Studia Waweliana (5.1996)

7. Strzelnica dolnego poziomu w ramieniu G odsłonięta
w trakcie prac konserwatorskich w roku 1995
(fot. W. Niewalda)

ten broniony był średniowiecznym murem obron-
nym z basztami Złodziejską i Sandomierską oraz
murem zewnętrznym, również średniowiecznym,
z trzema wykuszami, zburzonym w 1786 roku.
Wzdłuż budynku nr 7 aż do murowanych kleszczy
wzmacniających obronę Bramy Dolnej (pn.), a do-
łożonych przez Mehlera, nie było żadnych zewnę-
trznych umocnień. Być może wystarczał tutaj ska-
listy, stromy stok. Na zapleczu narożnika trzeciego
od północy i trzech narożników południowych stały
baszty Złodziejska i Sandomierska, każda zaopa-
trzona w sześć dział7. Nie znamy rodzaju ani
układu strzelnic tego muru, a z planu Mehlera
i projektu Sierakowskiego, nie określającego w tym
przypadku rodzaju broni, wnosić można, że przy-
stosowany był on do obrony bronią ręczną. Narys
zrealizowany ma również osiem narożników, ale
został bardziej wysunięty na zewnątrz, co pozwoliło
zwiększyć przestrzeń wewnątrz narożników w celu
przystosowania ich do obrony artyleryjskiej. Naj-
istotniejszą zmianą było wprowadzenie tarasu arty-
leryjskiego z nadszańcem w północnym narożniku,
wzmacniającego obronę przeprawy przez Wisłę.
Trzy kolejne narożniki broniące baszty Złodziejskiej
otrzymały bardziej regularny narys, z wysuniętym
narożnikiem środkowym. Zwiększono rozwarcie
długich ramion muru, łączących się z kleszczami
przy baszcie Sandomierskiej. Zrezygnowano nato-
miast z kleszczowego umocnienia bramy północnej8.

Rekonstrukcję tarasu artyleryjskiego (fig. 11,
12) wykonali autorzy na podstawie śladów zacho-
wanych w murach oraz przede wszystkim na pod-
stawie planu Pruskiego z roku 1794, planu Forstla
z roku 1796 (fig. 1), a także rysunków Józefa

Ibidem, s. 117 - cytat z pamiętnika Kratzera, kantora
katedry krakowskiej, wymieniającego liczbę dział.

8. Elewacja ramienia G po konserwacji
(fot. P. Stępień)

Brodowskiego z roku 1818 (fig. 4, 5) i Łukasza
Kozakiewicza z roku 1826 (fig. 6). Wnętrze pół-
nocnego narożnika zamykał półokrągły mur zna-
cznie przewyższający koronę pozostałych murów.
Wiązały się z nim dwa odcinki murów tej samej
wysokości w ramionach G i H. Ujmowały one
z boków półokrągły wał ziemny z ławą strzelecką
na górze, czyli nadszaniec. Mur półkolisty zamykał
go czołowo. Pod nadszańcem biegła poterna, o dłu-
gości około 6,5 m, usytuowana bliżej ramienia G,
łącząca dolny taras z górnym poziomem strzeleckim
ramienia G. Różnica między poziomem we wnętrzu
kawaliery (poziom dolnego tarasu) a poziomem
przy strzelnicach wrębowych ramienia G wynosi
150 cm (fig. lOb). Ława strzelecka nadszańca
dostępna była pochylnią usytuowaną najprawdopo-
dobniej stycznie do ramienia G, na co wskazuje
mur boczny w tym ramieniu, uformowany usko-
kowo, widoczny na rysunku Michała Stachowicza
(fig. 2). Nadszaniec nigdy nie został ukończony.
Zrealizowano tylko mury oporowe wraz z półokrą-
głym otworem poterny, co ukazuje załączona iko-
nografia (fig. 2-5). W fortyfikacji przewidywano
budowę kazamat, o czym świadczą wieloboczne
gniazda przygotowane na sklepienia oraz sztraby
do filarów wspierających gurty sklepienne, zacho-
wane na wewnętrznych elewacjach murów. Mur
oporowy z gniazdami na słupy i otworem wejścio-
wym zachowany jest fragmentarycznie w trzech
narożnikach przed basztą Złodziejską. Fortyfikacja
ta również nie została nigdy ukończona. Zachowane
ślady po konstrukcjach drewnianych, tj. płytkie
gniazda wybite wtórnie, ślady po belkach pozio-
mych świadczyć mogą o szybkim przystosowaniu

8 Ibidem; różnicę między obydwoma narysami przedstawił
autor na planie nr VII.

114