DOI Artikel:
Bularz-Neugebauer, Elżbieta; Skowron, Ryszard: Wawelska manufaktura sukienna z okresu Wolnego Miasta Krakowa
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.19894#0134
1. Widok Wawelu od strony północno-zachodniej, rysunek Józefa Brodowskiego, 1818; pośrodku gmach Seminarium.
Muzeum Historyczne Miasta Krakowa
technicznym, a na prace adaptacyjne (m.in wykucie
dwóch nowych okien) Senat przeznaczył 1264 złp19.
W zespole akt dotyczących naprawy dachów nad
domkami wikaryjskimi znajduje się plan z roku
1835, na którym dawne Seminarium nazwano „Su-
kiennicami"20 (fig. 3). W porównaniu z innymi
manufakturami, np. krakowską Wacława Sierako-
wskiego z końca XVIII wieku, tkaczom z Bielska
i Opawy stworzono dobre warunki lokalowe21. Dys-
ponowali oni prawie 30 dobrze oświetlonymi izbami.
Wewnętrzny rozkład pomieszczeń w budynku
przedstawia plan wykonany w roku 1847 przez
Austriaków22 (fig. 2). Brak informacji źródłowych
uniemożliwia określenie przeznaczenia poszczegól-
nych pomieszczeń w trakcie produkcji. Można się
jedynie domyślać, że koncentrowała się ona na
parterze i pierwszym piętrze. Zagadnienie to do-
datkowo komplikuje indywidualna produkcja i roz-
liczanie się każdego z majstrów przy wspólnym
korzystaniu z farbiarni, folusza, postrzygalni i pra-
sowalni. Dużym udogodnieniem było położenie stud-
ni, która znajdowała się tuż obok budynku, przy
południowej elewacji.
Wyposażenie techniczne manufaktury wawel-
skiej znamy jedynie w ogólnym zarysie dzięki
wykazowi ruchomości sukienników (tab. 1), spo-
rządzonemu przez Józefa Sołtykiewicza i Józefa
Wasseraba podczas kontroli przeprowadzonej
w październiku 1819 roku23. Podane w nim ceny
poszczególnych urządzeń wskazują, iż miała ona
stosunkowo nowoczesne wyposażenie. Gręplowanie
wykonywano za pomocą bardzo prostej zgrzeblarki,
której cena wynosiła 250 złp. Tego typu maszynę
posiadało 5 sukienników. Przędzenie wełny prze-
prowadzano zapewne na pospolitych, napędzanych
ręcznie maszynach typu jenny lub mule o kilku-
dziesięciu wrzecionach, na co wskazuje wartość
jednej przędzarki oszacowana na 150 złp24. Łącznie
było ich 10. Każdy majster, z wyjątkiem postrzy-
gacza, posiadał własne krosno w cenie 120 złp.
19 AP Kraków: WMK P7-5, Ob)-ady nr 1435 i 1836 z r.
1818 oraz Obrady nr 328 i 757 z r. 1819.
20 AP Kraków: WMK V-28, f. 11/1839.
21 [W. Sierakowski], Rękodzieło fabryki sukiennej, które
w Krakowie 1786 dla wiele pożytków i zatrudnienia ubogich
pracą jest ustanowione. Przez WJX W[...J S[...] proboszcza
katedralnego krakowskiego..., cz. I-III, Kraków 1797; zob.
również I. Tuman, Moc produkcyjna polskich manufaktur
sukienniczych w XVIII wieku (Kwart. HKM, 6: 1958, s.
594-619).
Wawel. Atlas planów, widoków i zdjęć architektonicznych
z XVII, XVIII i XIX wieku (Teka GKGZ, 4: 1908, tab. 27).
23 AP Kraków: WMK V-189, f. 79, Wykaz ruchomości
sukienników w materiałach, w rękodzielniach i sprzętach do-
mowych, 19 X 1919.
24 AP Kraków: WMK VI-55, Sukiennicy do Wydziału Spraw
Wewnętrznych i Sprawiedliwości, 18 VII 1818; por. Historia
kultury materialnej Polski w zarysie, 5, pod red. E. Ko w eck i ej,
oprać. M. Różycka-Glassowa i E. Kowecka, Wrocław
1978, s. 158-159.
