Studia Waweliana (5.1996)

6. Andreas Haidt, kufel, Gdańsk, koniec wieku XVII.
Własność prywatna (wg European Siluer...)

7. Lorenz Hoffmann, kufel, Królewiec, około 1680.
Osnabrack, Stadtisches Museum
(wg Rohde, Stóver, GoldschmiedekunsŁ..)

Portret Pawła Jana sygn. Laurent Willatz Sculps. Vilnae
- Anno Salutis 1667, na portrecie Kazimierza Lwa Laurentius
Willanz Scupls. Vilnae - Anno Salutis 1667, zob.: Rastawie-
eki, o.c, s. 300, poz. 2-3; Kałamaj sk a-S ae e d, o.c, s. 203-
204, ii. 9; Katalog portretów..., s. 255, poz. 4743, s. 248-249,
poz. 4723; Sapieba, o.c, s. 741, poz. 150, s. 751, poz. 251;
Narodziny stolicy. Warszawa w latach 1596-1668 [katalog wy-
stawy], red. P. Mrozowski, M. Wrede, Warszawa 1996,

Ukazano ich do pasa, prezentujących atrybuty
sprawowanych urzędów; pole wizerunku zacieśnio-
no owalną ramą z wieńca laurowego, dołem sty-
kającego się ze spłaszczoną, owalną tarczą z ła-
cińską inskrypcją; całość ujmuje identyczne obra-
mienie, szczelnie zapełnione panopliami. Dosadna
charakterystyka portretowanych, z silnym wyeks-
ponowaniem konturów, nosi znamiona karykatury.
Głębia przedstawień ma charakter czysto umowny,
a całość zdradza prowincjonalizm warsztatowy.
Omawiane wizerunki trzeba więc uznać za mało
znaczące w ikonografii obu Sapiehów25.

Ciekawszy artystycznie efekt, pomimo zasto-
sowania zbliżonych rekwizytów i środków pla-
stycznych, osiągnięto w ilustracjach późniejszych
druków - panegiryku pogrzebowego z roku 166926
oraz podręcznika liturgii unickiej, wydanego przez
bazylianów wileńskich w roku 167 1 27. Pierwsza
rycina ukazuje portret Władysława Wołłowicza
w owalu, ponad pięciopolową tarczą herbową na
niezwykle rozbudowanym panoplionie (fig. 12),
druga - herb Połubińskich28 pod mitrą książęcą
i klejnotem na tle równie okazałego zestawu
oręża (fig. 13). Odejście przez Willatza od line-
arnego schematyzmu na rzecz większej dbałości
w odtworzeniu szczegółów uzbrojenia, stawia oma-
wiane miedzioryty wśród lepszych prac artysty.

s. 294-295, poz. VII 45 [oprać. A. Grochala]. Egz. w MCz,
nr mw. R. 1566, R. 1564; egz. w MNW nr inw. Gr. Pol. 13271.

25 Wśród kilku zachowanych wizerunków Pawła Jana (ze-
stawionych w: Sapieha, o.c.) zbieżności wykazują miedzioryty
Pierre Landry z r. 1663 oraz Laurentia Cesare, czynnego
w Mediolanie 1664-1675 (MCz, sygn. R. 1576, R. 1562). Pośród
portretów Kazimierza Lwa por. miedzioryt Pierre Landry
z r. 1663 (tamże, nr inw. R. 1560), olejny wizerunek w Lite-
wskim Muzeum Sztuki w Wilnie, nr inw. T-223 (dawniej
w tamtejszym Muzeum Historyczno-Etnograficznym) - być może
pochodzący ze Słonimia, oraz malowaną na blasze przez Fran-
ciszka Wincentego Charlińskiego w r. 1775 okazałą kopię
XVTI-wiecznego portretu (Zamek Królewski na Wawelu, dep.
146). Wszystkie one — nie wyłączając 7-ycin Willatza — mają
swe źródło w niezachowanych portretach malowanych ad vivum.

26 Soli poliąue decus sagittae Wollowicianae, Bogoriae nuncu-
patae in funere [...] Vladislai Woltowicz, palatini Vilepscensis et
M. Duc. Lith. exercituum Campiducis dzisnensis, [...} et [...} Mich.
Cos. Pac castellano uilnensi, supremo exercituum M. Duc. Lith.
Dud [...} dedicatae [...], Vilnae 1669 - Estreicher, 13, Kraków
1894, s. 9; Rastawiecki, o.c, s. 300, poz. 1; egz. w Bibliotece
Uniwersytetu Wileńskiego, sygn. III/18130, HI/11954.

27 P. Ohilewicz, Ecphonemata Liturgiey Greckiey to iest
To co przy Liturgiey Kaptan, Dyakon y chór w głos tylko
śpiewaią, ze Mszy Ś. Bazylego Wielkiego y Ś. Jana Chryzostoma
wyjęte [...], Wilno 1671, miedzioryt sygn. Laurent: Willatz Sculp

- Estreicher, 23, Kraków 1910, s. 301-302.

28 Herb odnosi siq do Aleksandra Hilarego Pohibińskiego
(1626-1679), marszałka litewskiego, któremu dedykowano druk

- M. Nagielski, Polubiński Aleksander Hilary, PSB, 27: 1982,
s. 358-363; Urzędnicy..., s. 74, poz. 419.

51