DOI Artikel:
Piwocka, Magdalena: Namiot z kolekcji Lanckorońskich w Zamku Królewskim na Wawelu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19894#0073
17. Pieczęć z namiotu Lanckorońskich (fot. S. Michla)
1684-1687 i odznaczył się w tzw. drugiej bitwie
pod Mohaczem (12 VIII 1687). Trofeum po raz
pierwszy zapisano w inwentarzu z roku 1710
wraz z dwoma innymi namiotami, które do dziś
znajdują się na miejscu37.
Wymienione zabytki wiąże jeszcze jeden wspólny
element. Są nim pieczęcie tureckie występujące
na tkaninie tła płotu (nr 9616:2) namiotu ze
Skokloster (owalna, słabo czytelna) oraz w górnej
strefie, pod falbaną płotu w namiocie Lanckoroń-
skich (okrągła, z pismem w trzech poziomych
rzędach). Szczegółowa kwerenda ujawniła w obrębie
powoływanych analogii jeszcze pięć stempli - trzy
i część pieczątki na ścianie namiotu ze Lwowa
(nr inw. TK-2239) oraz widoczną w połowie pieczęć
na publikowanym namiocie centralnym (nr 3494)
ze Skokloster (fig. 18a-f).
Problem pieczęci na tureckich wyrobach tekstyl-
nych nie doczekał się dotąd omówienia przez fi-
lologów bądź znawców bliskowschodniego rzemios-
ła38. Odkrycie aż siedmiu znaków na tak wycin-
kowym jak tu przedstawiony materiale badawczym
świadczy o pilnej konieczności podjęcia tego tematu.
Dotychczasowy stan naszej wiedzy nie wyszedł
poza zwykłą rejestrację zjawiska. Zebranie jak
największej liczby przykładów jest jak zawsze pun-
ktem wyjścia dla próby interpretacji i wniosków.
Na razie nie wiadomo czego należy szukać w treści
napisów - zazwyczaj słabo odciśniętych lub usz-
kodzonych.
Praktyka znakowania europejskich wyrobów
rzemiosła artystycznego wyrosła z potrzeby ochro-
ny produktów konkretnych ośrodków i warsztatów
przed konkurencją, a także z woli nadzorowania
jakości dzieł dopuszczonych do handlu przez cech.
Wymóg ten był jednym z ważnych punktów pra-
wodawstwa cechowego, porządkującego sytuację
wewnątrz środowiska artystycznego i odbiór dzieła
sztuki poza nim. Znak zazwyczaj obejmował herb
lub nazwę miasta oraz imiennik (gmerk, inicjał)
twórcy, czasem dodatkowo inicjały starszego cechu
- kontrolera39. Gdyby przyjąć, iż motywy ozna-
czania wyrobów były na Bliskim Wschodzie choćby
zbliżone - wolno spodziewać się w treści stempli
nazw miast, gdzie dzieła wytwarzano lub sprze-
dawano, imion mistrzów (lub kupców - hurtow-
ników?), wreszcie dat wykonania bądź danych
dotyczących rozmiarów przedmiotów — wyrażo-
nych w cyfrach bądź symbolach, analogicznych
do znaków ustalonych na małe, średnie i duże
wyroby ze złota i srebra40. Trzeba jeszcze brać
pod uwagę ewentualność nakładania na wyroby
eksportowane pieczęci celnych.
Najistotniejszą z informacji, potencjalnie zawar-
tych w stemplu, byłoby poświadczenie miejsca po-
wstania lub sprzedaży dzieła oraz datowanie.
Przy próbie rozczytania zebranych tu egzem-
plarzy przyjęto zasadę, iż zestawione z sobą odciski
Fotografie, dane techniczne i inwentarzowe namiotu,
możliwość autopsji oraz zapoznania się z dokumentacją pozo-
stałych okazów zawdzięczam życzliwości p. Inger 01ovsson,
kustosza działu tkanin w Skokloster. Dyrekcji zamku składam
podziękowanie za ułatwienie kwei-endy i zgodę na puhlikację
materiałów.
