DOI article:
Stępień, Piotr: Problemy technologiczne konserwacji fortyfikacji kleszczowych Wawelu
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.19894#0127
4. Dolna część kawaliery w narożu ramienia G i H,
stan przed konserwacją (fot. P. Stępień)
stwą hydrofobowej zacierki groziła złuszczaniem nie
tylko tej zacierki, ale i powierzchniowych warstw
cegły. W pierwszych pracach na ramionach E, F
zastosowano zacierkę wapienną z dodatkiem hydrau-
licznym niskoalkalicznego cementu, barwioną w ma-
sie9. Obserwacja próbnych powierzchni po okresie
zimowym wykazała jednak uszkodzenia mrozowe
w miejscach, gdzie zacierka była grubsza. Uszkodze-
nia te wystąpiły przy zamarznięciu wody w porach
zacierki. Niezbędne było opracowanie specjalnej re-
ceptury, przeciwdziałającej takim uszkodzeniom. Za-
łożono, że warstwa zacierki winna być cienka i bar-
dziej elastyczna. Niezbędnym warunkiem była duża
paroprzepuszczalność warstwy. O pomoc w opraco-
waniu receptury zwrócono się do dr. Romana Kozło-
wskiego z Instytutu Katalizy i Fizykochemii Powie-
rzchni PAN w Krakowie.
Dla ustalenia składu zacierki wykonałem 10 pró-
bek o różnym składzie na fragmentach cegieł, a na-
stępnie in situ, tj. na licu muru. Próbki sezonowano,
badano pod kątem przyczepności do muru, odporności
na zmywanie i ścieranie oraz barwy. Próbki tych
samych zacierek na kostkach wapienia pińczowskiego
5. Dolna część kawaliery w narożu ramienia G i H,
stan po konserwacji (fot. P. Stępień)
przekazano do badań laboratoryjnych paroprzepu-
szczalności. Opierając się na tych badaniach ustalono
ostateczny skład zacierki:
- wapno dołowane wieloletnie i cement biały
(niskoalkaliczny) - jako spoiwa,
- przesiana mączka ceglana i granulowany
piasek szklarski - jako wypełniacze,
- pigmenty: czerwień żelazowa, żółcień żelazowa,
czerń żelazowa,
- syntetyczny dodatek modyfikujący, zwiększają-
cy przyczepność, plastyczność i mrozoodporność, pro-
dukcji firmy Remmers-Chemie z RFN (dyspersja wod-
na żywic sztucznych, niehydrofobowa),
- ściśle określona ilość wody.
Funkcja mączki ceglanej w podanej recepturze
jest potrójna: zwiększa hydrauliczność zaprawy,
nadaje warstwie cechy szerokoporowate (a zatem
zwiększa odporność na krystalizację soli i uszkod-
9 Zob. P. Stępień, Sprawozdanie z prób i receptury
opracowania lica barków E, F, 1994, AZK Wawel i archiwum
PKZ SA Kraków.
125
stan przed konserwacją (fot. P. Stępień)
stwą hydrofobowej zacierki groziła złuszczaniem nie
tylko tej zacierki, ale i powierzchniowych warstw
cegły. W pierwszych pracach na ramionach E, F
zastosowano zacierkę wapienną z dodatkiem hydrau-
licznym niskoalkalicznego cementu, barwioną w ma-
sie9. Obserwacja próbnych powierzchni po okresie
zimowym wykazała jednak uszkodzenia mrozowe
w miejscach, gdzie zacierka była grubsza. Uszkodze-
nia te wystąpiły przy zamarznięciu wody w porach
zacierki. Niezbędne było opracowanie specjalnej re-
ceptury, przeciwdziałającej takim uszkodzeniom. Za-
łożono, że warstwa zacierki winna być cienka i bar-
dziej elastyczna. Niezbędnym warunkiem była duża
paroprzepuszczalność warstwy. O pomoc w opraco-
waniu receptury zwrócono się do dr. Romana Kozło-
wskiego z Instytutu Katalizy i Fizykochemii Powie-
rzchni PAN w Krakowie.
Dla ustalenia składu zacierki wykonałem 10 pró-
bek o różnym składzie na fragmentach cegieł, a na-
stępnie in situ, tj. na licu muru. Próbki sezonowano,
badano pod kątem przyczepności do muru, odporności
na zmywanie i ścieranie oraz barwy. Próbki tych
samych zacierek na kostkach wapienia pińczowskiego
5. Dolna część kawaliery w narożu ramienia G i H,
stan po konserwacji (fot. P. Stępień)
przekazano do badań laboratoryjnych paroprzepu-
szczalności. Opierając się na tych badaniach ustalono
ostateczny skład zacierki:
- wapno dołowane wieloletnie i cement biały
(niskoalkaliczny) - jako spoiwa,
- przesiana mączka ceglana i granulowany
piasek szklarski - jako wypełniacze,
- pigmenty: czerwień żelazowa, żółcień żelazowa,
czerń żelazowa,
- syntetyczny dodatek modyfikujący, zwiększają-
cy przyczepność, plastyczność i mrozoodporność, pro-
dukcji firmy Remmers-Chemie z RFN (dyspersja wod-
na żywic sztucznych, niehydrofobowa),
- ściśle określona ilość wody.
Funkcja mączki ceglanej w podanej recepturze
jest potrójna: zwiększa hydrauliczność zaprawy,
nadaje warstwie cechy szerokoporowate (a zatem
zwiększa odporność na krystalizację soli i uszkod-
9 Zob. P. Stępień, Sprawozdanie z prób i receptury
opracowania lica barków E, F, 1994, AZK Wawel i archiwum
PKZ SA Kraków.
125