Studia Waweliana (5.1996)

\TARAS DOLNY \ RAM1Ę-G

KAWALIERA RAM I E.-F

ciężką usytuowane w ramieniu G, bliżej kąta wklę-
słego (fig. 9).

Kawaliery o obłych formach barokowych, wspar-
te na dwóch konsolach, nakryte są daszkami stoż-
kowymi. Ściany ich przeprute trzema prostokąt-
nymi strzelnicami (wieżyczka od strony Bernardy-
nów z czterema otworami) ozdobione są boniowa-
niem wycinanym w cegle. Gzymsy wykonane są
z ceglanych kształtek i pasów wysuniętych cegieł.
Gzyms koronujący, jednakowy dla wszystkich wie-
życzek, ozdobiony jest półwałkiem i żłobkiem. Zróż-
nicowane są dolne partie kawalier poniżej gzymsu
kordonowego: owalne w wieżyczce północnej i po-
łudniowej oraz okrągły w środkowej. Różny jest
12. Rekonstrukcja tarasu artyleryjskiego z nadszaneem

(opr W Niewalda) także detal gzymsów i konsol. Gzymsy kordonowe

wieżyczek bocznych skomponowane są z pasów

fortyfikacji do obrony z powodu braku środków wystających cegieł i wklęsek, wieżyczka środkowa

finansowych do realizacji zamierzonej koncepcji. w JeS° nnejscu posiada przewężenie i wałek. Do

Adaptacja ta nastąpiła jeszcze w roku 1793, o kawalier prowadziły krótkie sklepione korytarzyki

czym można wnosić z dokumentu Komisji Wojsko- widoczne na planach i na ikonografii11 (fig. 2, 5,

wej która zamierzała dokończyć obwarowania Wa- 6) oraz w niewielkich fragmentach w terenie, przy

welu9, lub w roku 1794 podczas insurekcji kościu- wieżyczce południowej i w odkrywce badawczej

szkowskiej. Byłby to jedyny ślad działalności Ko- Prz-V wieżyczce północnej (ramię H). Ich ściany

ścmszki w obrębie zachodniej fortyfikacji kleszczo- Pokryte były również boniowaniem.

wej, oprócz palisadowania przed północnym ramie- Zewnętrzne elewacje fortyfikacji z I fazy, łącznie

niem H. Inaczej interpretują ślady murowanych i z kawalierami i korytarzykami pokryte były cienkim

drewnianych konstrukcji Firlet i Pianowski, widząc narzutem wapiennym barwionym na czerwono, spod

konstrukcję drewnianego ganku jako pierwotną, a którego widoczna była faktura muru. Taki sposób

całą przestrzeń między murami jako otwartą, bez wykończenia elewacji znany był juz w XVII wieku,

sklepień. Tymczasem istniejące na ścianach wie- Czerwonym narzutem pokryta była starsza twierdza

loboczne gniazda przygotowane zostały na oparcie bastionowa w Częstochowie (po 1621 r.), a z obiektów

sklepień o łuku odcinkowym, przekrywających prze- sakralnych elewacje boczne i tylna kościoła ŚŚ. Piotra

strzeń podzieloną na przęsła łukami jarzmowymi10. ] Faw]a w Krakowie (1619 r.)n. Wprowadzenie oz-

Skazamatowana fortyfikacja wraz z dwoma ba- dobnego datalu architektonicznego i kolorowego na-

sztami dostosowana była do obrony artyleryjskiej rzutu na elewacjach dowodzi również estetycznych

i z broni ręcznej. Szerokie strzelnice na broń zamiarów inżyniera kierującego pracami, w tym przy-

ręczną z wąskimi otworami, o wysokości 10-18 Padku kapitana Jana Gawłowskiego,

cm, zlokalizowane są w połowie ramion lub bliżej Mur kleszczowy stanowił znaczący element mi-

narożników narysu. Strzelnice artyleryjskie dolne, "tarny i widokowy po zachodniej stronie wzgórza,

ustawione tuz nad terenem, oraz górne wrębowe podkreślony dodatkowo kontrastem jego czerwo-

usytuowane są przy jego kątach rozwartych. Osie nych ścian 1 białego, kamiennego, średniowiecznego

wszystkich strzelnic, równoległe do sąsiednich ra- muru.

mion, umożliwiają ostrzał przedpola z eliminacją Na Pyta™e - kto był autorem zrealizowanego

pól martwych. Parapety strzelnic dolnych dostoso- narysu kleszczowego, zarysowują się dwie odpo-

wane są do pochyłości stoku wzgórza. Takie roz- wiedzi. W pierwszej autorem byłby Mehler, który

planowanie otworów strzelniczych dotyczy trzech wykonał kilka wersji projektu umocnienia Wawelu,

narożników u podnóża baszty Złodziejskiej. W na- w ^m narys kleszczowy przystosowany do obrony

rozniku mieszczącym tarasy ogniowe są trzy strzel- z broni ręcznej i drugi do obrony artyleryjskiej,

nice na broń ręczną i dwie wrębowe na broń Znany jest ten pierwszy. W drugiej odpowiedzi,

9 Projekt względem zamku krakowskiego - dokument cy- 11 Plany z lat 1794 i 1854 - Pianowski, o.c, ryc. 82,

towany w: Wawel, 2, s. 791-793, oraz Pianowski, o.c, s. 90h.

12 w obydwu obiektach narzut odkryty został podczas
Firlet, Pianowski, o.c, s. 19, 20, lyc. 4. badań architektonicznych prowadzonych przez W. Nie wal dę.

118