36
Zwycięski wódz w wojnie z Danią, zwierzchnik Pomorza
Zachodniego, poseł Szwecji na dwór Ludwika XIV, pochodził
z potężnego rodu spokrewnionego z dynastią Wazów, jego córka
Ewa Bielke wyszła za Abrahama Brahe, kolejnego właściciela
Skokloster - Nordisk Familjebok, 3, Stockholm 1905, szp.
331-332.
37
Irwentarium ouer Braheska Rustkammaren 1710, rkps,
sygn. Sko 1968: 4A, Zamek Skokloster, s. 1. Namioty mogły
w części należeć do zbrojowni rodziny Brahe złożonej ze zbiorów
z Visingso, wcielonych do kolekcji Skokloster w 1702, do wiana
Ewy Bielke (?) lub do zbrojowni rodziny Bielke, przejętej
z Salsta w połowie w. XVIII - por. Rangstróm, Skeri,
Westin, o.c, s. 60-61.
18 Jak dotąd problem ten zasygnalizowano jedynie w: K.
Fukasawa, Toilerie et Comrnerce du Leuant: d'Alep a Mar-
seilles, Paris 1987, s. 10 i 12; P. L. Baker, Islamie Textiles,
London 1995, s. 103, 160.
39 O zasadach znakowania wyrobów rzemiosła artystycznego
w Europie por. m. in.: M. Rosenberg, Der Goldschmiede
Merkzeichen, 1, Frankfurt/Mam 1922 (wyd. III), s. XIII-XXXV;
M. Schus ter- Gawłowska, Znaki cechowe na odwrociach
flamandzkich obrazów na drewnie. Propozycja systematyki i do-
kumentacji, Kraków 1992, s. 7-28 (Studia i Materiały Wydziału
Konserwacji Dzieł Sztuki Akademii Sztuk Pięknych w Krako-
wie, 2); M. Gradowski, Znaki na srebrze. Znaki, miejskie
i państwowe używane na terenie Polski w obecnych jej granicach,
Warszawa 1994, s. 21-46.
40 Gradowski, o.c, s. 232-235.
71
1684-1687 i odznaczył się w tzw. drugiej bitwie
pod Mohaczem (12 VIII 1687). Trofeum po raz
pierwszy zapisano w inwentarzu z roku 1710
wraz z dwoma innymi namiotami, które do dziś
znajdują się na miejscu37.
Wymienione zabytki wiąże jeszcze jeden wspólny
element. Są nim pieczęcie tureckie występujące
na tkaninie tła płotu (nr 9616:2) namiotu ze
Skokloster (owalna, słabo czytelna) oraz w górnej
strefie, pod falbaną płotu w namiocie Lanckoroń-
skich (okrągła, z pismem w trzech poziomych
rzędach). Szczegółowa kwerenda ujawniła w obrębie
powoływanych analogii jeszcze pięć stempli - trzy
i część pieczątki na ścianie namiotu ze Lwowa
(nr inw. TK-2239) oraz widoczną w połowie pieczęć
na publikowanym namiocie centralnym (nr 3494)
ze Skokloster (fig. 18a-f).
Problem pieczęci na tureckich wyrobach tekstyl-
nych nie doczekał się dotąd omówienia przez fi-
lologów bądź znawców bliskowschodniego rzemios-
ła38. Odkrycie aż siedmiu znaków na tak wycin-
kowym jak tu przedstawiony materiale badawczym
świadczy o pilnej konieczności podjęcia tego tematu.
Dotychczasowy stan naszej wiedzy nie wyszedł
poza zwykłą rejestrację zjawiska. Zebranie jak
największej liczby przykładów jest jak zawsze pun-
ktem wyjścia dla próby interpretacji i wniosków.
Na razie nie wiadomo czego należy szukać w treści
napisów - zazwyczaj słabo odciśniętych lub usz-
kodzonych.
