami katedralnymi i ma-
riackimi, lecz stwierdzenie tego faktu nie przesądza
problemu wzajemnych zależności pomiędzy nimi i nie
daje odpowiedzi na pytanie o pierwszeństwo. W naszych
rozważaniach chodziło przede wszystkim o ustalenie mo-
żliwej genezy tego typu rozwiązań kompozycyjnych
i przywołanie szczególnie bliskich realizacji.

Recenzent sugeruje także, że maswerki w nawie głównej
„o elementach płomienistych z laskami częściowo krzyżu-
jącymi się" zadokumentowane na rysunkach pomiarowych
Odrzywolskiego z roku 188812, które uznaliśmy za neogo-
tyckie, mogły być w rzeczywistości maswerkami z „nie-
znanej nam, późnogotyckiej fazy uzupełnień kamieniarki
katedralnej". Dowodem na to miałby być rysunek Rafała
Hadziewicza, pochodzący zapewne z lat 1834-1839, na
którym widoczne są, według Recenzenta, owe maswerki13.

11 Recenzja pracy: Crossley, Gothic Architecture... (Kwart.
AU, 31: 1986, 2, s. 204-205).

12 Czyżewski, Walczak, o.c, il. 7, 8.

13 Banach, o.c, 2, poz. 178: Nawa główna, widok z miejsca
w krzyżu kościoła, ku zachodowi.

Konserwacja ołtarza i tabernakulum w

Oprócz prowadzonych od wielu lat, zakrojonych na
szeroką skalę prac konserwatorskich przy elewacjach
katedry na Wawelu oraz we wnętrzach kolejnych kaplic1,
podejmowane są także, z inicjatywy Zarządu Bazyliki
Metropolitalnej na Wawelu, działania konserwatorskie
przy różnych elementach wyposażenia ruchomego i nie-
ruchomego. Największą uwagę poświęcono ostatnio za-
bytkom ze skarbca katedralnego2 oraz ołtarzowi i ta-
bernakulum w kaplicy p.w. Narodzenia NPM (zw. Ma-
riacką, Mansjonarską, Cyborialną, Batorego), którego
restauracja jest tematem niniejszego komunikatu.

Bezpośrednią przyczyną powzięcia decyzji dotyczącej
odnowienia tabernakulum katedralnego była konieczność
ustrzeżenia Najświętszego Sakramentu przed ewentual-
nym włamaniem, kradzieżą i zbezczeszczeniem.

Istniejący dotąd sposób zabezpieczenia budził wąt-
pliwości, dlatego postanowiono dotychczasową, dość
szczupłą wewnętrzną komorę z drewna, obitego złoconą

Ks. J. Nowobilski, Prace konserwatorskie w katedrze na
Wawelu w ostatnim dziesięcioleciu (Wiadomości Konserwatorskie
Województwa Krakowskiego, 4, Kraków 1996, s. 29-38).

W 1994 r. dokonano gruntownej konsei-wacji płaszcza
koronacyjnego Stanisława Augusta Poniatowskiego z r. 1764
(zespół: Anna Lasyk-Majewska, Łucja Skoczeń-Rąpała, Ewa

Tymczasem na rysunku tym dokładnie widać pozbawione
maswerków okna wypełnione jedynie prostokątnymi tafla-
mi szkła. Natomiast dyskutowane maswerki widoczne są
na akwarelowym widoku wnętrza katedry Bogumiła Gą-
siorowsłriego, datowanym przez Jerzego Banacha przed
rokiem 186014. Sugestia Recenzenta wyniknęła z niewła-
ściwego połączenia podpisów i ilustracji, umieszczonych
w pracy J. Banacha na sąsiednich stronach.

Prawdą jest, że powoływany przez nas zapis z 13 maja
1773 może dotyczyć powiększania okien w prezbiterium
a nie usuwania maswerków w oknach nawy głównej,
jednak nie zmienia to naszego przypuszczenia, ze destrukcji
maswerków nawowych dokonano przy okazji wymiany
średniowiecznych witraży na białe szkło po roku 17721 .

Problemy związane z gotyckim detalem w archite-
kturze Krakowa i Małopolski są na tyle interesujące
i złożone, iz niewątpliwie badacze będą do nich wielo-
krotnie wracali. Mamy nadzieję, że wywołana dyskusja
przyczyni się, choćby w niewielkim zakresie, do ich
właściwego rozwiązania.

Krzysztof J. Czyżewski, Marek Walczak

Ibidem, poz. 179: Nawa główna, widok od strony kaplicy
św. Stanisłąwa biskupa ku zachodowi; uwzględnienie przez
Gąsiorowskiego maswerków w oknach nawy pozwala datować
widok na lata około roku 1860.

Czyżewski, Walczak, o.c, s. 13-14.

kaplicy Batorego w katedrze na Wawelu

blachą mosiężną, zastąpić nową, obszerniejszą, z blachy
stalowej. Jej wykonanie powierzono krakowskiemu za-
kładowi Antoniego Oremusa. Jednocześnie uznano za
wskazane przeprowadzenie restauracji całego taberna-
kulum i nastawy ołtarzowej. Prace dotyczące części
drewnianych powierzono Włodzimierzowi Zimowskiemu
z pracowni konserwacji mebli Zamku Królewskiego na
Wawelu, a konserwację srebrnej dekoracji zespołowi
z pracowni konserwacji metalu Muzeum Narodowego
w Krakowie, w składzie: mgr Wojciech Bochnak, Anna
Bogusz, Małgorzata Skwarczyńska, Dominik Dziadusz.
Po konsultacji z konserwatorem wzgórza wawelskiego
dr. Andrzejem Fischingerem i po wyrażeniu przez niego
zgody na planowany zakres zabiegów, 3 kwietnia 1995
przystąpiono do realizacji zadania. Najpierw zdemonto-
wano wszystkie metalowe elementy dekoracyjne (przy-
mocowane do podłoża srebrnymi gwoździkami) i prze-
wieziono je do pracowni w Muzeum Narodowym w Kra-

Pietrzak); zob. Nowobilski, o.c, s. 34; A. Lasyk-Majewska,
Ł. Skoczeń-Rąpała, E. Pietrzak, B. Chmiel, Płaszcz
koronacyjny króla Stanisława Augusta Poniatowskiego (Biuletyn
Informacyjny Konserwatorów Dziel Sztuki 6, nr 3-4 (22-23),
1995, s. 1-6).

197