132
Muzeum Historyczne Miasta Krakowa
technicznym, a na prace adaptacyjne (m.in wykucie
dwóch nowych okien) Senat przeznaczył 1264 złp19.
W zespole akt dotyczących naprawy dachów nad
domkami wikaryjskimi znajduje się plan z roku
1835, na którym dawne Seminarium nazwano „Su-
kiennicami"20 (fig. 3). W porównaniu z innymi
manufakturami, np. krakowską Wacława Sierako-
wskiego z końca XVIII wieku, tkaczom z Bielska
i Opawy stworzono dobre warunki lokalowe21. Dys-
ponowali oni prawie 30 dobrze oświetlonymi izbami.
Wewnętrzny rozkład pomieszczeń w budynku
przedstawia plan wykonany w roku 1847 przez
Austriaków22 (fig. 2). Brak informacji źródłowych
uniemożliwia określenie przeznaczenia poszczegól-
nych pomieszczeń w trakcie produkcji. Można się
jedynie domyślać, że koncentrowała się ona na
parterze i pierwszym piętrze. Zagadnienie to do-
datkowo komplikuje indywidualna produkcja i roz-
liczanie się każdego z majstrów przy wspólnym
korzystaniu z farbiarni, folusza, postrzygalni i pra-
sowalni. Dużym udogodnieniem było położenie stud-
ni, która znajdowała się tuż obok budynku, przy
południowej elewacji.
Wyposażenie techniczne manufaktury wawel-
skiej znamy jedynie w ogólnym zarysie dzięki
wykazowi ruchomości sukienników (tab. 1), spo-
rządzonemu przez Józefa Sołtykiewicza i Józefa
Wasseraba podczas kontroli przeprowadzonej
w październiku 1819 roku23. Podane w nim ceny
poszczególnych urządzeń wskazują, iż miała ona
stosunkowo nowoczesne wyposażenie. Gręplowanie
wykonywano za pomocą bardzo prostej zgrzeblarki,
której cena wynosiła 250 złp. Tego typu maszynę
posiadało 5 sukienników. Przędzenie wełny prze-
prowadzano zapewne na pospolitych, napędzanych
ręcznie maszynach typu jenny lub mule o kilku-
dziesięciu wrzecionach, na co wskazuje wartość
jednej przędzarki oszacowana na 150 złp24. Łącznie
było ich 10. Każdy majster, z wyjątkiem postrzy-
gacza, posiadał własne krosno w cenie 120 złp.
19 AP Kraków: WMK P7-5, Ob)-ady nr 1435 i 1836 z r.
1818 oraz Obrady nr 328 i 757 z r. 1819.
20 AP Kraków: WMK V-28, f. 11/1839.
21 [W. Sierakowski], Rękodzieło fabryki sukiennej, które
w Krakowie 1786 dla wiele pożytków i zatrudnienia ubogich
pracą jest ustanowione. Przez WJX W[...J S[...] proboszcza
katedralnego krakowskiego..., cz. I-III, Kraków 1797; zob.
również I. Tuman, Moc produkcyjna polskich manufaktur
sukienniczych w XVIII wieku (Kwart. HKM, 6: 1958, s.
594-619).
Wawel. Atlas planów, widoków i zdjęć architektonicznych
z XVII, XVIII i XIX wieku (Teka GKGZ, 4: 1908, tab. 27).
23 AP Kraków: WMK V-189, f. 79, Wykaz ruchomości
sukienników w materiałach, w rękodzielniach i sprzętach do-
mowych, 19 X 1919.
24 AP Kraków: WMK VI-55, Sukiennicy do Wydziału Spraw
Wewnętrznych i Sprawiedliwości, 18 VII 1818; por. Historia
kultury materialnej Polski w zarysie, 5, pod red. E. Ko w eck i ej,
oprać. M. Różycka-Glassowa i E. Kowecka, Wrocław
1978, s. 158-159.
132