Praktyka znakowania europejskich wyrobów
rzemiosła artystycznego wyrosła z potrzeby ochro-
ny produktów konkretnych ośrodków i warsztatów
przed konkurencją, a także z woli nadzorowania
jakości dzieł dopuszczonych do handlu przez cech.
Wymóg ten był jednym z ważnych punktów pra-
wodawstwa cechowego, porządkującego sytuację
wewnątrz środowiska artystycznego i odbiór dzieła
sztuki poza nim. Znak zazwyczaj obejmował herb
lub nazwę miasta oraz imiennik (gmerk, inicjał)
twórcy, czasem dodatkowo inicjały starszego cechu
- kontrolera39. Gdyby przyjąć, iż motywy ozna-
czania wyrobów były na Bliskim Wschodzie choćby
zbliżone - wolno spodziewać się w treści stempli
nazw miast, gdzie dzieła wytwarzano lub sprze-
dawano, imion mistrzów (lub kupców - hurtow-
ników?), wreszcie dat wykonania bądź danych
dotyczących rozmiarów przedmiotów — wyrażo-
nych w cyfrach bądź symbolach, analogicznych
do znaków ustalonych na małe, średnie i duże
wyroby ze złota i srebra40. Trzeba jeszcze brać
pod uwagę ewentualność nakładania na wyroby
eksportowane pieczęci celnych.
Najistotniejszą z informacji, potencjalnie zawar-
tych w stemplu, byłoby poświadczenie miejsca po-
wstania lub sprzedaży dzieła oraz datowanie.
Przy próbie rozczytania zebranych tu egzem-
plarzy przyjęto zasadę, iż zestawione z sobą odciski
Fotografie, dane techniczne i inwentarzowe namiotu,
możliwość autopsji oraz zapoznania się z dokumentacją pozo-
stałych okazów zawdzięczam życzliwości p. Inger 01ovsson,
kustosza działu tkanin w Skokloster. Dyrekcji zamku składam
podziękowanie za ułatwienie kwei-endy i zgodę na puhlikację
materiałów.
36
Zwycięski wódz w wojnie z Danią, zwierzchnik Pomorza
Zachodniego, poseł Szwecji na dwór Ludwika XIV, pochodził
z potężnego rodu spokrewnionego z dynastią Wazów, jego córka
Ewa Bielke wyszła za Abrahama Brahe, kolejnego właściciela
Skokloster - Nordisk Familjebok, 3, Stockholm 1905, szp.
331-332.
37
Irwentarium ouer Braheska Rustkammaren 1710, rkps,
sygn. Sko 1968: 4A, Zamek Skokloster, s. 1. Namioty mogły
w części należeć do zbrojowni rodziny Brahe złożonej ze zbiorów
z Visingso, wcielonych do kolekcji Skokloster w 1702, do wiana
Ewy Bielke (?) lub do zbrojowni rodziny Bielke, przejętej
z Salsta w połowie w. XVIII - por. Rangstróm, Skeri,
Westin, o.c, s. 60-61.
18 Jak dotąd problem ten zasygnalizowano jedynie w: K.
Fukasawa, Toilerie et Comrnerce du Leuant: d'Alep a Mar-
seilles, Paris 1987, s. 10 i 12; P. L. Baker, Islamie Textiles,
London 1995, s. 103, 160.
39 O zasadach znakowania wyrobów rzemiosła artystycznego
w Europie por. m. in.: M. Rosenberg, Der Goldschmiede
Merkzeichen, 1, Frankfurt/Mam 1922 (wyd. III), s. XIII-XXXV;
M. Schus ter- Gawłowska, Znaki cechowe na odwrociach
flamandzkich obrazów na drewnie. Propozycja systematyki i do-
kumentacji, Kraków 1992, s. 7-28 (Studia i Materiały Wydziału
Konserwacji Dzieł Sztuki Akademii Sztuk Pięknych w Krako-
wie, 2); M. Gradowski, Znaki na srebrze. Znaki, miejskie
i państwowe używane na terenie Polski w obecnych jej granicach,
Warszawa 1994, s. 21-46.
40 Gradowski, o.c, s. 232-235.
71